Nhà văn Trạch An – Trần Hữu Hội
Tuyền mất cũng đã gần ba năm, nhưng với tôi, chỉ như mới ngày nào!
Sau cải tạo nhiếp ảnh, tôi vào làm cho cửa hàng ảnh. Hàng ngày, tôi lên cửa
hàng ảnh ngồi tán linh tinh rồi qua cửa hàng giải khát, uống nước hoặc uống
rượu với bạn bè. Cuộc sống của tôi tẻ nhạt và trống trải, ý nghĩ vào lại Sài
gòn thường đến với tôi…
Nhưng gần một tuần nay, những cơn ho thường xuất hiện, ngây ngấy sốt vào
buổi chiều…Hôm nay, cũng vào buổi chiều, những cơn ho nhiều hơn, xẩm tối thì
thấy nhói đau ở vùng ngực. Tôi ngồi chờ cơn đau tức qua di nhưng không thấy
giảm mà càng lúc càng đau hơn…Nửa đêm thì không chịu được nữa, người tôi nóng
bừng và rên khe khẽ. Mẹ tôi vào phòng, sờ lên trán tôi rồi hốt hoảng hỏi:
– Con đau ở đâu?
Tôi vỗ nhè nhẹ vào vùng ngực phải. Mẹ tôi chạy bộ xuống nhà chị tôi, chị
chạy lên với cháu gái. Nhìn tôi vã mồ hôi và rên, chị tôi quết định phải đi
bệnh viện.
Tôi muốn bảo chị đừng đi nữa, nhưng chị tôi đã báo anh rể đi thuê xe kéo. Nhà
tôi đến bệnh viện huyện chỉ gần một cây số, nhưng không có phương tiện gì để
chuyển đi ngoài xe kéo bằng tay. Loại xe dùng chở đồ đạc, dạo này được dùng vào
việc chở gỗ, chở tranh, tre, mây… từ trong rừng về, từ đó chở về các làng lân
cận bán cho người ta làm nhà, làm vườn nho…
Anh rể tôi đi thuê xe cả tiếng đồng hồ, hỏi nhiều nơi nhưng xe bận đi chở
hết, cuối cùng anh quyết định cõng tôi đi bộ.
– Cậu ráng ôm cổ anh nghe. Ôm cho chặt, anh cõng cậu đi chứ không ở nhà được
đâu. Cậu sốt nặng lắm!
Anh tôi xốc tôi lên lưng, tôi níu hai vai anh nhưng anh buộc phải vòng qua
cổ cho chắc chắn, chị tôi chạy theo sau đỡ lưng tôi. Mẹ và cháu gái tôi lấy ít
đồ đạc theo sau.
Tôi ráng chịu đau không rên, nhưng tay chân rã rời, nhiều lúc muốn buông
tay, may mà gắng gượng đươc đến bệnh viện, quãng đường dài như vô tận!
Bệnh viên hầu như chẳng có thuốc men gì, Y tá khám rồi đưa cho tôi một nắm
thuốc Nam màu xanh lè. Tôi uống, mong là hạ được cơn sốt bừng bừng nhưng gần
sáng mà vẫn như lúc đến bệnh viên! Chị tôi nóng ruột chạy về nhà, tìm tới những
con buôn thuốc Tây, hỏi mua thuốc giảm đau và hạ nhiệt, may là có! Tôi bớt sốt
và đã bớt đau…Mong trời sáng đễ xin chuyển về bệnh viện tỉnh ở Phan Rang. Tội
nghiệp mẹ tôi, bà lâm râm cầu khấn cả đêm!
Sáng ra, sau họp giao ban và đọc báo, mới có y tá đến, cũng chỉ cái ống nghe
và cái kẹp nhiệt. Mấy viên thuốc hôm qua mua ngoài làm tôi hạ sốt và tỉnh táo
hơn. Y tá không cho chuyển viện, bảo là không có gì…
Tôi nói với chị là lên gặp Bác sĩ Hưng, giám đốc, nói là tôi bị bệnh đang nằm
ở đây. Giám đốc là một bác sĩ quân đội chuyển về, gốc người Hà Nôi, vốn rất văn
nghệ, thích thơ văn…Tôi quen nhân chuyến trường THPT tổ chức đêm thơ nguyên
tiêu mấy năm trước. Anh rất thích đọc truyện của miền Nam xuất bản trước 75 và
sách dịch…Anh ngạc nhiên, rất thích nguồn sách đa dạng và phong phú của miến
Nam…Gặp chị tôi, anh xuống ngay giường hỏi han. Sau khi khám lại, anh nghi là
viêm phế quản, cho chuyển viện ngay vì bênh viện huyện không có máy chụp X
quang.
