Chuẩn bị mừng lễ Tạ Ơn. Tổng Thống Joe
Biden đang tiếp xúc với các quân nhân và gia đình của họ tại căn cứ Fort Bragg,
tiểu bang North Carolina hôm thứ Hai, ngày 22 tháng 11, 2021, nhằm chúc những
người lính và vợ con họ được một mùa lễ Thanksgiving an vui và hạnh phúc. Hiện
nay chính quyền của ông Biden đang vận động cho một dự luật chi tiêu $1.75 ngàn
tỷ Mỹ kim để giúp cha mẹ có con nhỏ vẫn có thể đi làm để kiếm thêm tiền, tăng
tiền chăm sóc người già, người tàn tật, tạo một thay đổi lớn trong hệ thống xã
hội nước Mỹ. Tuy nhiên, dự luật đang bị chống đối vì người rất giàu có sẽ phải
đóng thuế nhiều hơn. (Brendan Smialowski/ AFP via Getty Images)
Các nước Âu Châu bắt đầu thiết lập mạng lưới trợ cấp xã hội từ thế kỷ 19. Nước
Đức dẫn đầu với chính sách bảo hiểm thương tật trong khi làm việc, bảo hiểm thất
nghiệp; nước Pháp với trường học miễn phí, vân vân. Sang thế kỷ 20, các quốc
gia cấp tiền giúp cha mẹ nuôi con cho đến lớn; phụ nữ sinh nở được nghỉ vẫn
lãnh lương; bảo hiểm y tế cho tất cả mọi người; trợ cấp nhà giữ trẻ và nơi nuôi
người già. Những chính sách nâng đỡ dân nghèo đều nhắm đối phó với phong trào cộng
sản quốc tế. Các nước giàu Úc, Tân Tây Lan, Gia Nã Đại tuy không lo bị cộng sản
gây loạn nhưng vẫn áp dụng các chương trình xã hội như ở Âu Châu.
Người Mỹ không phải lo đối phó với cộng sản ở trong nước họ. Vì kinh tế phồn thịnh,
giới công nhân cũng sống khá giả. Cho nên đến năm nay mới thấy một dự luật mở rộng
mạng lưới xã hội ở Mỹ, Hạ Viện mới biểu quyết ngày 19 tháng 11, 2021. Có 220
dân biểu đảng Dân Chủ bỏ phiếu thuận, 212 người thuộc đảng Cộng Hòa và một đại
biểu Dân Chủ chống lại. Khi đưa lên Thượng Viện dự luật sẽ bị cắt bớt như Nghị
Sĩ Joe Manchin (West Virginia) đã báo trước. Nếu thiếu ông Manchin, đảng Dân Chủ
sẽ không đủ 51/100 phiếu!
Dự luật chi $1.75 ngàn Tỷ mỹ kim sẽ là một thay đổi lớn trong hệ thống xã hội
nước Mỹ.
Các trẻ em 3, 4 tuổi chưa đi học sẽ được gửi nhà giữ trẻ miễn phí để cha mẹ đều
có thể đi làm, tốn tất cả $100 tỷ trong ba năm đầu, nhưng sau 6 năm sẽ chấm dứt.
Chính phủ sẽ cấp tiền giữ trẻ em chưa đi học, nhắm vào giới trung lưu với lợi tức
bằng 2.5 lần lợi tức bậc trung ở mỗi tiểu bang trở xuống, những gia đình kiếm
được dưới ba phần tư (75%) lợi tức bậc trung sẽ không phải trả đồng nào; trong
thời hạn ba năm.
Người già được chú ý. Dự luật sẽ chi $150 tỷ giúp trả công săn sóc những người
già và tàn tật. Hiện nay ở nhiều tiểu bang những người về hưu hưởng Medicare vẫn
phải bỏ tiền túi trả cho người đến chăm sóc tại nhà.
Trong số hơn 62 triệu người về hưu hưởng Medicare rất nhiều vẫn phải trả tiền
túi khi dùng dịch vụ y tế, mai mốt sẽ trả ít hơn. Dự luật còn đi vào những chi
tiết, như những người phải chích insulin, họ sẽ không phải trả quá $35 đô la.
