Từ ngày đặt chân
lên nước Mỹ, 34 năm trước, cho tới ngày 3.4.2017, tôi chưa một lần tới New
York, một thành phố vĩ đại, nơi có những tòa nhà chọc trời, nơi có Tượng Nữ Thần
Tự Do, Trụ sở Liên Hiệp Quốc, nơi mà hàng triệu người ước mơ được trông thấy một
lần trong đời.
Vậy mà tôi đã tới
nhiều nơi trên mặt đất này, trừ New York, cách nơi tôi cư ngụ, vùng ngoại ô Thủ
đô Washington, khoảng 4 giờ lái xe. Có người bảo tôi “nhà quê”. Mà “nhà
quê” thật. Từ ngày bước chân lên chiếc thuyền gỗ mong manh vượt biển trong đêm
tối, làm một cuộc hành trình liều lĩnh vì yêu tự do và mê tự do, tôi không còn
cảm thấy hứng thú để “đi chơi”, hay nói một cách văn vẻ là “đi du lịch”. Tôi mất
cái hứng đi du lịch. Tôi chỉ đi làm, hay đi công việc.
Tháng 4 năm 1993, từ Washington tôi làm một chuyến đi xa đầu
tiên tới Mạc-tư-khoa, hai năm sau khi đế quốc đỏ Liên-Sô sụp đổ. Đây là nơi
không bao giờ tôi nghĩ có ngày sẽ đặt chân tới. Vậy mà tôi đã tới đó, và tới đó
để… chống cộng! Tôi tới một Mạc-tư-khoa tự do để tham dự cuộc Hội thảo về Nhân
quyền cho Việt Nam do nữ Ký giả Irina Zisman, giám đốc Đài Tiếng Nói Tự Do Phát thanh từ Mạc-tư-khoa, hay
Radio Irina, tổ chức.
Tháng 12 năm 1994 tôi sang Montréal, Canada, tham dự cuộc Hội
thảo Quốc tế về Nhân Quyền.
Tháng 6 năm 1996
tôi tới Paris về chuyện Văn Bút và sang Hamburgh, Munich (Đức) ra mắt bản dịch
Đức ngữ cuốn “Bầy Thú Nhỏ”.
Tháng 11 năm 1996
tôi tới Guadalajara, Mexico, tham dự Đại hội Văn Bút Quốc tế (P.E.N.
International Congress) kỳ 63.
Tháng 8 năm 1997
tôi đi London và Edinburgh để dự Đại hội Văn Bút Quốc tế kỳ 64.
Tháng 3 năm 2008
tham dự cuộc Hội thảo Writers for Peace tại Thành phố Bled, Slovenia.
Sau đó, tôi ra khỏi
Văn Bút và không đi đâu nữa, ngoài hai lần tháp tùng gia đình con trai đi nghỉ hè
với nghĩa vụ làm cha, một lần đi Hawaii dự tang lễ người anh, và một lần đi
Thái Lan vì bổn phận làm con.
Trong những chuyến đi ấy, tôi dành hầu hết thì giờ cho công
việc. Khi đi ngoài đường, nhìn những du khách thanh thản ngắm cảnh, những hình ảnh
tương phản lại tức thì hiện ra trước mắt tôi: Những gương mặt sợ hãi của những
người chạy giặc trên Đại lộ Kinh hoàng, những thuyền nhân lênh đênh trôi dạt
trên biển cả đầy hải tặc, biên phòng, giông bão…Và, tấm bích chương đóng khung
treo trong văn phòng trại tị nạn ở Malaysia lại hiện ra với gương mặt thất thần
của mấy người tị nạn ra đi để tìm nơi an toàn cùng hàng chữ “Many People
Travel for Fun, Others Travel From Fear”. Cái bích chương ấy cứ đeo đẳng
theo tôi mỗi khi tôi trông thấy một du khách.
Thế thì tại sao hôm nay tôi lại tới New York, và đi chơi?
Nhưng, nói “đi chơi” thì không hẳn đúng, mà nói “đi công việc” thì lại càng
sai. Lý do: Tôi có cậu cháu gọi tôi là bác sang Mỹ du lịch và muốn “tham quan” New
York nên tôi đã cùng đi cho nó có bạn, và cũng là dịp cho tôi bớt “nhà
quê”.
