...Lớ ngớ giữa trời chiều nơi xứ lạ, ai tha hương
mà không bâng khuâng gợn nhớ đến quê mình. Không biết bi
chừ bên nớ ra răng, chớ bên ni thì nghèo khổ quá. Ngó mà
(cũng) thương muốn đứt ruột luôn... Sự may mắn lớn nhất của Burma là
dân tộc này có được một vị lãnh tụ, cùng đảng đối lập đủ tầm
vóc, để có thể buộc đám tham quan phải lùi bước và nhượng quyền.
Tất cả những điều may (lớn/nhỏ) kể trên, buồn thay, đều không hề có
ở Việt Nam - nơi mà tôi bị cấm cửa, không được bước vào.
Thôi thì đành tiếp tục dạo quanh những nước láng
giềng (cho đỡ nhớ quê) cũng được, dù có hơi buồn. Buồn từ ngã bẩy
ngã ba buồn về...
*
Buồn từ ngã bẩy ngã ba buồn về... Hoàng
Hải Thủy.
“Miến Điện từng được kể là một trong những thuộc địa đem
lại lợi lộc nhất cho đế quốc Anh. Kyaw Nyein đã mô
tả đất nước Miến Điện dưới thời Anh đô hộ như sau: ‘Đó là một xã hội hình tháp
social pyramid với dưới đáy là bao nhiêu triệu người Miến nghèo khổ ngu dốt và
bị bóc lột, và trên đỉnh là một thiểu số người ngoại quốc Anh, Ấn và Hoa...’
Để rồi hơn một nửa Thế Kỷ sau tình hình không có gì đổi
khác, cũng vẫn xã hội hình tháp ấy với nguyên dưới đáy vẫn là hàng chục triệu
những người Miến Điện nghèo khổ ngu dốt và bị bóc lột, chỉ có khác là bị bóc lột
triệt để hơn bởi chính đồng bào của họ, đám Tướng lãnh quân phiệt Miến.” (Ngô
Thế Vinh. Cửu Long Cạn Dòng Biển Đông Dậy Sóng.
Văn Nghệ: California, 2000).
Tác phẩm thượng dẫn vừa được Thái Vĩnh Nghiêm dịch
sang Anh Ngữ (The Nine Dragons Drained Dry The East Sea In Turmoil) do
Viet Ecology Press, Người Việt & Giấy Vụn Publishing House xuất bản
đầu năm 2016. Hơn một thập niên rưỡi đã trôi qua. Biển Đông đang sắp
sửa dậy sóng vì Cửu Long gần cạn dòng rồi.
Mọi dự báo của Ngô Thế Vinh về thảm họa môi sinh xảy
ra cho những quốc gia nằm ở hạ nguồn sông Mê Kông đều đang dần dần
trở thành hiện thực. Thời gian đã khiến cho nội dung tác phẩm của
ông mỗi lúc một thêm rõ nét, ngoại trừ đôi ba chuyển biến chính trị
khá bất ngờ: Hoa Kỳ xoay trục sang Châu Á, và “đám Tướng lãnh quân phiệt
Miến” đột ngột đổi thay thái độ.
Dù chậm, cuối cùng, những ông tướng ở Naypydaw ăn
(mãi) cũng đã biết no. Họ cũng đủ khôn ngoan để nhường quyền bính
cho một chính phủ dân sự mới với điều kiện là được... từ từ và an
toàn hạ cánh!
“Burma giờ đây đã đem lại cho thế giới niềm hy
vọng mới, nó có thể thực sự chuyển đổi một cách hoà bình từ một
chế độ quân sự độc tài sang dân chủ.” [Hillary Rodham Clinton. Hard
Choices. (Trans. Lâm Hoàng Mạnh. Những Lựa Chọn Khó Khăn. San
Jose: Nhân Ảnh, 2016)].
Tôi hoàn toàn chia sẻ sự lạc quan của Hillary là “Burma
giờ đây đã đem lại cho thế giới niềm hy vọng mới.” Tôi cũng rất
đồng cảm với người dân Miến khi nhìn thấy hàng chữ “Moving Myanmar
Forward” in trên những chiếc taxi ở đất nước này. Miến Điện, rõ ràng,
đã chuyển động và đang cố nhoai mình về phía trước - moving forward.
