I
Chiều nào khi mặt trời sắp chôn dưới chân núi chú Sáu cũng mang hai con bò phân
tán ra hai nơi góc vườn, chú kéo cho mỗi con một mớ rơm để nhai qua đêm, chú
nói như thế này để cà nông bắn rủi chết thì chết từng con một, khổ ải quá, người
còn có thể chui hầm rúc hố, đằng này bò nó không thể nằm mãi dưới hầm như người,
mà dù bò nó chịu nằm hầm mình cũng chẳng có bao cát dụng cụ đâu mà làm cho xuể
một cái hầm.
Chiến tranh tràn đến xóm chú Sáu – có thể gọi chú là lão già hay con bò già
cũng được, vì đời chú không học hành, không biết phố thị, đời chú dính với luống
cày, mọc lên từ ruộng nương đầy phân bón và bùn lầy – chiến tranh thực sự có ở
xóm chú từ năm nay, kể từ đêm Sáu Vu về chặt đầu cha. Sáu Vu là con Hương Đằng,
nó bỏ nhà ra đi từ mười hai năm nay. Đúng mười hai giờ đêm một đêm năm trước hắn
về làng tập họp dân chúng – mấy anh dân vệ hôm đó đã về ngủ trên quận – việc đầu
tiên hắn làm chánh án tòa án nhân dân xử cha, lão Hương Đằng nay là đại diện
xã. Dưới ánh đuốc bập bùng, dân làng có người đứng ra xin cho Hương Đằng, rồi
chính Hương Đằng cũng nói với Sáu Vu tao là cha của mày, con ạ tao là cha, mày
không nỡ giết cha. Sáu Vu trả lời :
- Ông là cha riêng tôi chứ không phải cha của cả dân tộc này, ông chết một mình
để cả dân tộc này sống, ông không đáng được gọi rằng chết nữa, ông, chính ông bị
đền tội, ông bị loại trừ, cái chết là danh từ dành riêng cho các chiến sĩ, các
con của nòi giống , ông ạ, tôi không còn cha, không có cha nào nữa ngoài một
người cha là cuộc cách mạng vĩ đại trường cửu này. Lão Hương Đằng nhổ một bãi
nước bọt vào mặt Sáu Vu nói mày là thằng phản quốc, thằng bán linh hồn, mày hãy
giết tao đi. Thế là một lưỡi dao phập xuống. Mọi người lúc đó, dưới ánh lửa ma
quái không ai thấy Hương Đằng bị chặt đầu, họ thấy chính lát dao đang đi ngang
cổ họ, họ cúi xuống nhìn bãi đất lạnh run rẩy.
Máu nơi cổ lão Hương Đằng chưa kịp đông lại thì ngay lúc đó có hàng tràng cà
nông bắn tới tấp vào đám du kích quân, lửa nhá trên đầu họ, mảnh đạn bay lanh
canh trên các mái ngói, chó thôi sủa, người thôi tố cáo người. Sáng hôm sau khi
chôn cất, xác Hương Đằng bị một nhát mã tấu gẫy gọn và nhiều mãnh đại bác nho
nhỏ.
Chính đêm đó chú Sáu mất con bò thứ nhất, con bò đực hùng vĩ. Nay chỉ còn có
hai con, con bò cái ốm o, và một con bò con nhác súng. Mỗi lần có súng bắn là
con bò con nhảy cùng vườn. Chú Sáu phải cột nó vào một gốc cây lớn – gốc cây
trơ trụi vì thuốc khai quang, nếu có một thứ gì làm tiêu tan được gốc cây khô
héo này thì người ta đã tưới xuống rồi.
Chú Sáu cột giây thừng vào cái cổ trầy trụa và chân con bò nhỏ, con bò dậm dậm
chân ra chiều bất mãn, chú Sáu vuốt ve nó, đẩy nó sát vào gốc cây, chú ngó
quanh quất xem chừng nếu một quả đạn bay tới cái gốc cây có che mảnh cho con bò
không. Chú buồn rầu đi về phía con bò mẹ, bầu trời đầy tro xám, một áng mây đen
bay là đà về hướng biển, con bò mẹ gầy gò như một bà già suốt đời bị hành hạ vì
sinh đẻ và chồng con. Chú nhìn con bò rồi cúi trộn mớ rơm, bỏ thêm một ít cỏ
tươi :
khi kiệt sức rồi thì dù được nuôi bằng phó mát hay cam nho mày cũng trơ xương
con ạ. Lão đi vào nhà.