Cháu tôi ra chào đời vài năm sau ngày VC chiếm đoạt miền Nam
VN, và tôi đã bỏ lại tất cả để ra đi vào nơi vô định vì khi ấy nhìn đâu chung
quanh cũng chỉ thấy một màu đen, không một tia sáng nào ở cuối đường hầm. Vậy
mà đứa bé sinh ra trong xã hội ấy,
sau 30 năm, đã ung dung xách va-li
đi Mỹ chơi, trong lúc tôi đã sống gần nửa đời người dưới chế độ dân chủ, tự do ở
miền Nam chưa có cơ hội để xuất ngoại một lần. Và, đã phải “xuất ngoại” bằng
cách “đi chui” ... “vào chỗ chết để tìm sự sống” như hàng triệu người đã làm mà
không biết bao nhiêu người đã thất bại, bỏ thây trong lòng đại dương, trong đó
có năm người trong quyến thuộc tôi.
Cháu tôi không phải
là cán bộ hay đảng viên, và chính tôi đã viết thư mời nó sang Mỹ nên tôi không
nghi ngờ lý do đi theo “diện du lịch” của nó.
Gần đến ngày lên
đường cháu tôi gửi cho tôi bài dưới đây lấy từ FaceBook của một người ký là Bạch
Cúc:
Bạn nói với tôi:
chỗ nào chẳng có bất công, chỗ nào chẳng có người giàu kẻ nghèo, nơi nào chả có
quan liêu, tham nhũng... Rồi tôi đi để biết và... để thấy:...
Nơi tôi đến chẳng phải đâu xa, là láng giềng của mình: tôi mòn mỏi tìm kiếm người
ăn xin bên đường, tìm bóng dáng những đứa trẻ, những cụ già, người khuyết tật với
tấm vé số, những đoàn dân oan...nhưng tuyệt nhiên: chẳng thấy!
- Tôi vào những quán ăn, chỉ biết chỉ chỏ những món ngon...và họ tính tiền cho
tôi với giá rẻ mạt, rẻ hơn rất nhiều so với du khách nước ngoài, trót lỡ dại ăn
uống và bị chặt chém ở Việt Nam!
- Tôi vào siêu thị: thấy người ta ngồi lê la tán gẫu trong những khuôn viên
dành cho khách nghỉ chân, họ ngồi trên những thảm cỏ xanh, những tấm trải sàn
êm ái, con nít bò lê chung quanh...mà nhớ Việt Nam muốn khóc: siêu thị nước tôi
kiếm một chỗ ngồi chắc còn hiếm hoi lắm...
- Tôi vào toilet: chẳng phải trả một xu tiền, tất cả những nơi công cộng luôn
có chỗ dành riêng cho người khuyết tật, cho trẻ nhỏ và người kiểm soát luôn miễn
phí cho tôi lời chỉ dẫn lẫn nụ cười, họ chẳng tiếc đâu...
- Tôi chạy xe long nhong trên đường, kiếm mãi, tìm mãi chẳng thấy bóng dáng cảnh
sát công lộ...Chợt nhói đau nhớ cảm giác sợ hãi, giật nảy mình khi thấy bóng áo
vàng trên đất nước mình từ xa...Nhớ mà nổi da gà, vừa giận lại vừa uất...!
- Tôi vào thăm nhà những người bạn, họ giàu có thật...Tài sản ước tính sống trọn
cả đời chẳng cần làm thêm gì, nhưng...tuyệt nhiên chẳng thấy sự sa hoa kệch cỡm,
không thấy những bàn, những ghế, những bộ tràng kỷ bằng gỗ quý, những sản vật
cướp được của rừng...Bỗng thấy mắt cay xè nhớ lần đến thăm nhà người bạn làm
công an ở Việt Nam...Bạn nói bạn chẳng giàu có gì, chỉ khoe với tôi hàng trăm mẫu
vật điêu khắc bằng gỗ quý loại 1 với giá hàng trăm triệu, hàng tỷ, chục tỷ một
món..Nhiều quá tôi hoa cả mắt và... muốn ngất trước bộ sưu tập, thú vui
"chẳng biết nên gọi là gì" của bạn!
