“Sometimes too much drink is barely
enough – Đôi khi uống mãi mà không say.” Xin lược dịch như thế cho câu nói của
Mark Twain về những câu chuyện say như men rượu ở các Saloon miền Viễn Tây nước
Mỹ, nơi chuyện cũ không bao giờ cạn, nghe hoài không chán. Bởi lẽ hình ảnh một
miền Tây Cao-bồi hoang dã luôn gắn liền với các Saloon này.
Hãy bắt đầu từ con đường đất đầy
bụi, gió khô khốc, cái nóng khát họng, khách dừng ngựa trước quán, buộc cương
trước hiên, qua bậc thang bằng gỗ là đến cánh cửa trước mở khép cả 2 chiều gọi
là swing doors. Chúng có hình cánh dơi, lưng lửng ngang vai. Cánh cửa đó gọi
mời những kẻ lang bạt, không cần gõ cửa, đi thẳng vào quán. Tấm cửa không cài,
quét bụi đường lấm áo và cũng dễ dàng tống tháo một kẻ xấu say sưa ra ngoài lề
đường. Hai cánh cửa dưới tầm nhìn để chủ quán có thể thấy khách bước vào, cũng
như khách có thể nghe thấy tiếng lao xao gọi mời từ bên trong, cánh cửa thấp
cũng để thoáng mát trong miền Tây nóng nực vào thuở chưa có máy lạnh. Từ cửa đi
thẳng vào quầy làm bằng gỗ mahogany bóng láng. Sát quầy có thanh đồng cũng bóng
láng do khách hàng tì tay. Nhìn vào khuỷu tay chai sần của khách sẽ biết anh ta
là khách thường xuyên, dựa tay vào đấy bao năm rồi! Dưới chân dọc theo quầy là
một thanh dắt chạy song song cho khách gác chân, nghỉ tựa những đôi giày ủng da
có ngôi sao thúc ngựa lấp lánh. Cạnh dưới là ống nhổ thuốc lá ngậm. Dọc quầy
treo những chiếc khăn tay để khách lau ngụm bọt beer còn dính vào hàm râu rậm.
Những chiếc ghế cao dọc theo quầy, nơi khách uống có thể quay lưng lại cả quán
và cũng thấy tất cả ở trong tấm gương lớn phía sau quầy rượu chứa đầy các chai
rượu bắt mắt. Trên tường thường trang trí bằng các sừng nai, đầu gấu, bò rừng,
nhiều bức tranh vẽ phụ nữ khỏa thân, poster quảng cáo các sản phẩm thời ấy như
beer, thuốc lá, rượu, các tay thợ săn và vũ nữ nổi tiếng…Vài bộ bàn ghế cho
khách tựa lưng, gác chân trò chuyện hay đen đỏ, hoặc bàn chuyện mua bán…
Ngày đó những ly rượu mang đầy lợi
nhuận nên pha tạp. Cồn cao độ trộn với nước đường nấu vàng cháy và thuốc lá
nhai nghiền. Bởi vậy chúng được đặt những tên trứ danh như Dynamite (Thuốc nổ),
Red Eye (Mắt đỏ), Coffin Varnish (Nước bóng quan tài)…Nhưng từ phổ thông nhất
được gọi là Fire Water. Từ được dùng khi các thổ dân da đỏ được các tay buôn da
thú trao đổi và uống thử. Uống vào nóng như lửa, đổ vào củi làm bùng lên ngọn
lửa. Khách hàng thường kêu rượu uống không pha (straight). Uống một hơi cạn ly.
Sẽ là trò cười cho cả quán nếu gọi ly cocktail hay uống nhâm nhi. Bởi đó không
phải là kiểu cách của dân Miền Tây. Một thức uống phổ biến khác là Tequila làm
từ cây xương rồng, whiskey và rượu lên men từ dâu đen. Các loại rượu này thật
nặng, độ cồn đến 50% (100 proof). Các chủ quán đôi khi pha thêm nhựa thông,
thuốc súng, ớt cay và a-mô-nhắc. Thời đó cũng đã có bán beer. Những ly beer ấm
bởi chưa có nước đá. Mãi đến những năm 1880 thì Adolphus Busch mới có loại beer
ướp lạnh và Budweiser trở thành thương hiệu nổi tiếng đến ngày nay.
Các Saloon thường xuyên mở cửa 24
giờ, suốt 7 ngày, đáp ứng cho khách hàng thuộc nhiều tầng lớp, nhân viên địa
phương, cảnh sát cũng như tội phạm và dĩ nhiên khách vãng lai. Khách hoàn toàn
là người da trắng và quen thuộc. Hiếm khi có khách da đen, ngoại trừ đi cùng
bạn da trắng hay chủ nhân. Những người da đỏ không bao giờ dám bén mảng, bởi đó
là “luật bất thành văn”. Ngay cả người Hoa kiều, bước vào đó xem như chấp nhận
rủi ro mất mạng. Tuy vậy có một loại khách da trắng không được chào đón nơi
này, đó là binh lính. Lý do là phần đông những người di dân và về miền Tây đều
là dân giang hồ tứ xứ, kẻ buôn lậu, người đào ngũ trong cuộc nội chiến…sự hiện
diện của người lính là cái gai trong mắt họ. Và ngay cả phụ nữ. Ngoại trừ họ là
gái làm trong Saloon hay là một mệnh phụ phu nhân.
