anh buồn như ngọn nhang tàn thắp khuya”.
(Ca dao)
Gia đình thằng Thà ngụ sát bên nhà ga, thành ra quen chân đến chơi với nó
thường hằng mà chẳng cần vin vô lý do vu vơ như nhà thơ Tế Hanh: “Những ngày
nghỉ học tôi hay tới, đón chuyến tàu đi đến những ga…”
Bà già thằng Thà lưng ong mông nở nên mắn đẻ, có lắm con. Bỏ đi mưu sinh
phương xa tới ba bốn mạng, còn lại sáu mống chưa đủ điều kiện đành sớm tối vui
vầy cùng song thân. Thà là tên cha sinh mạ đặt trên giấy tờ, ở nhà thì tất thảy
đều gọi: Cu Hú. Ba phần âu yếm ba phần nựng nịu và bốn phần có hơi khó hiểu.
Hỏi Thà tại răng? Có điển tích chi không? Chim cu chẳng hót thì gáy, sức mấy mà
biết hú. Hắn nói: Sao hiểu được thâm ý của ba mạ, có thể lúc nhỏ tao khóc thét
to tiếng hoặc khi sinh ra kịp có chiếc tàu vào sân ga cất lên hồi còi mê sảng
hú gọi.
Câu trả lời của Thà vô tình làm lực đẩy cho lời bình loạn của thằng bạn rắn
mắt. Tại sao đương sự đông anh chị em? Tại vì tàu hoả thường rậm rật chui đầu
vào sân ga lúc nửa đêm, dựng đầu hai vị phụ huynh thoát khỏi cảnh ma đè và để
tìm lại giấc mộng vàng họ phải trăn trở bày trò ra chơi, Hú nhà mình chào đời
là do cái lao động toé khói vào canh khuya nọ. Thà chửi: Tổ cha mi.
Thằng ăn nói hồ đồ kia tên Hiên, mặt mày xem ra bặm trợn nhất bọn, dĩ nhiên
sẽ muôn đời không lọt vào được mắt xanh của mấy chị em gái thoạt biến thoạt
hiện nọ. Thường Đoan là em kế Thà, nghĩa là Đoan nhỏ thua tôi một tuổi. Diện
mạo tôi không bặm trợn thêm thay lại ít ăn ít nói nên những ngày nghỉ học tôi
hay tới nhà Thà luôn đón nhận ánh mắt đong nhiều thiện cảm của Đoan. Thằng hồ
đồ kia lại dở thói bán trời không văn tự: Đồ cù lần, mi nghĩ mi cua được con
Đoan sao? Đoan nghe, em nói nhỏ cho riêng tôi: Thiệt là Hiên đơi. Cấm anh nói
lái. Cấm anh bầu ruồn.
Tôi không cua Đoan, tôi chưa thấy qua con cù lần nhưng rõ là thường trực vu
vơ khi đạp xe qua những con đường, tự dưng do một lực đẩy nào chẳng rõ, nó xúi
tôi chạy thẳng tới nhà Thà. Còi tàu hú và hoạt cảnh trước sân ga bao giờ cũng
diễn y một cảnh sắc: Chộn rộn. Dạo đó đoàn tàu luôn quá tải, “ngàn đời không đủ
sức đi mau”, người ngợm đa phần là con buôn với quang gánh đồ đoàn cồng kềnh
nặng nhọc, nó xoá nhoà hình ảnh đưa tiễn buồn lòng kẻ ở người đi. Cái đớn đau
của biệt ly lẻ tẻ phải chịu lép vế so với trăm phương nghìn kế mưu sinh đổ mồ
hôi sôi nước mắt. Từ những người thiệt thà lui cui với nghề “nội trợ” ghi trong
sổ gia đình thoắt cái họ lầm lì rời khỏi nhà để phóng đu lên tàu với danh xưng
rất giang hồ rất gió bụi: Con buôn.
Nhà nghèo, đông con, Đoan lanh lợi nhất đám nên được chỉ định làm kẻ đi buôn
nhằm cải thiện cuộc sống toàn gia. Thằng cu Hú làm ra vẻ quyền huynh thế phụ:
Đi cho biết đó biết đây, ở nhà với mạ biết ngày mô khun. Khun đồng nghĩa với
khôn, giống như hun cũng một duột với hôn. Thương ai đó thì kiếm cách đè ra hun
một miếng. Rồi đây Đoan sẽ sớm tối dãi dầu trên con tàu xuôi nam đưa đầu trần
dong duỗi tấm thân lấm bụi, chẳng biết Đoan có hun ai hoặc ai sẽ hôn Đoan.
Những nụ hôn chùng vụng giữa bóng tối vây bít toa tàu sẽ giúp Đoan sớm khôn
lanh, sớm trưởng thành. Có mạ kiểm soát bên lưng thiệt là biết ngày nào khôn!