Có tiếng con Miệng :
"Cậu Ban nói cái hầm nhà mình cà nông thổi trúng thì sập ngay. Cậu nói cái
hầm nhà mình chật chội, mùa mưa nước lẹp xẹp đến chó nó cũng không muốn nằm nữa
là người. Hèn gì mấy con bò nhà này nó không chịu ngủ dưới hầm".
Chú Sáu :
"Ôi, cái thằng mắc dịch đó hắn ghẹo mày đó. Ai đời làm hầm để rồi người với
bò chó cùng ngủ. Chưa có con chó nào chết vì cà nông hay pháo kích chứ người
thì nhiều rồi đó. Mày bảo thằng Ban câm cái họng ôn dịch hắn lại. Bữa nào thằng
Đích về rồi hắn biết tay.... ".
Chú Sáu nhớ đến người con trai chú. Thằng Đích. Đích năm nay hai mươi hai tuổi,
đi quân dịch đóng lon binh nhì, có hai huy chương một sao bạc, một đồng, Đích
nói lính Biệt động quân tệ chi đi nữa cũng có huy chương đeo đỏ ngực. Con Miệng,
em kế thằng Đích.
Chú Sáu vào nhà nằm ngửa trên phản, hai tay dang, mắt nhìn lên trần nhà loang lổ
miểng đạn, cái trần nhà hư nát nhưng không ai tính chuyện sửa sang lại trong thời
buổi này , chú nhớ đến thằng Đích ngày trước cất tiếng khóc oe oe trong góc
này, ngày sinh con Miệng trời mưa lớn, ngã trưa người vú đứng ở hè cửa nói chị
sinh con gái, thế là mai sau anh vừa có dâu vừa có rể, "dâu hiền con gái,
rể thảo con trai" anh lo gì , chú Sáu nhớ đến người vợ chú ngày trước hay
ngồi bắt chí và chải tóc nơi cái đà cửa, gió nồm thổi mán mác, những đêm trăng
trải ngàn ngàn vợ chú vẫn ngồi nơi đó sàng gạo hay làm việc vặt vạnh , ngày xưa
ngày xưa, chuyện gì êm đềm cũng chuyện của ngày xưa. Giờ đây chú thấy quanh
mình trơ trụi, vợ đã chết, thằng Đích đi xa, nó không chịu lấy vợ, con Miệng đã
lớn, nó có thể bị xỏ mũi dắt đi nay mai thời buổi này con trai không muốn lấy vợ
nhưng con gái ưa có chồng , con trai nói có vợ lấy gì ăn, lấy vợ để chết đói à
, con gái nói lấy chồng cho xong để hưởng mùi đời , đời gì rắc rối. Chú Sáu nằm
trong bóng đêm âm thầm nhớ tha thiết, nhớ dại dột con bò đực vĩ đại của chú.
Người tu hành có đức Chúa, người đi giải phóng có lưỡi mã tấu, anh lính có cây
súng, và chú có con bò đực. Chỉ với nó thôi, cả vũ trụ chú ở đó. Con bò chết
lòng chú hiu quạnh, không ai đi trước chú nơi luống cày, không ai chịu vác dùm
cái ách, kéo dùm cái bừa, ỉa dùm cho chú cục phân bón lúa, tất cả thua con bò.
Nay nó đã chết.
Chú nhắm mắt thấy máu chảy ra từ thân từ con bò thân yêu. Chú như ngã xuống và
trôi miên man trong đó, giòng máu thơm ngát máu không phản bội, máu ngoài các
chính thể loài người.
Tiếng con Miệng :
"Đêm nay tui không ngủ trong hầm".
Chú Sáu kinh ngạc :
"Mày điên à, muốn chết à".
"Tui không thể ngủ hầm, khó chịu quá, thà chết ngoài trời cho thanh thản".
"À, tao biết mày rồi. Mày mê cái thằng Ngọc hả. Đừng con ạ. Dù sao mình
cũng con nhà gia thế đừng có cái thói trên bộc trong dâu".
"Trên bộc trong dâu là gì ?".
"Là gì thì tao không tài giảng nghĩa, nhưng tao biết người ta ám chỉ những
đứa con trai con gái hư. Con ạ, nếu mày muốn thì tao gả ngay. Thời buổi này tùy
mày lựa chọn. Nhưng tao nói với mày, con ạ, đừng có dại dột ngoài rơm ngoài ra.
ban đêm mấy ổng bắn toi mạng. Mày không nhớ con Ngó với thằng Phả chết trần trụi
nhơ nhớp ngoài vườn chuối ngày trước à".