Ảnh chụp tháng 4 năm 2016
Họ sẽ “nhoai” được bao xa, và liệu có thể thành công
trong việc “xây dựng một quốc gia hoà bình, phồn vinh, nhân quyền
được bảo đảm bởi luật pháp” (Lâm H. M. 163) như mong mỏi của bà
Suu Kyi - lãnh tụ của Liên Minh Quốc Gia vì Dân Chủ Miến Điện (NLD) - là một
câu hỏi lớn. Dân tộc này buộc phải đi lại từ đầu bằng những bước
chân rất chậm, qua rất nhiều gian nan và thách thức.
Chỉ cần dạo quanh một vòng ngoại ô Rangoon, bằng xe
hoả, cũng có thể thấy được vô số những khó khăn chất chồng đang chờ
đợi cả đất nước Burma. Tầu chạy rất chậm - ngừng ở tất cả các ga -
mọi người đều nhẩn nha lên xuống, chớ chả ai hối hả hay vội vàng gì
cả. Sự thư thả của thiên hạ - cùng quang cảnh yên ả bên đường - khiến
tôi có cảm tưởng như mình đang được sống lại cùng thời với một phần
nhân loại, vào hồi đầu thế kỷ XX.
Quà vặt chả thiếu thứ chi: trứng cút luộc, đậu
phụng rang, đậu phụng nấu, nước dừa, đu đủ, dưa hấu, xoài tượng, cau
trầu, thuốc lá... Tuy không có toa hàng ăn nhưng hành khách - nếu đói
- vẫn có thể thưởng thức một tô mì còn đang bốc khói, từ gánh hàng
rong đặt ngay trước mặt.
Ảnh chụp tháng 4 năm 2016
Song song với đường tầu là những mái nhà tôn, vách
lá, nhỏ nhắn nhưng không xinh sắn. Chó/mèo, gà /vịt, ngang/ngỗng
quẩn... quẩn quanh, gợi cảnh bùn lầy, nước đọng.
Miến Điện gần như không có một hệ thống cơ sở hạ
tầng. Hoặc cũng có nhưng nay không còn nữa. Chỉ cần rời khỏi những
con phố chính là thấy ngay rác rưởi chất chồng ở khắp mọi nơi và
những dòng nước bẩn len lách hôi tanh, thay vì cống rãnh.
Ảnh chụp tháng 4 năm 2016
Tuổi thơ là một món quà qúi giá của thế kỷ XX.
Trước đó, nhân loại phải dồn hết nỗ lực vào việc mưu sinh nên trẻ
con chỉ là một người lớn thu nhỏ (miniature adult) với trách nhiệm đè
nặng lên vai gần như bố mẹ. Món quà này cho đến nay, tiếc thay, vẫn
chưa đến tay rất nhiều đứa trẻ ở Myanmar.
Thay vì được cắp sách đến trường, thiếu niên Burma
phải lo kiếm sống. Nhìn các em tất bật bưng bê thức ăn, rửa chén,
dọn dẹp, lau chùi... trong những quán xá bình dân (hay những nhà nghỉ
rẻ tiền) mà không khỏi trạnh lòng ái ngại.
Tuy thế, nếu so với các bạn cùng lứa đang lang thang
trên hè phố thì những cô cậu bé này vẫn còn được xem là thành phần
may mắn. May là ban ngày còn có cái để ăn, và ban đêm còn có nơi để
ngủ.
Ảnh chụp tháng 4 năm 2016
Sau xe hoả, tôi bắt xe đò đi Bago - thành phố du lịch
cách Yangon chừng 80 cây số. Hai bên đường là những cảnh vật quen
thuộc của những nước Á Châu hồi... Thời Trung Cổ: nhà tranh, mái rạ
đơn sơ, ruộng vườn manh múm, ao hồ nhỏ hẹp, trâu bò ngơ ngác, dừa,
chuối phất phơ... Nhìn sao mà thấy buồn hiu à, và (chợt) nhớ nhà
quá, má ơi!