- Tôi đi, lê la đến những hàng rong, quán xá ven đường...Chẳng thấy ánh mắt sợ
sệt, chẳng có sự hốt hoảng đột nhiên tháo chạy...Tìm mãi không thấy bóng áo
xanh dọn dẹp lòng lề đường, tất cả là một trật tự vui nhộn...Bỗng thương ray rứt
bà cụ bán rau bên đường nơi "tổ quốc": lưng bà còng gập sâu xuống
lòng đường, nhặt những bó rau rơi vãi, nước mắt ngắn dài và miệng hốt hoảng van
xin người thanh niên đang giằng xé quang gánh, thúng mủng quăng lên xe đội trật
tự đô thị: "bà xin con, bà neo đơn một mình kiếm sống qua ngày...bà
xin...". Nước mắt tôi trào ra trong sự ngơ ngác của cô bán hàng...Cô ấy
không hiểu...Tôi nhớ đồng bào tôi: xót xa...quay quắt...!!!
- Tôi đi...đi để biết: chẳng xã hội nào giống xã hội nào! Vào tận rừng sâu, vào
chốn núi hoang sơ, giả vờ hỏi thăm nơi bán "thịt thú rừng"...Người ta
nhìn tôi với ánh mắt căm hận vì câu hỏi ngớ ngẩn? Ăn thịt rừng ư? Bạn mọi rợ thế
ư? Muốn vào tù ư?
- Tôi đi...đi để thấy đất nước mình đáng thương bội phần...Đi để thấy cái nền
văn hóa hèn kém: kẻ trên bắt nạt kẻ dưới, người giàu khinh miệt người nghèo,
người thắng chà đạp người thua...đi để thấy cái nôi văn hóa Việt chỉ là thùng rỗng
kêu to với những mùa lễ hội phù phiếm chụp giật, tranh giành, giẫm đạp
lên nhau đôi khi chỉ vì miếng ăn... những hả hê, khát máu mọi rợ trong tiếng cười
và cái chết của thú vật...Thấy sự rỗng tuếch trong giao tế, nói một đằng làm một
nẻo, điêu ngoa, xảo trá dưới mọi lớp bình phong...thấy nản lòng cho một thứ văn
hóa lai căng toàn những điều tồi tệ nhất...
- Tôi đi...đi để nghe tiếng thở dài trong trái tim mình, đi để tìm quên nỗi sợ
hãi về một nước Việt ở tương lai trước mắt: Rừng đã cạn, biển đã chết...Sự sống
của vạn vật, của con người phụ thuộc, đặt vào tay một nhúm người đang làm chủ
xã hội để rồi...Toàn đất nước ngơ ngáo, ngớ ngẩn nhìn nhau với những câu hỏi:
vì sao và tại sao...Vậy mà vẫn thinh lặng và chấp nhận!??
- Tôi đi để trốn chạy, đi vì ám ảnh cái quá khứ hào hùng với ngàn lời ca chống
giặc ngoại xâm nhưng giặc đang ở khắp nơi chẳng ai hay biết...Nếu có biết cũng
chỉ là thở dài nhìn nhau rồi mặc kệ...Đời ta ta lo...Mọi việc khác đã có Đảng
và Nhà nước lo...!
- Tôi đi mà đau đáu với tin tức quê nhà, sao có quá lắm những trò hề, những
chuyện khốn nạn không tưởng...Đi để thấy dân mình ôi sao thật tệ...đến bao giờ
mới có chuyện đổi thay???
Tôi đi, đi và miễn cưỡng phải trở về...về hướng: MẶT TRỜI ĐEN!
Ôi Đất nước tôi: Vạn niềm đau!!!
(ngưng trích)
Thì ra đất nước tôi vẫn là Mặt Trời
Đen. Dù không còn màn sắt, màn tre, nó vẫn là một nhà tù. Thế hệ trẻ ngày nay
đã khá hơn thế hệ ngày trước. Đầu óc họ không còn bị nhuộm đỏ dễ dàng, tầm mắt
họ không để bị đảng lái về một hướng. Đọc bài trên đây, tôi nhận ra cái tín hiệu
mà tuổi trẻ trong nước muốn chuyển đạt cho người Việt ở mọi nơi.