Tôi nói: Trước khi Đoan chính thức leo lên tàu lửa đi buôn e Đoan phải nên
thử làm nháp một phen. Là răng? Em không hiểu. Anh nhờ Đoan đi bán giúp anh cái
đồng hồ coi thử Đoan có mát tay không. Để khỏi lôi thôi tôi ra dắt xe rồi ngồi
sẵn trên yên tỏ vẻ đợi chờ. Ngày mai tôi theo lớp học đi thực tế cả tháng để
làm bài thi cuối năm. Đi khỏi thành phố để đến sinh hoạt ở vùng kinh tế mới mà
địa danh nghe lạ như chốn sơn cùng thuỷ tận. Xa lắc xa lơ, xa ánh điện vàng vọt
đọng vũng ở sân ga, tô lem luốc chút màu bẩn nơi vách nhà Đoan rường cột xiêu
vẹo. Tôi đang cần tiền để mua nhu yếu phẩm mang theo trong cuộc hành hương. Và
tôi cần một vuông bàn nơi quán vắng để thở chung cùng Đoan bầu dưỡng khí nhỏ
hẹp. Tôi mời Đoan ăn một bữa thịnh soạn trước phút rời xa. So đũa trong khi chờ
đợi và nhìn ngắm khuôn mặt em trước khi “ăn chay trường” nguyên tháng với nỗi
nhớ khó tiêu hoá.
Tôi sẽ làm cán bộ thông tin văn hoá sau khi tốt nghiệp, tôi sẽ vẽ những tấm
tranh cổ động với kích cỡ thật lớn và tất thảy những thứ nghệ thuật tạo hình đó
so ra không mấy sướng nếu hoán đổi làm một thằng người chạy xe ôm. Tôi chở em
đi, thong thả. Thường Đoan mình hạc xương mai xem chừng không hạp bột mì nên
tôi chẳng nhọc khi đèo em trên chiếc xe cà tàng ưa kiếm cớ trật cóc. Khi đạp xe
qua cầu em rụt rè vòng tay quàng trước bụng tôi. Tôi ngó xuống những ngón tay
thon, vì có một thứ gì bất khả hiện hữu đã khiến bàn tay ấy buông bỏ giấy bút xuống.
Em đã khóc cho lần vĩnh biệt trường lớp và tuồng như hoa phượng ven sông đã rơi
rụng ít nhiều. Bầu ruồn, chữ của em. Buồn mà vô phương tìm ra điều để nguôi
ngoai. Em đang ôm tôi và tôi cám ơn thầm thứ dây mơ rễ má nọ. Được làm một cái
phao, chuyện ấy nào dễ dàng. Vấn đề là mất bao lâu người ta tự mình bơi được
qua con nước hung hiểm. Tôi đang trộm yêu Đoan, em là hình ảnh thơ mộng dành
cho tôi bám víu.
Tôi chở em vào chợ trời. Lựa nơi vắng người tôi dừng xe rồi cởi cái đồng hồ
đeo tay ra. Seiko 5, ô tô ma lắc, không người lái, hai cửa sổ và mười hai trụ
đèn. Tôi ngó nó lần sau cùng, kim giây chuyển động nhưng với tôi, nó đang chết
ở thời khắc 11 giờ 45 phút. Đoan đeo nó vào cổ tay: Chờ em một tháng có được
không? Em đi buôn, đợi có tiền em sẽ mua nó. Một kỷ niệm có với anh. Bán nó vào
tay người khác sao em thấy tiếc quá. Tôi rất muốn hun Đoan, ở bên má cũng được,
nhưng thấy khó khăn. Cũng như tôi đang nghèo túng, làm sao giữ những đồ vật có
giá trị khỏi thất thoát, đừng để chúng phải đội nón ra đi? Đoan à, một tháng
thì quá lâu trong khi chúng ta đang cầm cự từng ngày. Kệ nó đi mà, kỷ niệm đâu
có giúp ai thôi đói. Và bán tống bán tháo một vật thể, biết đâu 11 giờ 45 phút
sáng hôm nay rồi sẽ đi vào kỷ niệm giữa hai đứa. Anh sẽ cất giữ nó mỗi khi hồi
ức về tháng ngày gần Đoan. Nghe anh nói em cũng muốn thanh ương. Đoan chấm câu.
Có rất nhiều tiền dằn trong túi, bây giờ gió sẽ không tài nào thổi tôi bay
được, tôi đâm ra quan trọng hẳn: Đoan có toàn quyền định đoạt một quán ăn, nói
lên địa chỉ anh sẽ thồ Đoan tới kéo ghế. Chúng tôi lấm lét đi lòn lách sâu
trong chợ. Trai khôn tìm vợ chợ đông. Ai đó từng nói thế. Họ cũng ngôn rằng:
Gái hơn hai trai hơn một. Vào chợ, người con gái thua tôi một tuổi chỉ ưa lạm
dụng cái xô bồ kia đễ dễ bề trộn lẫn vào, khó có ai phát hiện. Chỉ đơn giản
thế. Hơn bao giờ hết Đoan hoàn toàn chẳng muốn gieo cho ai kia một lượng định:
Chúng là bồ bịch của nhau, tình tứ ra phết! Hai cái ghế nhựa nhỏ nhắn dành cho
chúng tôi, ngồi kề bên nhau trước một gánh bún và hương hoa từ cơ thể Đoan đã
giết đi mùi thơm từ nồi nước nhiều gạch cua mãi toả lan trước đó. Đoan trao cho
tôi một tấm ảnh đen trắng, nhỏ nhít, vuông vắn như thể bóc ra từ cuốn hồ sơ học
bạ. Em nói: Một tháng đi thực tế đầy thiếu thốn, liệu nó giúp anh được chút chi
không. Cũng biết đâu chừng khi trở về em được quà là tấm chân dung anh vẽ tặng.