Có hai bênh nhân bị sốt rét cũng cần chuyển viện, nhờ vậy bác sĩ cho một
chuyến xe đi 3 bệnh nhân cùng lúc mà thân nhân không phải đóng tiền xăng!
Các bác sĩ tại đây sau khi chụp phổi, xác định tôi bị viêm phổi, chích
strepthomycin và uống tetracilin…Cháu tôi phải chạy ra chợ trời mua từng ngày,
vì bệnh viện không có tiêu chuẩn cho những bệnh nhân không có giấy giới thiệu
của cơ quan như tôi!
Nằm tại bệnh viện Phan Rang tám ngày, tôi xin về nhà…những cơn sốt, dau tức
không còn nhưng tôi gầy xanh và rất yếu! Bạn bè đến thăm đều lắc đầu, hai hốc
mặt tôi sâu hoắm! Thế mà trong vòng chưa đến mười ngày, mẹ tôi bồi bổ cho tôi
bằng thịt bò tái chanh, nhà không có tiền, mẹ mua xương về lóc thịt vụn, cũng
là thịt bò…Tôi đã phục hồi, còn hồng hào hơn cả trước khi bệnh!
oOo
Một buổi chiều, tôi chợt nhớ hôm nay là ngày 13 tháng 11, sinh nhật lần thứ
30 của mình. Không bạn bè…Tôi pha bình trà nóng ra ngồi bên hiên nhà, ôm đàn
hát nho nhỏ những bản nhạc yêu thích…
Năm ngoái, Do, bạn thân nhất của tôi, có viết cho tôi nhân ngày sinh thứ 29,
bản nhạc “Đêm chưa đầy 30.” Tôi hát lại mấy lần điệp khúc của bản nhạc, “…Đêm
chưa đầy ba mươi trời còn rực rỡ, ta chưa đầy ba mươi đời còn quá trẻ, em đi về
trong ta dựng một này mới phiêu bồng…Ơi những thằng đời chưa ba mươi, hãy cùng
ta cạn chén hôm nay, ôm nhau cười và ngất ngây say…Quên chuyện cũ đau lòng…” Ý
bạn tôi muốn nói tới những ngày tù tội của tôi những năm trước!
Đang hát thì Lam, cô giáo ở trong xã, đạp xe ngang qua, thấy tôi nên ghé
vào. Lam có đứa em trai thường chơi với tôi, cậu chàng thích nhạc tiền chiến và
đọc truyện… Chúng tôi thường trao đổi cho nhau những cuốn truyện dịch. Có khi
những cuốn truyện ấy là của cô chị giáo viên này. Tôi hỏi:
– Lam đi đâu lạc vào đây vậy?
– Em đi châm cứu cái chân, tinh ghé qua nhà con bạn cuối đường này mượn cuốn
sách. Anh về khi nào?
– Mấy tháng rồi, hôm nay sinh nhật của anh. Không có ai buồn quá. Lam ngồi
chơi anh hát cho nghe. Em thích bản gì nào?
– Anh hát “ Suối mơ” của Văn Cao đi.
Tôi chơi đàn rất tệ, nhưng khá tự tin với giọng hát của mình, nhất là những
bản nhạc có âm trầm trầm, ấm áp…
Đoạn điệp khúc, Lam cùng hát theo:
“…Tơ đàn chùng theo với tháng năm, rừng còn nhớ tới người, trong chiều nào
giữa chốn đây hồn cầm lắng tiếng đời…”
Chiều xuống chầm chậm, ngọn núi Vàng trước mặt khuất dần trong vùng tối, hai
chúng tôi vẫn ngồi hát say sưa…Lam cũng giống tôi, thích nhạc tiền chiến, Ngô
Thụy Miên, Cung Tiến, Văn Cao, Phạm Duy, Đoàn Chuẩn…Lam hát cũng hay, hôm ấy,
Lam hát bản “Tiễn em”, Thơ Cung Trầm Tưởng, Phạm Duy phổ nhạc…và nhiều bản
khác, tôi rất thích giọng hát của Lam.