Ngồi trên nóc chiếc
Tour Bus chạy quanh TP New York, tôi loay hoay với câu hỏi không lời giải đáp:
“Do đâu, hay ân sủng nào, mà bác cháu tôi được ngồi bên nhau giữa thành phố tuyệt
vời này sau những biến động đem tai họa kinh hoàng liên tiếp giáng xuống cho cả
dân tộc Việt Nam suốt mấy chục năm qua?”
New York quả thật
là một thành phố vĩ đại mà con người có thể xây dựng và quản trị. Nơi đây có
nhiều cái gây ấn tượng mạnh cho du khách, nhưng cái làm cho họ ngạc nhiên nhất,
tôi nghĩ, là sự mâu thuẫn của thành phố này. New York có quá nhiều tòa nhà chọc
trời nằm sát bên nhau và quá nhiều xe cộ chen chúc trên đường nên những đại lộ
trông giống như những con đường hẻm chật chội. New York không còn đất trống để
xây cất nên người ta phải phát triển lên cao, có những tòa nhà chọc trời đang
được “cơi” thêm nhiều tầng, nhưng thành phố này có rất nhiều công viên đẹp rải
rác khắp nơi, giống như những buồng phổi bơm không khí cho gần chín triệu cư
dân.
Người trên đường phố New York trông tất bật vội vã và dường
như không chú ý tới ai, trông còn có vẻ
lạnh lùng nữa, nhưng trái lại, họ là những con người rất dễ làm quen và thân
thiện, sẵn sàng giúp đỡ mọi người.
Trước khi tới Mỹ,
cháu tôi có thành kiến người Mỹ lạnh lùng và ích kỷ, kể cả người mỹ gốc Việt,
nên nó sợ đi một mình nếu gặp khó khăn sẽ không có ai giúp đỡ. Giờ đây, trên đường
về lại Việt Nam, nơi MẶT TRỜI ĐEN, chắc nó đã vứt bỏ thành kiến ấy, mà tôi nghĩ
ấn tượng mạnh nhất là việc đã xảy ra trên đường phố New York khi chúng tôi đi
tìm nơi bán vé Tour Bus. Hỏi những người đi đường ai cũng vui vẻ chỉ vẽ nhưng
đi một quãng khá xa cũng không thấy nơi bán vé Tour Bus. Cuối cùng thấy một người
đàn ông ăn mặc tề chỉnh đang đứng đọc cuốn sách nhỏ nơi một góc phố. Cháu tôi
đánh bạo hỏi, ông ta ngưng đọc sách và chăm chú lắng nghe rồi đưa tay chỉ đường,
dặn dò cặn kẽ. Nhìn hai thằng Á Đông có vẻ mới từ đâu tới, dường như chưa yên
tâm, ông ta sốt sắng nói: “Tôi không thường làm cái này, nhưng thôi, để tôi đưa
các you tới chỗ đó, cũng không xa lắm, chỉ độ hai, ba blocks
thôi.” Thế là ông ta bước đi thoăn thoắt, đưa chúng tôi tới chỗ bán vé Tour
Bus. Không phải chỉ cháu tôi mà cả tôi cũng ngạc nhiên trước lòng tử tế của một
người Mỹ xa lạ.
Sáng hôm sau,
chúng tôi đi thăm Tượng Nữ Thần Tự Do rồi trở về Washington, mang theo hình ảnh
người Mỹ tốt bụng mà tôi nghĩ cháu tôi sẽ khó quên.
Tôi sực nhớ bây
giờ là đầu tháng 4, vài tuần nữa khắp nơi ở hải ngoại sẽ lại tưởng niệm Ngày Quốc
Hận. Gần nửa thế kỷ đã trôi qua. Tôi hỏi thằng cháu:
-
Vài ngày nữa cháu lại trở về hướng Mặt Trời Đen. Cháu nghĩ sẽ có thay đổi
không?
-
Chắc chắn phải thay đổi.
-
Bao giờ?
-
Cháu cảm thấy ngày ấy không còn xa nữa.
Ký Thiệt