Con Miệng ngồi khóc. Nó nói cha không hiểu tui chi hết, cha làm tui nhục nhã.
Sao trên trời một vài cái lấm tấm. Trời tối như mực. Chú Sáu nói thôi trải chiếu
dưới hầm mà ngủ đi cho rồi.... đó, có tiếng súng đó.
Dưới căn hầm này chỉ có hai cha con, một cha trên năm mươi, một con dưới hai
mươi, và một con chó đen. Con chó thường ngủ ở miệng hầm – loài vật hình như
không con nào thích nghi với loại hầm tránh bom đạn này để đánh hơi, thỉnh thoảng
nó chạy âm thầm ra ngoài vườn. Tuyệt nhiên nó không sủa. Từ lâu nay con chó mực
trở nên thin thít ngay cả những đêm có trăng, nó thấy ngứa cổ lạ lùng khi nhìn
những đọt lá lay lay với cái bóng, nó câm nín với những cái bóng đen di động
như một thứ ma quái.
Ngủ hoài dưới hầm chỉ có hai cha con, mùa đông con mưa ngùi ngụt bên ngoài, nước
chảy róc rách trong hầm, mùa hè oi ả với từng đợt gió khô khan. Những đêm như
thế chú Sáu thường trở giấc với cái quạt mo trên tay. Dưới ánh đèn dầu mù mờ
chú thấy con Miệng – con gái chú – ngủ có khi hở hang, nằm ngửa mình hai tay
dang, hai đùi mươn mướt nóng hổi dưới lớp quần đen láng, con Miệng ngủ mê mẩn
sau một ngày làm lụng. Hai giống người lạ hoắc ngủ với nhau trong căn hầm oan
khiên này lẽ ra cái thân thể kia phải làm cho chú động tình, sẽ làm thui chột
cái lương tri một người. Nhưng với chú, chú đúng là một người cha. Chú ngồi thẫn
thờ dưới ánh đèn thương xót cho con gái mình, chú lấy tấm chăn đắp lên phần trống
vắng cho con, chú muốn khóc, chú thương vợ. Chú nghĩ một mình :
"Loài người đến lúc ăn lông ở lỗ trở lại đây. Loài người đã bỏ áo quần
luân lý vào núi vào hang mà ở rồi đây. Nhưng làm sao con người mới khỏi bị bóng
tối đè nặng như súc vật".
Chú lại nhìn con, nhưng chưa bao giờ chú dám nhìn thẳng vào cái phần thiêng
liêng của người đàn bà, nơi Miệng.
Đêm nay, cũng vẫn với cái quạt mo chú vặn thật nhỏ ngọn đèn, vì sợ ánh sáng lộ
lên bên ngoài, chú tựa lưng vào thành đất lạnh ngắt, súng một lúc nổ một nhiều.
Chú nhắm mắt để khỏi liên tưởng đến Sáu Vu, đến những ánh lửa bập bùng xung đột,
những tràng súng ào ạt bay ra từ thị trấn. Từ ngáy Sáu Vu về làng đến nay làng
trở nên trơ trụi, những cuộc hành quân của quân đội thường xảy đến, chiều chiều
máy bay lượn trên xóm chú thả trái khói. Từ ngày Sáu Vu về làng, dân làng cũng
bỏ làng đi, những người ở lại phải ra ngoài bãi cát làm hầm mà trú, vì ở trong
này phải đi đào đàng, mà đi đào đàng thì có khi không về, có khi sáng mai phải
đi đắp lại.
Bây giờ súng nổ quá lớn, trời tối mịt mùng, con mực từ miệng hầm vụt chạy xuống,
nó im lìm thu mình trong góc, bên cạnh con Miệng. Chú Sáu lê dần đến phía miệng
hầm, lo lắng cho hai con bò ở hai góc vườn. Mấy đám lúa mới bị nát nhưng chú ít
tiếc thương, chú chỉ thương xót hai con bò còn lại.
Hình như hoa màu ngoài kia không có hơi thở như hai con bò, không có máu và không
có hai con mắt u uẩn tội nghiệp của mỗi con bò.