Nhá nhem tối, Lam về…Mấy ngày trước khi rời Sài gòn trở về quê, tôi đi lùng
ở các sạp sách cũ mua một số, Tôi vào tìm cho Lam mượn bản dịch cuốn “Khải hoàn
môn” của Erich Maria Remarque.
Tôi vẫn còn yếu, chưa lại sức sau cơn bệnh. Cửa hàng ảnh cũng có cửa hàng
trưởng và mấy nhóc xuống thăm mấy lần…
Vài hôm, Lam đến thăm tôi một lần, thường là sau tiết dạy, có khi mang trái
cây đến cho tôi, khi thì hai quả cam, khi thì dăm trái mãng cầu, ổi…
Thấy đã khỏe và cho đỡ trống vắng, buồn, tôi đi làm lại ở cửa hàng ảnh, có
một hai đám cưới đến hợp đồng chụp ảnh…Tôi được phân công đi chụp, mệt nhưng
cũng vui…Máy, đèn của cửa hàng toàn thuộc đời cũ, hoặc là dùng bình acquy, nếu
không thì 4 viên pin loại lớn, thường gọi là “pin đại”. Mỗi lần đi chụp hình,
lỉnh kỉnh như lính đi hành quân!
Gần tết, cháu tôi ở Quảng Trị vào thăm. Cháu muốn làm nghề chụp hình ở quê
vì hiện nay ngoài ấy làm nghề này rất khá. Tôi cho cháu bộ máy và đèn mang về
từ Sài gòn. Chỉ cho cháu một ngày về nhiếp ảnh rồi cho cháu chụp thử, tôi lên cửa
hàng tráng rọi, ảnh đẹp, tôi yên tâm vì cháu về ngoài dó không biết hỏi ai.
Cháu nói là trước khi vào thăm tôi đã có ý nhờ cậu mua dùm cho máy ảnh, bây giờ
có của cậu rồi đem về làm khỏi mua, cháu gởi cho tôi hai chỉ vàng nói là mẹ cho
để mua máy. Tôi không nhận vì nghĩ chị cũng khó khăn, nhưng cháu bảo là cậu yên
tâm, Ba mẹ nhận nuôi vịt cho HTX, có lúa của HTX phát cho vịt ăn nhưng mình thì
chỉ cho ăn giữa đồng, nhờ vậy nên thừa lúa ra, bán cũng khá tiền. Tôi lấy một
chỉ đưa cho mẹ, tôi biết từ hôm đi bệnh viện đến nay mẹ phải vay mượn và mua nợ
khá nhiều để thuốc men và bồi bổ cho tôi!
oOo
Giáng sinh và tết năm đó không có thợ chụp hình tự do như những năm trước,
không ai dám cầm máy ảnh, sợ bị tịch thu…bCửa hàng ảnh chỉ có hai người – tôi
và cửa hàng trưởng, đứng ở hai điểm đông nhất là Suối Thương và Bờ tràn…Hai
điểm này theo như các bạn làm nghề nói, trước đây thì rất đông khách, nhưng nay
chỉ lác đác vài người đem con đi chơi, ghé chụp một hai kiểu, có lẽ cái tiếng
cửa hàng không tạo được niềm tin! Tôi chụp cho có chụp rồi ngồi chơi với khách,
cũng là bạn bè đưa con đi chơi tết!