Khoảng 4 triệu người ở 12 tiểu bang không mở rộng chương trình Medicaid sẽ được
giúp mua bảo hiểm cho đến năm 2025. Những người nghèo hưởng trợ cấp để mua bảo
hiểm y tế sẽ được tiếp tục cho đến năm 2027.
Nếu dự luật này được thông qua, lần đầu tiên người già ở Mỹ sẽ được bảo hiểm trị
bệnh tai nghễnh ngãng. Đây cũng là lần đầu tiên chính phủ Mỹ dành quyền mặc cả
giá mua thuốc, cho 10 đến 15 loại thuốc cung cấp cho các người về hưu, đặc biệt
là giá insulin.
Dự luật cho phép những người đi làm mà mắc bệnh, sinh con, hay cần săn sóc vợ,
chồng bịnh nặng, sẽ được nghỉ 4 tuần lễ, bắt đầu từ năm 2024; và họ được trả
lương, tối đa $814 đô la một tuần. Điều khoản này sẽ khó lọt qua cửa Thượng Viện
vì Nghị Sĩ Manchin phản đối.
Để chi trả cho các khoản tiền trên, dự luật sẽ tăng thuế các công ty và những
người lợi tức cao nhất nước. Suất thuế 21% đánh trên lợi tức công ty sẽ không
thay đổi; nhưng các công ty lớn nhất sẽ chịu suất thuế tối thiểu 15% dù trước
đây họ có những cách để đóng rất ít thuế hay không phải đóng đồng nào. Tiền lời
kiếm được ở nước ngoài sẽ bị đánh thuế. Những người lợi tức cao sẽ không bị
tăng thuế, nhưng nếu trên $10 triệu thì bị tăng 5% và trên $25 triệu thì trả
thêm 3% nữa.
Chính phủ Mỹ sẽ tăng gấp đôi số nhân viên Sở Thuế (IRS) với hy vọng thu được
thêm $480 tỷ hơn; vì trước đây không đủ người kiểm tra lại các bản khai thuế của
những người giàu có nhất! Sở Ngân Sách Quốc Hội (CBO) thì tiên đoán nỗ lực đó
chỉ tăng số thu được $207 tỷ. Trong khi đó, CBO tiên đoán cả bản dự luật này, nếu
thi hành sẽ khiến ngân sách khiếm hụt thêm $267 tỷ mỹ kim trong vòng 10 năm.
Nói chung, bản dự luật của Hạ Viện dù đã thay đổi nhiều vẫn giữ nguyên các mục
trợ cấp cho trẻ em, cho người già, người bệnh. Họ chỉ cắt bớt các món tiền chi
để tổng số dự trù $3.5 ngàn tỷ xuống còn một nửa. Khi lên Thượng Viện, chắc sẽ còn
bị cắt thêm.
Các khoản tiền $555 tỷ liên quan đến chính sách bảo vệ môi trường, $100 tỷ về vấn
đề di dân sẽ bị cắt bớt để được tất cả 50 nghị sĩ Dân Chủ ủng hộ. Phó Tổng Thống
Kamala Harris sẽ bỏ lá phiếu thứ 51. Sau khi Thượng Viện thông qua, dự luật sẽ
được chuyển về Hạ Viện để biểu quyết lần nữa trước khi đưa cho ông tổng thống
ký tên, như ông đã đặt tên là Luật “Tái thiết Tốt hơn” (BBB).
Ngay bây giờ, dự luật BBB đã bị chỉ trích, vì có thể khiến lạm phát tăng thêm,
trong khi dân Mỹ đang lo vì giá cả tăng lên nhanh quá.
Nhưng mối lo này không lớn lắm. Số tiền dự trù $1.75 ngàn tỷ đô la sẽ được chi
ra chậm chạp, nhiều khoản chờ vài ba năm mới bắt đầu, không ảnh hưởng ngay trên
giá sinh hoạt. Hơn nữa, khi các món tiền đó bắt đầu được chi tiêu thì nạn lạm
phát hiện nay do Covid-19 gây ra chắc đã ngừng; khi bệnh dịch thuyên giảm.