Súng nổ thật đều, thật gần, chú Sáu nhắm mắt vọng tưởng trong tuyệt vọng, cũng
như máu chảy trên những đọt lúa non, như người ta tuyên dương trên những xác chết,
uống rượu mừng giữa một quê hương cháy, chú tuyệt vọng và giấc mơ lại đầy trong
bóng tối. Chú Sáu thấy con bò cái quằn quại sinh con, con bò con khỏe mạnh, làn
da óng mướt, hai mắt hướng về đám cỏ non kêu tiếng kêu đầu đời. Chú thấy hai mẹ
con con bò cười với nhau, đi về hướng mặt trời ấm áp, mỗi sáng sáng chúng nó dừng
trên bờ sông, con sông thênh thang đầm đầm giữa thung lũng. Chú thấy căn vườn
chú cây trái xanh tươi, những ngôi mộ đã cất cánh bay ra ngoài nghĩa địa, những
linh hồn đã thực sự về trời, không oan hồn nào còn đi lang bang quanh quẩn....
một tiếng nổ ngay trên nóc hầm, chú sực tỉnh, ngọn đèn dầu vụt tắt, con chó mực
sủa lên một tiếng nghẹn ngào rồi im bặt, như có ai đập lên đầu nó cái cán dao bất
ngờ , trong bóng tối chú Sáu sờ mình mẩy mình xem có trơn ướt máu không đấy là
cái thói quen rờ rẫm lên thân thể mình để tìm vết máu vết thương của đám dân
quê từ mấy mươi năm này , khi mới bị thương không ai hay biết mình bị thương –
con Miệng hoảng hồn chồm dậy, nó ôm cha nó, cái ngực nóng hổi đầy thịt cứng ngắt
áp vào lưng chú Sáu, mấy sợi tóc Miệng tỏa xuống vai chú, nó thều thào :
chết rồi cha ơi, tôi bị thương rồi, máu đây. Con Miệng mò bàn tay cha nó đưa về
vết thương của mình y như chúng ta hãnh diện chỉ cho người mù sờ một cái huy
chương nơi ngực. Máu đây. Sau ót tôi đây. Chú Sáu sờ sau sống lưng con gái, bàn
tay chú nhơm nhớp một thứ nước màu, nóng và thơm.
Buổi sáng trong khu vườn tẻ lạnh con bò cái chết nơi góc vườn, cái đầu nó bay
qua phía bên kia hồ nước cạn, cái đầu với hai con mắt không bao giờ nhắm :
hai con mắt xanh lè nhìn về phía chú Sáu. Hai con mắt này hoàn toàn khác hai
con mắt đứng dưới luống cày trưa nắng nhìn chú đến mở tháo cái ách trên vai.
Hai con mắt này là con mắt tự do, hai con mắt đã ra ngoài sự sống, đã thôi làm
nô lệ cho người.
Con Miệng chết dưới hầm. Và con chó thì không ai chú ý đến nó nữa. Nó phải chết.
Miệng bị một miểng nhỏ ghim vào sau ót nhưng nó chết liền. Cái chết như đùa
chơi. Một đi lộn đường. Thay vì cái chết đi thẳng đến chú Sáu nó lại quanh qua
con Miệng.
Vết thương quá kín đáo. Miệng chết êm đềm như nằm đợi người tình trong giấc ngủ
ngon. Chú Sáu cất tiếng khóc khô khan giản dị, tiếng khóc của một lão đàn ông
tưởng vô duyên nhưng thực ra nó làm đau lòng người hơn bất cứ lời ai điếu nào.
Buổi trưa con bò được đưa đi khắp xóm, thịt nó được vào bụng người với la biere
. Con Miệng được tẩm liệm sạch sẽ cho vào quan tài. Gái quê chết thật khiêm tốn.
Ngoài áo quan thô sơ với mấy cây lạp lung linh không có vòng hoa tấu nhạc gì,
không có người tình nào mê sảng bên quan tài. Chỉ có Ngọc.
Ngọc nó thương Miệng lắm nhưng anh ta âm thầm vác cuốc ra đào cái lỗ chôn con
chó và đào cái huyệt thật đẹp dành cho Miệng.
Ngọc nói :
- Tao chưa làm gì được con Miệng, tội nghiệp nó đã chết rồi....