Có mấy hôm Lam cũng đi chơi, chúng tôi ngồi với nhau dưới những lùm cây ven
suối, chuyện trò…Không đề cập đến tình yêu, nhưng chúng tôi đã cảm nhận được
tình cảm của nhau…
Dạo còn ở Sài gòn, thỉnh thoảng tôi có đi xem phim ở các rạp. Từ ngày về lại
quê, lâu lâu có đoàn chiếu phim về chiếu bãi, sân banh hoặc hội trường…Tôi ít
khi đi xem. Có hôm Lam rủ tôi cùng đi xem, có vé đội chiếu phim mời một số giáo
viên, vé dành cho hai người, tôi cùng đi với Lam. Tôi nhớ là phim “Sonade bên
hồ”. Phim được tiếng là hay và lãng mạn, phim tình cảm hiếm hoi của dòng phim
XHCN…
Đưa Lam về sau khi xem phim, tôi vòng tay ôm rồi hôn Lam. Nàng đón nhận đôi
môi của tôi như đã từng hôn nhau từ thủa nào… Đêm hôm ấy, tôi nghĩ đến Tuyền,
một thoáng buồn đến trong hồn…Tôi gọi khẽ: Tuyền ơi, nơi cõi xa xăm nào đó,
luôn bình yên em nhé!
oOo
Anh chị tôi lâu nay dã có ý muốn vào Long Khánh làm ăn, trước tết, anh rể
tôi vào thăm xem xét sinh hoạt trong đó, anh về lại, quyết định vào mua đất làm
rẫy…Chị tôi thì buôn bán ở chợ. Xem ra cuộc sống có vẽ dễ dàng và khá hơn ở
quê. Anh rể nhanh chóng về cắt hộ khẩu, giấy tờ hành chính khó khăn làm anh mất
cả mười ngày, lên xã lên huyện…
Cuối cùng cũng được, anh mừng vì sớm ổn định cho các cháu đi học…Trước ngày
vào lại, anh gọi tôi ngồi nói chuyện, anh nói:
– Mấy hôm nay anh về làm giấy tờ hộ khẩu cậu cũng biết đó, giờ thì xong xuôi
hết rồi, anh vào trong Long Khánh chưa biết khi nào ra lại, một lần đi lần khó.
Anh hỏi cậu chuyện này: Cả chục ngày nay, tuy anh không ở nhà thường xuyên
nhưng cũng thường thấy, có một cô hay ghé thăm cậu, tình tình thì sao tôi không
biết, nhưng ngoại hình thì theo anh thấy cũng hay hay, có phải là bồ cậu không?
Có phải cô giáo không?
– Dạ, cô ấy là giáo viên, em biết lâu rồi nhưng mới dạo này là hay đi lại,
mà sao anh?
– Lẽ ra là mai anh vào, nhưng anh bàn với cậu chuyện này…Anh cũng có bàn và
thăm dò ý mẹ, mẹ cũng thuận lòng. Nhà mình khó khăn, mẹ thì giờ chị đi vào
trong Nam rồi càng đơn chiếc, nếu cậu bằng lòng thì anh ở lại thêm vài hôm, đi
thăm nhà người ta, anh còn thừa tiền làm một cái lễ đơn sơ gọi là dạm, rồi hỏi
cưới mình tùy hoàn cảnh mà tiếp tục. Anh nói thật cậu, anh mà lo được chuyện
này thì công trạng anh với chị trong nhà rất lớn, không có niềm vui nào lúc này
làm chị vui hơn! Cậu tính sao?
Tôi lúng túng cười. Lâu nay tôi chưa hề nghĩ là mình lập gia đình khi mà
trong tay không có chút gì gọi là vật chất cần thiết cho đời sống vợ chồng.
Thỉnh thoảng gặp bạn bè, cũng cùng lứa độc thân, thường đùa vui với nhau này nọ
nhưng trong thâm tâm anh nào cũng nghĩ đến cái nghèo, vì nghèo mà chưa dám lập
gia đình!
– Em cũng chưa hề hỏi ý của Lam và gia đình bên ấy. Anh đễ em hỏi lại đã
nghe!
– Ừ, anh chờ cậu vài hôm cũng được.
Tối hôm đó, tôi lên nhà rủ Lam đi chơi. Khi tôi nói ra chuyện hôn nhân như ý
anh rể tôi, Lam cũng rất bối rối.
– Hay là anh về nhà nói chuyện với mẹ em…
Hai chúng tôi đều đã lớn, so ra với những đôi thanh niên khác thì hơi muôn
khi vào tuổi này mới tính đến chuyện hôn nhân. Lam nhỏ hơn tôi hai tuổi…Mẹ của
Lam nói một cách thành thật:
– Ừ, thì hai con cũng đã lớn, mẹ tùy hai con, nếu thương nhau thì mẹ không
cấm cản chi, gia thất yên ổn sớm cũng tốt!