Tuy là một địa danh nổi tiếng về chùa chiền và di
tích, ở thị trấn Bago người dân vẫn còn sử dụng xe ngựa và dùng
những cái “cầu tre lắc lẻo.” Ngó cũng không đến nỗi “gục ghình khó
đi” gì lắm. Nín thở chắc cũng qua sông thôi nhưng kẹt cái xe đạp (thuê)
nên tôi đành phải... dừng chân, đứng lặng ngắm dòng đời (đang) lờ đờ
trôi cùng rác rến!
Ảnh chụp tháng 4 năm 2016
Tuy chỉ nhìn từ xa (và tuy không phải là thầy bói)
tôi vẫn đoán được là dưới những mái nhà tối tăm, lụp xụp - ở bên
kia con lạch - đèn điện và nước máy vẫn còn là thứ tiện nghi... xa
xỉ!
Lớ ngớ giữa trời chiều nơi xứ lạ, ai tha hương mà
không bâng khuâng gợn nhớ đến quê mình. Không biết bi
chừ bên nớ ra răng, chớ bên ni thì nghèo khổ quá. Ngó mà (cũng)
thương muốn đứt ruột luôn.
May mắn là trong những thôn xóm xác sơ này chưa nghe
nói có thanh niên nào bị dân làng đánh chết vì trộm chó, chưa có
thiếu nữ nào bị người yêu (hay người thân) lừa qua bên kia biên giới
để đưa vào chỗ mãi dâm. Và tuy cũng giáp ranh với Trung Hoa, dân Miến
cũng chưa ai “đủ can đảm” để tải những thực phẩm độc hại - từ “nước
bạn” - vào bán cho đồng bào, ở xứ sở của mình.
Ở bình diện quốc gia, cũng chưa có một vụ móc trộm
hành lý hay vòi vĩnh du khách nào bị phát hiện tại những sân bay
của Miến. Du khách bị chặt chém, chụp giựt, hay móc túi cũng
không!
Theo như cách nói của tác giả Hồ
Đắc Túc thì tuy cũng lâm vào cảnh bần cùng nhưng dân Miến không
sinh đạo tặc:
“Nghèo, nhưng trên đường phố rất ít người xin ăn, khách
để quên máy chụp ảnh ở tiệm cơm khi quay lại đâu vẫn còn đấy, mua đồ đạc
mà lỡ đưa lộn tiền thừa thì cũng được trả lại… Người Myanmar hồn nhiên, thân
thiện, thật thà và luôn sống tử tế trong sự cơ cực, họ luôn sợ làm tha nhân
buồn phiền.”
Thêm một điều may mắn khác, được “phát hiện” bởi
một tác giả (khác) Nguyễn
Đăng Hưng:
“Té ra mắm tôm cũng là thức ăn gia vị thông thường của
người Miến Điện. Tuy nhiên, trong những ngày chính quyền quân phiệt Miến Điện
đàn áp khủng khiếp phe đối lập, tôi chưa bao giờ nghe nói công an Miến Điện liệng
mắm tôm vào cửa nhà bà lãnh tụ phe đối lập Aung San Suu Kyi...”
Nhân tiện, tưởng cũng nên nói luôn là ngoài việc
không xử dụng mắm tôm để “trị an,” đám tướng lãnh ở Nay Pyi Taw cũng
không ngu muội đến nỗi mang những phần đất chiến lược của đất nước
cho thuê. Họ cũng không tham lam đến tối mắt để cho “nước bạn” đấu
thầu những dự án có thể đe doạ đến an sinh, hay an ninh quốc
phòng.
Và sự may mắn lớn nhất của Burma là dân tộc này có
được một vị lãnh tụ, cùng đảng đối lập đủ tầm vóc, để có thể
buộc đám tham quan phải lùi bước và nhượng quyền. Tất cả những điều
may (lớn/nhỏ) kể trên, buồn thay, đều không hề có ở Việt Nam - nơi mà
tôi bị cấm cửa, không được bước vào.
Thôi thì đành tiếp tục dạo quanh những nước láng
giềng (cho đỡ nhớ quê) cũng được, dù có hơi buồn. Buồn từ ngã bẩy
ngã ba buồn về.
14.07.2016
Tưởng Năng
Tiến