II
Bốn tháng sau khi con gái chết chú Sáu thực sự thấy không thể sống trong cái
xóm quê quá quắt kỳ ảo này. Trời mùa hè nắng cao. Mỗi ngày chú Sáu dắt con bò
con ra đồng, ngồi bờ ruộng nhìn cánh đồng khô vàng, con bò nhỏ như con dê con một
mình nó phải ăn cho hết cỏ trên cánh đồng này. Không còn đàn bò lũ trâu nào
tranh giành với nó. Chiều chiều chú Sáu đến ngồi trên mộ con, dấu xích xe tăng
chạy tròn quanh mộ như những vòng hoa lớn hay như một thứ ranh giới đánh dấu giữa
phía này điêu tàn và bên kia hư vô. Chú ngồi đấy với gió rào rạt, từng đám bụi
hồng che kín mặt trời, xa là đền lũy, là thị trấn lố nhố những bờ tường trắng
hoang vu.
Gần đây Sáu Vu lại hay về làng. Người ta thường ngủ mơ thấy Sáu Vu gõ cửa, nghe
Sáu Vu ra lệnh, Sáu Vu râu dài tóc rậm như Ô Mã Nhi thuở nảo. Người ta thường
thét lên, thức giấc giữa đêm khuya, ôm lấy linh hồn quằn quại đau đớn của mình
khóc ngất. Ngay lúc đó thì từng tràng đạn từ thị trấn cũng đổ về đều đặn, như
chùm trái chín rơi giữa đêm minh man.
Dân làng đã bỏ xóm đến ở nơi những gò cao, ngoài bãi đất trống để tránh Sáu Vu
và tránh chùm trái chín rơi vu vơ trên nỗi chết. Cảnh vật khô khan tiêu điều.
Chú Sáu dựng nhà trên bãi cỏ. Ban đêm vẫn ngủ dưới hầm. Chú van xin con bò con
phải cùng ngủ với chú. Bây giờ con bò con đã biết điều, chịu khó ngủ chung với
người.
Một ngày nọ, sau cuộc hành quân, chú dắt con bò con đi sau đoàn quân trở về
thành phố. Hoàng hôn, đoàn xe thiết giáp chạy vội về căn cứ, chú Sáu và con bò
đứng dưới ngã ba nhìn ánh đèn phố thị.
Đ.M., ở thành phố có khác. Chú Sáu nghĩ như thế rồi chú buồn ngay. Vì ở đây
không có hầm cho con bò con ngủ.
"Không có hầm cho bò, không có cỏ non! ". Chú Sáu cột con bò dưới cây
trụ điện. Chú đau lòng vì dưới ánh sáng này nhiều muỗi quá. Chú thức và đuổi muỗi
cho con bò. Nửa đêm nghe có súng nổ thật gần. Chú Sáu giật mình, ủa, trong này
cũng có Sáu Vu à.
Đám dân thành phố qua lại thấy cảnh gai mắt, chúng nó nói :
- Đ.M., coi thằng khùng. Một thằng khùng quên cả mệt nhọc quên cả thân thể đời
sống nó. Nó chỉ lo cho bò.
- Con bò y như là Tổ Quốc hay lẽ sống của nó đấy. Sáng hôm sau, chú Sáu được
đưa vào trại định cư. Chú có nhà ở, được lãnh thực phẩm, áo quần.
Nhưng hình như chú chưa cần những thứ đó. Việc đầu tiên chú tìm cỏ cho con bò,
dắt nó ra kinh tắm rửa, kinh nước đục không bao giờ soi thấy bóng người dưới
đó. Lần ông Quận trưởng đến thăm trại định cư, ông ta hỏi han chú Sáu. Chú đưa
mắt về hướng con bò, cố ý cho ông Quận nhìn thấy con vật yêu thương. Nhưng ông
Quận không hiểu điều đó. Chú Sáu buồn rầu, không cần ai hiểu chú nhưng người ta
phải biết đến tình cảnh con bò, súc vật ở đây bị tận diệt rồi đó, mai này ai đi
trước luống cày, mai này phải có chúng nó để phân biệt giữa một công dân và
loài nô lệ. Nhưng ông Quận mang sữa bột, thuốc men, áo quần của Hoa Kỳ đến cho
chú Sáu, không ai cho lại chú cái xóm thân yêu, mái nhà yên tĩnh, không ai mang
trả lại chú cánh đồng tự do hiền hòa.
Con bò con mỗi ngày một gầy gò, nó thật vô duyên trơ trẽn giữa thành phố. Chú
Sáu quanh quẩn với ngày tháng không công ăn việc làm. Mùa mưa tới, chú Sáu nằm
trong đêm mơ màng, nhớ từng đám mạ non, từng chiếc gàu nụt lạc, nhớ từng sáng
sáng năm xưa với lũ bò ra đồng khi sương còn trắng mờ trước mặt.