Anh rể tôi vui lắm, anh đưa tiền cho mẹ tôi mua của lễ, gồm: hai kg thịt
heo, hai chai rượu mía ở cửa hàng và hai gói trà, cũng của htx phân phối…Lễ
thăm và luôn cả lễ hỏi chúng tôi đơn sơ như thế. Có lẽ không có cái lễ nào đơn
giản hơn, nghèo nàn hơn!
Lam mất cha từ hồi Mậu Thân. Chủ lễ, mẹ Lam nhờ một người cao niên trong làng.
Ông Ngoại Lam bị tai biến mấy năm nay, liệt hai tay nhưng vẫn minh mẫn, ngồi
trong phòng chứng kiến cùng mẹ Lam. Phía gia đình tôi có anh rể, mẹ và tôi…
Tối hôm ấy chúng tôi ngồi bên nhau khá khuya ở hàng hiên nhà Lam. Cả hai đều
như nhau, chưa bao giờ hình dung được cuộc sống hôn nhân sẽ như thế nào…Cho dù
hai nhà nói chuyện đám cưới còn tùy hoàn cảnh mà tiến hành sớm hay muộn, nhưng
chúng tôi vẫn âu lo nhiều cho cái ngày ấy, cứ tính toán vu vơ như chuyện đã gần
kề!
Quá âu lo về chuyện đám cưới bởi cả hai chúng tôi cũng như gia đình hai bên
đều nghèo, chắc chắn rằng không thể lo cho đàm cưới của chúng tôi được, phải tự
xoay xở thôi. Thấy Lam quá lo, tôi nói liều cho Lam yên tâm:
– Em à, chúng ta cứ xin học giáo lý hôn phối ở giáo xứ. Quan trong nhất là
lễ làm phép cưới, bạn bè dự thánh lễ xong ai về nhà đó, khi không thể làm gì
được thì mình chỉ làm cái việc cần thiết nhất mà thôi!!!
Lam im lặng, sau này khi đã sống với nhau, sinh đứa con gái đầu lòng, tôi
mới hiểu là Lam đã ước ao một cuộc đưa rước dâu và một tiệc cưới vui vẻ cùng
bạn bè biết bao nhiêu!
oOo
Thời của những đám cưới mang cái tên gọi: “Lễ Tuyên Hôn” tức là tuyên bố hôn
nhân giữa hai cơ quan hay đoàn thể…với sự chứng kiến của cơ quan, dọn trà, bánh
ngọt hay kẹo mua cửa hàng…qua lâu rồi. Tôi cũng không nằm trong biên chế của cơ
quan nào, nên một vài mâm cho hai gia đình ngồi với nhau là rất cần thiết. Rồi
cũng có những cái may đến bất ngờ làm cho Lam và tôi vui.
Các cô giáo dạy cùng trường với Lam nhiệt tình chia sẻ nỗi lo lắng bằng cách
cho mượn lương. Phải nhìn nhận là trong hoàn cảnh khó khăn chung, ai cũng cởi
mở chận tình!
Một hôm Lam khoe với tôi là một chị bạn lớn tuổi, có kinh tế kha khá, cho
mượn 60 đồng, Hiệu trưởng cho ứng lương được 26 đồng. Tôi buồn là mình chẳng có
đồng nào cho “ngày trọng đại” này. May sao, anh Hưng, bác sĩ giám đốc bệnh viên
huyện đến nhà tôi chơi một buổi chiều, Nghe phong phanh rằng tôi sắp lấy vợ,
anh hỏi chuyện tôi định tổ chức dám cưới thế nào? Tôi lắc đầu nói là chắc chỉ
làm phép ở nhà thờ theo nghi thức tôn giáo thôi! Với một giọng chân thành, anh
nói:
– Thà là làm cơ quan rồi đàm cưới tổ chức theo kiểu tuyên hôn. Đằng này chú
Sinh làm nghề tự do, bạn bè cũng đông, ráng làm một cái tiệc nho nhỏ cho hai
gia đình ngồi với nhau, còn bạn bè thì mồi màng quấy quá, uống vài ly rượu với
nhau cho vui chứ im lìm như chú tính thì buồn lắm!