Điều chỉ trích quan trọng hơn là bản dự luật nói là sẽ chi tiêu $1.75 ngàn tỷ mỹ
kim nhưng trong thực tế sẽ tốn hơn nhiều. Một mánh lới của đảng Dân Chủ là tất
cả các khoản chi tiêu đều được giới hạn thời gian để tổng số tiền chi thấp.
Khoản trợ cấp nuôi trẻ ($3,600 mỗi năm cho con cái dưới 6 tuổi, và $3,000 cho tới
tuổi 17) mỗi năm tốn $130 tỷ, chỉ có một năm sẽ hết hạn. Số tiền trả cho người
lợi tức thấp (EITC, Earned income tax credit) sẽ tốn $15 tỷ mỗi năm, cũng chỉ
thi hành một năm thì ngưng. Khoản trợ cấp bảo hiểm y tế cho những người lợi tức
thấp cũng chỉ được kéo dài tới năm 2025.
Tiền trợ cấp chăm sóc trẻ em để cha mẹ có thể đi làm dự trù tốn $100 tỷ được
thi hành đến năm 2024 và có thể kéo dài đến 2027 rồi ngưng. Tiền chi cho các
nhà giữ trẻ em 3, 4 tuổi có thể tốn $380 tỷ, được giảm từ từ trong 6 năm thì hết.
Các đại biểu Dân Chủ đã soạn bản dự luật với thời gian có giới hạn, để tổng số
chi chỉ có $1.75 ngàn tỷ. Nhưng khi các khoản chi tiêu hết hạn phải ngừng thì
chuyện gì sẽ xảy ra? Quốc Hội có thể bỏ qua không làm gì hết. Nhưng sẽ có nhiều
đại biểu đưa ra dự luật “kéo dài thời hạn” các điều khoản đó.
Có đại biểu nào muốn bỏ phiếu cắt bỏ số tiền $300 đô la một tháng giúp cha mẹ
nuôi con? Ai sẵn sàng bỏ phiếu bắt cha mẹ từ nay phải giữ các con nhỏ 3, 4 tuổi
ở nhà vì chính phủ sẽ ngưng cho tiền gửi con? Ai muốn bắt những người về hưu phải
trả thêm tiền khi chữa bệnh hay mua thuốc? Ai muốn các cụ già không thể tắm lấy
từ nay phải bỏ tiền túi trả người đến săn sóc, vì luật đã hết hiệu lực?
Cho nên trong tương lai rất nhiều điều khoản trong bản dự luật, BBB khi hết hạn
sẽ được “tái tục” (renew). Nghĩa là tổng số chi sẽ cao hơn nhiều. Theo nhật báo
Wall Street Journal, Budget Model của Đại Học Penn Wharton đã tính toán xem bản
dự luật mới sẽ tốn bao nhiêu tiền nếu các khoản trợ cấp được duy trì mãi mãi.
Con số tính ra là $4.6 ngàn tỷ đô la trong 10 mười năm tới.
Nhưng đây không phải chỉ là một vấn đề ngân sách. Những người chủ trương bản dự
luật muốn xã hội Mỹ thay đổi. Họ chủ trương xã hội phải giúp các công dân nuôi
trẻ em, người già, người bệnh, vân vân.
Liệu các chương trình giúp đỡ tiêu nhiều tiền như thế có tai hại cho nền kinh tế
hay không? Nhiều người nói rằng không; mà còn thấy ngược lại. Các chương trình
xã hội sẽ tạo cơ hội cho nhiều người có việc làm; và nhiều người khác có nghề
chuyên môn sẽ được đi làm khi không cần lo chăm sóc con cái, cha mẹ già nữa.
Phải chờ hàng chục năm mới biết kết quả có như vậy hay không. Nhưng khi đạo luật
BBB được thi hành xã hội Mỹ sẽ thay đổi.
Ngô Nhân Dụng