Do đa phần di dân đến đây đều có quá
khứ phức tạp, nên mọi người chỉ biết nhau qua tên mà không cần biết họ. Cái tên
thường đi kèm một tên lóng đặc trưng…Nhiều vụ tò mò hay tìm hiểu về lai lịch
của cư dân thường kết thúc bằng khói súng và xác chết nằm trước Saloon. Người
ta cũng không bao giờ hỏi một chủ trang trại có bao nhiêu con bò (cũng như ngày
nay không ai dám hỏi bạn khai thuế bao nhiêu.) Một lệ xã giao là luôn mời rượu
khách kế bên, dù bạn là kẻ từ nơi xa đến. Cũng như đã vào Saloon mà từ chối lời
mời một ly rượu ắt làm lắm kẻ rút súng. Tuy vậy nếu khách vào quán và thú thật
rằng mình cháy túi và cần tí men, ít ai có thể chối từ. Nếu không nói ra, uống
quịt, thì anh ta sẽ sưng mắt hay tệ hơn bị quăng ra vỉa hè. Địa điểm mở một
Saloon bao giờ cũng thuận tiện giữa phố. Lắm khi lại là nơi làm việc chung của
thành phố, sở cảnh sát và ngay cả nhà thờ như ở Hays City, Kansas. Một vài tay
cảnh sát cũng mở Saloon và chia bài như Wyatt Earp, Doc Holliday…Chính vì sự
chông chênh luật pháp và tư thù, quyền lực và công lý bấy giờ mà bao vụ nổ súng
chết người xãy ra. Mọi câu chuyện gây gỗ thường bắt đầu ở trong Saloon và kết
thúc tại đường phố.
Nói đến Saloon hẳn phải nhắc đến các
cô kỹ nữ. Họ là những gái quê theo lời các quảng cáo tìm đến làm với đồng lương
cao 10 đô một tuần, cộng thêm hoa hồng từ việc mời khách mua whiskey. Các cô
thường uống trà đá hay nước đường nâu trong ly thấp, khách hàng phải trả cho
các ly đó với giá của ly whiskey chừng 10 đến 25 xu một ly. Khác với phim ảnh,
các cô không làm điếm, thường chỉ nhảy múa và ngồi chơi tâm sự chuyện đời với
khách trai xa quê, nhớ nhà, vắng người tình. Đôi khi vui giùm khách một lá bài,
lắm khi tựa vào khách chút son phấn quyến rũ. Dù vậy các cô gái luôn được sự
mến mộ và quý trọng của khách bụi đời. Mọi cư xử khiếm nhã đều kết thúc bằng
một trận đòn đau nhớ đời cho khách say sưa quá chén, lỡ tay. Khách phải bỏ ra
75 xu đến 1 đô để được nhảy với các cô gái thơm tho này. Tuy vậy, các cô lại là
hình ảnh đáng ghét của các phụ nữ làm lụng ở nhà hay nông trại, bởi chính họ là
người ngày đêm lo chuyện con cái, bếp núc, giúp chồng con lo vụ mùa, bò ngựa.
Đây cũng là lý do khiến phụ nữ nổi dậy biểu tình làm nên luật cấm rượu 13 năm
sau này.
Các Saloon ngày ấy giờ tàn lụi như
Miền Tây vắng bóng những con ngựa và chàng cao-bồi. Ngày nay chỉ còn sót lại
hình ảnh của những nơi gọi là Tavern, Club, Country bar. Thi thoảng bạn ghé
thăm các thôn quê miền Tây hẽo lánh vẫn còn thấy vài Saloon lạc lỏng trong các
khu phố cổ. Vẫn cánh cửa swingdoor, vài chiếc mũ cao-bồi, một vài bước nhảy với
ủng da trong điệu nhạc đồng quê. Bạn có da màu như tôi cũng đừng ngại. Khi lòng
muốn khuây khỏa làm một ly cho ấm bụng, cho trút bớt muộn phiền chốc lát, thì
hãy ghé vào đây lì-một-lam (làm một ly) whiskey, liều-một-đám (làm một điếu) xì
gà, thả khói để nhớ về một thời cao-bồi bạt mạng trong các Saloon miền Tây đầy
bụi thời gian. Chỉ một ly thôi nhé! Ngày xưa con ngựa nhớ đường cõng chủ say
mèm về nhà. Ngày nay con ngựa sắt của bạn mà lạng quạng, bị sheriff quay đèn
thì mệt lắm.
Sean Bảo