Nằm trong thành phố với người xa lạ, chú Sáu mới thấy cả cái cày, cái cuốc cũng
có hơi thở, có linh hồn. Cày cuốc đã hơi thở dưới căn nhà cháy và linh hồn
chúng nó về rộn ràng đâu đây, làm chú thao thức nửa đêm, ngây ngất từ lúc trăng
về sáng, lòng dạ như sắt se khi chợt nhìn một chòm sao sáng rỡ trên trời lúc nửa
khuya. Chú nhớ vợ và con, những người này đã quay cuồng với đất. Ôi, tất cả đã
băng băng giã từ chú, tất cả đã một đường đi tới phía bên kia thời gian, chỉ
còn mỗi chú, chú làm một loại cây không lá, một loại cây đầy gai nơi vùng bạch
hóa.
Trong thành phố cũng có Sáu Vu à. Chú Sáu đêm mộng thấy Ô Mã Nhi vội vã chạy từ
rừng ra đồng trống, vội vã ném những trái khô vào họng súng. Những trái khô bay
về, nổ tan tác trong bệnh viện, nổ ngay giữa trường học, nổ trên đầu giấc ngủ,
nổ biến giấc ngủ thành cái chết nghìn đời. Ô Mã Nhi, Ô Mã Nhi. Người đã mang ác
mộng từ đồng quê vào thị trấn. Và chú Sáu khóc thét lên khi trái đạn nổ ngay
trên đầu con bò con của chú. Nó chết khác cha mẹ nó. Nó chết thê thảm hơn. Chiến
tranh càng lâu năm, vũ khí càng tiến bộ, cái chết càng ghê tởm tan tác hơn.
Con bò đực hùng vĩ ngày xưa chết yên lặng trong chuồng vì một miểng đạn gọn ghẽ.
Con bò cái lam lũ khi chết cái đầu bay qua bên kia hồ cạn, nhưng phần còn lại
người ta có thể ăn thịt được. Con bò con này không ai nhặt được thịt nó. Nó tan
tành dưới sức tàn phá của một trái ly. Nó lộn với thịt người. Lộn với óc người.
Nó dính trên cỏ cây. Nó thành nước. Một thứ nước trộn lẫn giữa máu và thuốc
súng.
Chú Sáu ngồi bên miệng cái hố bề sâu hơn thước bề ngang vài thước. Nơi này con
bò con chiều hôm qua còn nhai cỏ, còn dẫm chân trên lãnh thổ yêu kiều. Chú Sáu
ngó quanh quất, ngửi trong không gian cái hơi con bò con, máu xương đã thành
ánh sáng, đã thành gió động cỡn đâu đây. Chú chưởi thề :
- Đ.M. thế thì tao còn gì.
Chú nhất định trở về cái xóm quê của chú. Nơi tuổi trẻ chú mặc trên mình cái áo
rách vai, cuốc đất trồng khoai. Ngày nay trên mình chú cũng cái áo rách vai.
Nhưng áo này là cái áo viện trợ chú lãnh được trên quận. Những cái chú có người
ta đã giết đi. Những cái chú có người ta đã cướp.
Ngày chú lên đường trở về xóm quê một người trong trại định cư hỏi chú :
- Anh định đi Sài-gòn làm ăn đấy à ?
Chú Sáu ngơ ngác. Chú quên mất trên quê hương chú còn có Sài-gòn, chú trả lời :
- Không.... tôi về quê.
Người ta kinh ngạc :
- Anh điên à, vùng của anh là một vùng tử địa, vùng oanh kích tự do. Cái đầu
anh cứng lắm à.
- Oanh kích tự do là thế nào ?
Mọi người nhìn nhau cười. Họ cần thấy phải giải nghĩa cho tên Mohican :
- Là ai muốn ném vào đó, muốn bắn vào đó cái giống gì cũng được. Coi như chỗ
không người.
Chú Sáu thấy tức tối vô cùng. Mộ vợ con chú ở đó. Ông bà tổ tiên chú nằm dưới
đó. Mồ mả không phải là người. Nhưng người không được xúc phạm quá đỗi đến thế.
Rồi chú ra về.