Tôi thật tình bày tỏ cái ngặt nghèo của mình, anh nói tiếp:
– Anh vào đây, quen biết chú, biết được nhiều điều về miền Nam trước đây,
anh coi chú như em, anh cho chú mượn 100 đồng, phụ với cô ấy mà tính toán.
Tôi tròn mắt nhìn anh:
– Nghe là anh sắp ra bệnh viện Bạch Mai rồi mà?
– Kỳ rồi bà xã anh vào, cô ấy là bác sĩ khoa sản của bệnh viện, muốn anh về
cùng với cô ấy ở Bạch Mai nhưng anh chưa tính, nếu được thì anh xin chuyển về miền
Tây, nơi các tỉnh trước đây anh dóng quân và làm Quân Y ở đó, người dưới đó
tình cảm lắm… chứ về Hà Nội anh không muốn! mà anh đi thì chú khỏi trả lại cho
anh, lâu lâu anh về Ninh Sơn, chú lo cơm nước, cho anh tá túc vài hôm là được
mà!
Hồi mới quen biết anh, tôi rất nghi ngại nhưng rồi dần dần, thấy anh khá
chân tình, tôi cũng quý mến…Trước đây, anh đang học đại học Y khoa thì bị gọi
đi B. vào chiến trường miền Nam… Sáu năm lăn lộn ở vùng sông nước Cửu Long. Sau
ngày 30 tháng 4 năm 1975 anh được chuyển về Ninh Thuận, Ninh Sơn, làm giám đốc
bệnh viện này…
Tôi bảo Lam đưa toàn bộ số tiền của các cô giáo cho mượn, tiền lương ứng
trước cho mẹ Lam, lo cho khách lớn tuổi ở nhà Lam. Ở nhà tôi, đã có 100 đồng,
có thể tàm tạm cho đám cưới.
Chủ hôn hôm ấy là anh bạn vong niên của tôi tên Đăng, anh lùn và đen, người
hơi xấu trai nhưng ăn nói rất suôn sẽ chân tình, anh rất thương tôi, xem tôi
như em ruột. Chúng tôi quen biết nhau khi tôi còn học lớp 12. Là đại úy, anh đi
cải tạo về hai năm nay, làm thợ mộc kiếm sống…Tôi không báo cho các chị ở xa,
vì nghĩ các chị đi lại khó khăn. Sau này tôi bị các anh chị la rầy vì chuyện
này!
Một anh bạn sành chuyện nấu nướng, tình nguyện làm đầu bếp cho đám cưới của
chúng tôi. Với 100 đồng, anh rủ thêm mấy người bạn, lên huyện Bác Ái, một huyện
miền núi, mua của người Thượng năm con dê, chở về bằng xe đạp. Anh đã cho chúng
tôi một “tiệc cưới” gọi là “coi được”, với bốn mâm người lớn trong nhà, Thịt dê
bốn món và khoảng 70 bạn bè của hai chúng tôi ở ngoài sân, chỉ có rượu và mồi da
dê!
Cận ngày cưới, một người bạn của Lam làm ở cửa hàng thương nghiệp, bày cho
Lam làm đơn, mua được 1kg bột ngọt. Lam chia cho hai nhà. Thời này bột ngọt còn
là hàng cao cấp rất ít khi nêm nấu trong gia đình!
Các bạn của Lam xúm nhau may áo, làm tóc, trang điểm…Một cuộc đưa dâu, cuốc
bộ với khá đông bạn bè và tôi, chú rể cũng có áo veston, mượn của bạn bè, mặc
cho buổi lễ làm phép cưới ở nhà thờ hôm qua, sánh đôi, tha hồ cho các thợ ảnh,
cũng bạn bè tình nguyện bấn máy! Xong đám cưới, bạn bè giao cho tôi 8 cuộn phim
đen trắng chưa tráng rọi và rất đặc biệt, có dược 7 kiểu hình màu…
Có lẽ đám cưới tôi là đám cưới nhiều ảnh nhất trong vùng thời đó! Còn năm
tháng nữa là tôi tròn 31 tuổi.
Trạch An – Trần Hữu Hội
Sai Gòn, 30 tháng 7 năm 2017
