Người biểu tình xuống đường tại Hà Nội với biểu ngữ
phản đối công ty
Đài Loan Formosa Plastics huỷ hoại môi trường biển
gây ra vụ cá chết
hàng loạt tại tỉnh miền Trung, ngày 1/5/2016.
Tôi có khá nhiều
bạn bè hiện đang sinh sống tại Úc, trước đây, khi còn làm việc, cứ ao ước đến
ngày về hưu, con cái khôn lớn, có gia đình và có việc làm ổn định cả, sẽ về Việt
Nam an hưởng tuổi già. Bức tranh người ta vẽ ra rất đẹp: với số tiền hưu trí tại
Úc, người ta có thể dễ dàng có một cuộc sống rất phong lưu ở Việt Nam. Có thể
thuê người ở. Có thể đi đây đi đó. Có thể ăn hết món lạ này đến món lạ khác. Thế
nhưng, đến ngày họ thực sự về hưu, sau vài chuyến thăm viếng Việt Nam, người ta
lại đổi ý. Theo họ, Việt Nam chỉ là nơi để đi du lịch chứ không phải là nơi có
thể sống được lâu dài. Người ta đưa ra hai lý do chính: Một là nhớ con cháu tại
Úc; hai là, Việt Nam hoàn toàn không an toàn.
Tôi cũng có khá
nhiều bạn bè ở hướng ngược lại: Họ sống tại Việt Nam, phần lớn đều khá thành đạt,
có chức có quyền và có tiền. Họ cho con cái du học ngoại quốc. Học xong, các
cháu có việc làm đàng hoàng, sau đó, bảo lãnh cho cha mẹ từ Việt Nam, sau khi về
hưu, ra ngoại quốc sinh sống. Họ bỏ lại sau lưng cuộc sống rất dư dả và cũng rất
vui vẻ trên quê hương để sang sống ở một quốc gia xa lạ về cả ngôn ngữ lẫn văn
hoá; và vì sự xa lạ ấy, cũng khá buồn rầu. Hỏi tại sao, họ cũng nêu lên hai
nguyên nhân: Một là muốn gần gũi con cháu; và hai là, ở ngoại quốc, dù buồn, vẫn
an toàn hơn hẳn Việt Nam.
Bỏ qua việc sống
gần con cháu, cả hai nhóm người ấy đều có nhận thức giống nhau: Việt Nam, dù là
quê hương người ta rất yêu mến, không còn là một nơi an toàn để sống.
Trước hết là thiếu
an toàn về chính trị. Ở bình diện cá nhân, người ta có thể bị bắt bớ hay tra tấn
bất cứ lúc nào nếu muốn có một tư duy độc lập và nếu muốn thực hiện quyền tự do
ngôn luận. Ở bình diện quốc gia, dù nhà nước Việt Nam luôn xem sự ổn định là một
trong những mục tiêu lớn nhất của họ, ai cũng biết, Việt Nam lúc nào cũng ẩn chứa
đầy những nguy cơ bất ổn. Bất ổn trong nội bộ đảng với các khuynh hướng và phe
phái khác nhau. Nhưng quan trọng nhất là bất ổn trong quan hệ với Trung Quốc:
Không ai dám chắc những mâu thuẫn giữa Việt Nam và Trung Quốc trên Biển Đông sẽ
không bùng nổ thành chiến tranh. Đã đành Việt Nam lúc nào cũng nhân nhượng
Trung Quốc. Nhưng sự nhân nhượng nào cũng có giới hạn. Mà Trung Quốc thì rõ
ràng không muốn dừng lại ở bất cứ giới hạn nào cho đến lúc hoàn toàn trở thành
bá chủ trên Biển Đông.
Thứ hai là thiếu
an toàn về giao thông. Mỗi năm ở Việt Nam có khoảng 10.000 người chết vì tai nạn
xe cộ. Mười ngàn: tức mỗi ngày trung bình gần 30 nạn nhân. Đó là người chết.
Con số những người bị thương tật chắc chắn sẽ nhiều hơn hẳn. Bởi vậy, ở Việt
Nam, nhiều người nói, cứ mỗi lần bước ra khỏi cửa nhà là thấy phập phồng. Con
đường nào cũng đầy bất trắc. Đi đúng luật và lái xe cẩn thận cũng có thể bị những
chiếc xe “điên” bị mất tay lái cán chết. Ngay cả đi bộ cũng không an tâm. Mỗi lần
băng qua đường là một lần đối diện với rủi ro.
Nhưng quan trọng
nhất là mất an toàn thực phẩm. Báo chí đã nói rất nhiều về thực phẩm bẩn ở Việt
Nam. Hầu như tất cả đều bẩn. Hầu như bất cứ loại gia súc nào cũng được cho ăn
các hoá chất độc hại để tạo nạc và tăng trọng. Tệ hại hơn, người ta còn đem bán
cả thịt thối rữa, sau khi tẩm ướp bằng các loại hoá chất để bay mùi và săn thịt.