Ra ngoài đồng trống chú đi nghêu ngao. Nhớ thuở trước chú dắt con bò chạy lon
ton theo sau đoàn xe thiết giáp. Cả cuộc đời lao xao trên nỗi lo lắng. Bây giờ
tất cả là tay không. Chú đưa tay sờ lên vai áo rách của mình. Chú tiến qua một
gò mả, khu rừng hoang lạnh phía trước, quê nhà chú cách đó không xa, chú men
theo những hố bom nằm cách khoảng nhau đều đặn.... bỗng chú thấy Ô Mã Nhi.
Trời đã ngả chiều, nắng quái đọng ngùi ngùi trong cánh rừng khô, vài áng mây
đen bay vùn vụt, thay hình đổi dạng khôn lường. Ô Mã Nhi chận chú lại. Hỏi :
- A, Lão Sáu, tên tề điệp, mày hãy dừng lại nhận bản án tử hình.
Hai người đi theo Ô Mã Nhi đã lanh lẹ rút hai con dao đứng cạnh chú Sáu. Ô Mã
Nhi rút lẹ trong túi ra một mẩu giấy, đọc ngay :
"Nguyễn văn Liên từ một năm nay đã tự ý vào thành làm gián điệp tay sai
cho Mỹ ngụy. Nguyễn văn Liên, tên tề điệp bẩn thỉu đã phản bội dân tộc. Nhân
dân và đảng đã lên án tử hình tên Nguyễn văn Liên. Ngoài ra tên Nguyễn văn Liên
còn là cha đẻ của tên Nguyễn văn Đích. Nguyễn văn Đích nay cũng bị lên án tử
hình".
Hai con mắt chú Sáu trợn xanh lè như hai con mắt con bò cái với cái đầu hoang
vu trên bờ ao.
Hai con mắt đó nhìn về Ô Mã Nhi không kịp nói lời nào. Chú chết tức tốc, quằn
quại vì một bản án quái gở bất thành văn tự đó. Khi ném xác chú xuống đường
mương đã khô nước, một du kích quân quay sang nói với Sáu Vu:
- Đồng chí giỏi quá, làm sao đồng chí có ngay được bản cáo trạng ?
Ô Mã Nhi trả lời :
- Đây này, tôi lấy tờ giấy thu lúa để đọc trước mặt hắn. Với tụi nó đứa nào
cũng đáng chết. Anh có thể nhặt một mẫu giấy bẩn, đọc trước mặt nó rồi chém nó
ngay đi cũng được, cần gì phải có bản cáo trạng.
Ô Mã Nhi nhét vội mảnh giấy vào túi áo rồi cùng hai đồ đệ tiến vào khu rừng khô
trước mặt. Họ tan biến trong hoàng hôn đã đầy bóng tối.
III
- Đ.M. tao đi lính hai ba năm mới được đổi về đây. Tao chưa đi phép đã đi hành
quân rồi. Đích vừa lau cây súng vừa nói chuyện với một người bạn. Người bạn hỏi
:
- Quê mày ở đâu ?
- Cách đây hơn mười cây số, trong quê.
- Biết đâu ngày mai lại vào đó, mày tha hồ thăm.
Người bạn của Đích bỗng ngậm ngùi :
- Mà ở đó còn gì để thăm.
- Anh biết quê tôi à.
- Biết chứ. Quanh đây từ mười cây số trở lên đều là vùng oanh kích tự do, trừ mấy
xóm nhà trên đường về Sài-gòn.
Như một cái màn vừa kéo ra, Đích chợt thấy phần hậu trường thăm thẳm bên trong
:
- Đ.M. hèn chi tao gửi thơ năm sáu tháng trời không thấy ai trả lời. Không chừng....
Người bạn buông xuôi :
- Không chừng con mẹ gì. Nhà tao chết ráo hết rồi.
- Ở ngoài quê à ?
- Không, trong thành phố này. ly.
Buổi sáng hôm sau đoàn quân tiến về quê của Đích. Bước chân xuống điểm xuất
phát, Đích ngó mông về phía làng :
một vùng trơ trụi, cây khô, đá khô, và vạn vật vàng khô. Một vài tiếng súng nổ
lẻ tẻ.