Và rồi chúng tôi chia tay, đầy ắp những viễn ảnh êm đẹp.
Con buôn, đó là tầng lớp mà mọi sinh hoạt của họ tuyệt đối không lệ thuộc
vào một thời khoá biểu nhất định nào cả. Chính điều này vô tình đã kéo Đoan rời
xa tôi. Thưa vắng những hạnh ngộ cho tới lúc tôi ra trường, cầm tờ giấy quyết
định bổ nhiệm đi làm cán bộ thông tin văn hoá ở vùng xa chó ăn đá gà ăn muối.
Tôi bán chiếc xe đạp, tài sản cuối cùng để đánh dấu thời khắc đoạn tuyệt kiếp sinh
viên, để chia tay phố phường. Xe đạp hầu như chỉ dùng để chở người tình đi hóng
gió vớ vẩn, muốn làm gã hành nghề chạy xe ôm ít ra anh phải sắm nổi một chiếc
xe gắn máy.
Tôi lên sân ga sắp hàng mua chiếc vé lẻ đi nhậm chức ở nhiệm sở mới lạ. Lại
nhớ nhà thơ Tế Hanh: “Tôi đứng bơ vơ xem tiễn biệt, lòng buồn đau xót nỗi chia
xa”. Còi tàu không cất tiếng, giữa cả ngàn âm thanh manh động vây bọc trước nhà
ga lắm kẻ chen lấn tôi nghe mơ hồ có tiếng ai réo gọi tên tôi. Quay đầu láo
liên một hồi tôi mới ngó ra một bàn tay dong cao vung vẫy sau chiếc xe bán bánh
mì đặt ở góc khuất. Không còn nhận ra em hả. Út Hương đây. Đứa con gái ốm nhom
tự giới thiệu. Chiếc nón bài thơ bạc màu được tháo gỡ, một khuôn mặt rám nắng
và sự cực nhọc đã hà hiếp tới tuổi tác một cách lộ liễu. Sớm già như một thân
cây mọn cắm trong ly khô cạn nước. Anh có ghé nhà nhưng không một ai có mặt.
Nhà đó họ sắp lấy rồi, giải toả để nâng cấp nhà ga. Anh Thà bây chừ ra răng?
Nghe nói anh làm công nhân đường sắt ở Đà Nẵng, em chỉ biết chừng nớ thôi. Chị
Đoan thì theo chồng sống ngoài Vinh, anh nhớ anh Hiên không? Hiên đơi, là chồng
chị đó.
Tôi moi bao thuốc nhăn nhàu, rút một điếu, hút cho đỡ lạt miệng. Ai cấm một
con cù lần đứng phì phà ra đám mây mỏng trôi vào hư không. Thường Đoan Thường
Đoan, cù lần biết tụng chú tiếng được tiếng mất. Rứa còn em, em làm chi ở đây?
Em mưu sinh, ba em làm thợ mộc chế biến cho em xe bán bánh mì. Em trụ ở chỗ ni
để trông chừng tới hồi mô thì họ phá tan căn nhà cũ. Anh mua giúp em ổ mì thịt.
Ừ, anh đi mần ăn xa, có ổ bánh mì em làm quà đưa tiễn cũng đỡ tủi thân. Tôi ngó
cái tô nước đen lỏng bỏng trôi lững lờ đôi ba hòn thịt dính mỡ, rồi xì dầu, rồi
tương ớt, rồi chan rồi dộng vào đường xẻ dọc gần rách toạc ổ bánh cứng. Chỗ
quen biết với nhau, em làm cho anh ổ đặc biệt hí? Răng là đặc biệt? Thì bỏ thêm
cho anh lát dưa leo với một trái ớt hiểm.
Tôi trả tiền cho Hương, em út của Thà của Đoan. Thôi, anh đi hí, nghe chi
không, còi tàu như xé nát tim anh. Cái anh ni, sến vừa vừa a. Em có người yêu
chưa Hương? Cái anh ni, cứ nói tầm bậy tầm bạ chi mô. Tôi đi về cánh cổng soát
vé, cắn nhai khúc bánh mì mặn hơn cả một đại dương thu bé lẫn trốn bên trong.
Trái ớt hiểm cay tới độ phải chảy nước mắt. Tôi thấy thương thân, ngàn đời tôi
không đủ sức đi mau, đã lỡ hụt những chuyến tàu mãi lạnh lùng trôi. Thường
Đoan, em thiệt là không biết thanh ương.
Hồ Đình Nghiêm