Ngày trước, đã có nhiều người giả thịt trâu thành thịt bò. Bây giờ, “tài” hơn,
người ta còn biến cả thịt heo thành thịt bò. Thịt giả như vậy cũng được đi.
Nhưng vấn đề là để làm giả như thế, người ta lại sử dụng các loại hoá chất độc
hại để nhuộm màu thịt. Ăn chúng, người ta ăn cả các chất có thể gây ung thư.
Thịt đã thế, rau
trái cũng thế. Cũng đầy hoá chất. Hoá chất trong phân bón và trong các loại thuốc
trừ sâu. Hoá chất còn được dùng để ướp trái cây cho chúng bắt mắt hơn. Ngay cả
nước dừa cũng không an toàn. Để trái dừa có màu tươi như mới, người ta lại
nhúng chúng vào hoá chất. Lại hoá chất.
Trước, người ta
tưởng ăn cá tôm và các loại hải sản là an toàn. Nhưng không phải. Tôm cá và hải
sản nuôi trong các hồ nhân tạo cũng nhiễm đầy các chất cấm. Còn tôm cá và hải sản
được đánh từ sông và biển? Từ đầu tháng 4 vừa rồi, chúng lại cũng bị nhiễm độc.
Hàng trăm tấn cá bị chết, tấp trắng các bờ biển từ Hà Tĩnh vào đến Huế, kéo dài
cả hơn 200 cây số. Chính quyền còn ú ớ trong việc xác định nguyên nhân cá chết
nhưng có một điều chắc chắn: chúng bị nhiễm độc các loại hoá chất do con người
thải ra. Thành ra tôm cá đánh bắt từ biển khơi cũng không còn an toàn nữa.
Thịt: độc. Tôm
cá: độc. Rau, trái và củ: độc. Cả không khí người ta thở, đặc biệt tại hai
thành phố lớn, Hà Nội và Sài Gòn, cũng nhiễm đầy chất chì và thuỷ ngân: độc. Cả
nước bị nhiễm đầy chất độc. Không có gì đáng ngạc nhiên khi tỉ lệ người Việt
Nam mắc bệnh ung thư rất cao. Càng ngày càng cao.
Lâu nay, nói đến
những khó khăn mà Việt Nam đang đối diện, chúng ta hay nghĩ đến các yếu tố
chính trị và địa chính trị, đến vấn đề dân chủ và nhân quyền, đến chuyện các đại
công ty phá sản và nợ công chồng chất. Nhưng ngay cả về phương diện xã hội,
liên quan đến chuyện ăn uống và hít thở hàng ngày, Việt Nam cũng đối diện với
bao nhiêu nguy hiểm.
Tôi cứ tự hỏi:
Trong một khí quyển như thế, làm sao người Việt Nam có thể sống được và tương
lai đất nước sẽ đi về đâu?
Tự dưng lại nhớ đến
bài thơ “Đất nước mình ngộ quá phải không anh” của Trần Thị Lam, một cô giáo dạy
Văn ở Hà Tĩnh, viết sau biến cố hàng trăm tấn cả bị chết ở miền Trung. Bài thơ
đăng trên facebook của cô, sau, công an địa phương buộc cô phải gỡ xuống. Lời
thơ đơn giản, thật thà, nhưng thể hiện được những trăn trở của cả hàng triệu
người Việt Nam hiện nay.
Đất nước mình ngộ
quá phải không anh
Bốn ngàn tuổi mà dân không chịu lớn
Bốn ngàn tuổi mà vẫn còn bú mớm
Trước những bất công vẫn không biết kêu đòi…
Đất nước mình lạ quá phải không anh
Những chiếc bánh chưng vô cùng kì vĩ
Những dự án và tượng đài nghìn tỉ
Sinh mạng con người chỉ như cái móng tay…
Đất nước mình buồn quá phải không anh
Biển bạc, rừng xanh, cánh đồng lúa biếc
Rừng đã hết và biển thì đang chết
Những con thuyền nằm nhớ sóng khơi xa…
Đất nước mình thương quá phải không anh
Mỗi đứa trẻ sinh ra đã gánh nợ nần ông cha để lại
Di sản cho mai sau có gì để cháu con ta trang trải
Đứng trước năm châu mà không phải cúi đầu…
Đất nước mình rồi sẽ về đâu anh
Anh không biết em làm sao biết được
Câu hỏi gửi trời xanh, gửi người sau, người trước
Ai trả lời dùm đất nước sẽ về đâu…
Nguyễn
Hưng Quốc