Một vài nhà cháy nằm rải rác. Buổi trưa Đích cùng toán quân dừng trên một gò
cao nấu cơm ăn. Anh dõi mắt về cái xóm phía trước :
nơi tuổi nhỏ anh chăn bầy bò ba con. Có lần Đích đã nằm trên mô đất đầy cỏ
xanh, đắp cái nón lá trên mặt, anh ngủ vùi, bầy bò đi rong trên cánh đồng ăn cỏ
suốt ngày. Có lần trên cánh đồng này Đích lắng nghe tiếng nước chảy róc rách,
tiếng cá đớp lúa, tiếng rì rào xa vắng của ngàn bông lúa vừa đơm trên đồng.
Đích nhớ ngày con bò mẹ sanh con, trời tối, cha Đích cầm cây đèn ánh sáng chập
choạng, mẹ Đích ẵm con bò nghé đỏ hỏn như một đứa bé. Bà mẹ mừng, nói con bò đẻ
ra tiền bạc cho tui đây. Bò con vừa được sinh buổi tối, sáng hôm sau ra đồng nó
đã vượt mương và bơi ngay. Bò đã hơn người, nó không phải tập bơi lội. Đích nhớ
những đêm trăng lên cao đầu ngõ, ánh sáng dịu dàng chảy trên đám đất vàng, cả
gia đình anh ngồi quây quần ăn cơm ngoài sân tiếng gà lục đục phía sau, tiếng
chim đêm ấm áp vô cùng trên những cành tối vu vơ. Mấy năm rồi Đích mới trở lại,
súng trên tay, đạn lên nòng, anh đi về tuổi nhỏ, anh tiến vào vùng kỷ niệm, sẳn
sàng bắn vào trí não mình....
Đích chặn hỏi một đứa bé vừa ở dưới hầm ngờ ngác chui lên :
- Mày biết lão Liên xóm này không ?
- Không.
- Mày biết còn ai trong xóm đó không ?
- Không.
- Cha mẹ mày ở đâu ?
- Chết hết rồi, dưới hầm.
- Nhà mày đâu ?
- Trong kia.
Đích nheo mắt nhìn theo ngón tay trỏ của đứa bé nơi cái xóm trống hoang đó mấy
mảnh tường lổ đổ, mấy cây cau cháy và vài đám khói. Đích hỏi tiếp :
- Có tụi nó về đây không ?
- Không biết.
- Mày lấy gì để sinh sống ?
- Sống à, không có gì hết.
Đích ngậm ngùi, đi ra ngoài giàn bí hái một trái bí để luộc ăn với cơm buổi
trưa. Đích móc trong túi năm chục bạc đưa cho đứa bé :
- Trả tiền trái bí cho em đây này.
- Không.
- Sao lại không, sao không lấy tiền.
- Lấy sợ các ông nói "tề điệp", các ông giết.
- Không, đây là lính Quốc gia. Lấy tiền đi.
- Không.
- Sao lại không hoài.
Thằng bé ngước lên :
- Các ông có giết tôi không ?
- Không.
Lúc bấy giờ một người lính khám phá ra một cái xác chết đã hôi sình. Người lính
trở về nói với Đích :
- Cha mày bao nhiêu tuổi ?
- Cỡ sáu mươi.
- Có phải cha mày dưới mương nước không ?
- Tao làm sao biết được. Ăn mặc đồ gì ?
- Chiếc áo viện trợ.
- Việt Cộng đó mày.
- Việt Cộng gì mặc áo có mang nhãn hiệu Chicago.
- Mày thấy thực à.
- Tao dí cái mũi súng vào cổ, cổ bấy ra, tao thấy chữ in còn nguyên. Ghê quá,
hôi thúi quá. Mày lại xem đi.
Đích cộc cằn :
- Mày cuốc đi, tao mệt quá rồi.
Buổi chiều khi đoàn quân trở về Đích còn thấy thằng bé đứng bên mái lá che tay
lên mắt nhìn ngược hướng mặt trời. Đích nói với người bạn ngồi bên cạnh :
mày có dầu nhị thiên đường cho tao một ít. Người bạn đưa ve dầu cho Đích, anh
ta xoa xoa trên mũi nói Đ.M. cái thằng già chết dưới mương hôi thúi quá, chắc
cũng bảy tám ngày rồi, chết mà nằm úp để lòi cái óc trắng hếu lên trời. Người bạn
nói hắn mặc áo viện trợ người Chicago, ai bên Chicago cho cái áo để mục rã trên
xác người Việt Nam.
Đích hít một hơi dầu rồi nói như sực tỉnh :
- Ơ, hồi nãy có đứa nào chịu khó chôn lão già không bây.
Cung Tích Biền
1968
