Vương Hồng Bảo, chồng chị Liên, mất năm 1998 trong tù. Các con chị Liên
đã lớn. Chị nói: “Ngày trước tôi rất sợ chết vì lo các con mồ côi cha, mồ côi
mẹ. Nay các con tôi đều đã trưởng thành, tôi nhắm mắt cũng được rồi… Tiếng là
làm dâu cụ Vương Hồng Sển, danh gia vọng tộc mà tôi chẳng nhận được một cái gì.
Hộ khẩu tôi cũng chẳng có ở nhà này. Nhưng thực lòng tôi không tiếc”.
Chị Võ Ngọc Liên (sinh năm 1951) và anh Vương Hồng Bảo cùng học trường
Tây, quen nhau từ nhỏ. Lớn lên, chị lập gia đình với một bác sĩ người Pháp, có
một đứa con, rồi ông bác sĩ mất. Còn anh Bảo, chính chị đã làm mai mối anh Bảo
cho người bạn gái gốc Ấn Độ rất đẹp. Họ có hai con, mất một con. Năm 1978,
người vợ Ấn này đưa đứa con gái đi khỏi Việt Nam. Chị Liên và anh Bảo, người
góa chồng, người không có vợ, về sống với nhau (năm 1979).
Khi đó họ cùng làm trong một hãng phim của nhà nước CSVN. Anh làm kế
toán, chị làm chuyên viên hóa trang. Chị về làm dâu cụ Vương Hồng Sển, bước vào
tòa nhà cổ lừng lẫy danh tiếng tại đường Nguyễn Thiện Thuật Gia Định với hàng
ngàn món đồ cổ quý giá. Nhưng chị không có hộ khẩu trong gia đình dù đã sinh ba
đứa cháu nội cho cụ Vương.
Chiếc bình cổ quý giá đời Tống có miệng cẩn vàng
ròng.
Chị nhớ lại: “Lúc đó cây cối um tùm. Nhà cửa thâm u. Khi tôi sanh cháu
nội cho ông, ông nói với má tôi: “Con Liên nó trúng số độc đắc”. Có lần, ông
chỉ những món đồ cổ quý giá cho tôi coi. Ông nói: “Con ơi, món này 30 cây, món
kia 200 cây…”. Ông sợ rằng khi ông chết, tôi không biết giá trị của chúng, sẽ
làm tiêu tán tài sản nên dặn dò như vậy”.
Chị Liên kể tiếp: “Cụ Vương có ba đời vợ. Nửa đời mới có được một con
trai là anh Bảo trong khi người Hoa rất quý con trai. Bây giờ tôi sanh cháu
nội, cụ mừng lạ thường”.
Làm dâu nhà cụ Vương Hồng Sển – một nhà sử học danh tiếng, một nhà văn
hóa đã viết trên 20 cuốn sách, một người chơi đồ cổ nổi tiếng hạng nhất Sài
Gòn, một biểu tượng của văn hóa miền Nam – quả không phải chuyện dễ dàng. Chị
cho biết, khi có khách đến chơi, khách cỡ nào thì đứng ở ngoài cửa nói chuyện,
khách cỡ nào thì được mời vào bàn trà ở phía bên trong, khách cỡ nào được mời
đến cái bàn ở bên trong nữa, phía trước bàn thờ, khách cỡ nào thì được mời vô
phòng khách…, tất cả những việc đó cụ Vương đã quy định rõ ràng, mọi người phải
theo.
“Tôi là một chứng nhân sống trong ngôi nhà danh tiếng ấy – chị Liên nói
– Ông cụ sống rất giản dị. Mẹ chồng tôi là bà Năm Sa Đéc cũng góp phần gây dựng
nên sự nghiệp, nhưng sự thực bà cụ chưa được hưởng gì”.
Tiếng là làm dâu nhưng chị Liên chẳng có gì: “Cái xe hơi riêng tôi cũng
không có. Đi học lái xe, ông cụ sợ gây tai nạn. Học bơi thì cụ sợ tôi chết
đuối. Học đàn thì cụ bảo: Mày đàn như đứa mù vậy”.
Chị làm dâu 10 năm (1979-1989), lương chuyên viên hóa trang ở hãng phim
được bỏ vào túi xài riêng. “Mỗi tháng ông cụ phát tiền chợ, tiền mua 1 tạ gạo,
tiền đóng học phí của ba cháu nội, tiền đổ rác, tiền công người giúp việc, tiền
lương người quản gia, tiền bà cụ ăn sáng, tiền cho hai vợ chồng tôi ăn sáng…,
tất cả mọi thứ tiền đều do cụ đích thân phân phát”.
“Vì cuộc sống quá an bình, chẳng phải lo nghĩ gì nên tôi không hề giành
giật với ai. Khi chồng tôi có nhân tình, tôi bèn bỏ về nhà cha mẹ ở gần chợ Bến
Thành”. Chị ra đi, buồn bã lắm, để lại ba đứa con ở ngôi nhà cổ. Chị bảo chồng:
“Giữa hai người đàn bà anh phải chọn một. Có họ thì không có tôi, có tôi thì
không có họ”. Nhưng anh không thể “chọn” được bởi vì còn vướng mắc tiền bạc rất
lớn với người đó.
Ngôi nhà cổ của cụ Vương Hồng Sển ở Gia Định.
Chuyện nợ nần
Khi chị Liên và anh Vương Hồng Bảo còn làm trong hãng phim, cuộc sống
rất yên bình. Rồi hãng phim giải thể, anh Bảo xin vào làm trong Công ty Vàng
bạc & Đá quý. Vốn là một nhân viên kế toán, anh thấy công ty lời rất lớn,
nhất là lại kết hợp việc làm ăn với bên Trung Quốc thì lời không biết bao nhiêu
mà kể. Anh bèn bỏ Công ty Vàng bạc & Đá quý, ra mở tiệm vàng riêng và
thường sang Trung Quốc giao dịch. Anh Bảo – kể cả chị Liên – học chương trình
Pháp từ nhỏ nên rất giỏi tiếng Pháp và tiếng quan thoại. Đó là những ngày tháng
vô cùng quan trọng đã quyết định cuộc đời của vợ chồng anh Bảo. Anh là “tay
mơ”, không thể chống chọi với những tay sừng sỏ ở bên Trung Quốc, nên sau một
thời gian buôn bán, anh bị lừa gần hết tiền.
Chị Liên kể: “Chồng tôi đem 300 cây vàng đi mở cửa tiệm và buôn bán vàng
bạc & đá quý với bên Trung Quốc. Ít lâu sau, chỉ còn lại khoảng 20 cây. Ảnh
bảo: “Em sang Trung Quốc đòi tiền giùm anh đi”. Tôi nói: “Em là phụ nữ, có
biết gì đâu mà đòi. Người ta đã cố tình lừa đảo, em qua bển chúng giết em, em
sợ lắm”. Vậy là thôi, ảnh cũng không đi, vậy là mất tiêu gần 300 cây vàng lúc
đó cực lớn”.
Những thất bại trong chuyện làm ăn khiến anh Bảo rất buồn. Anh tiếc của
nên kết hợp với cô nhân tình tên là Phạm Thị Hồng, một người rất ghê gớm, tìm
cách lừa đảo nhiều người khác để… làm giàu và anh Bảo lấy lại của cải đã bị bên
Trung Quốc lừa gạt.
Chị Liên kể: “Tôi mất tất cả. Chồng và cô Hồng nhân tình của chồng vào
tù với án chung thân. Anh chết trong tù (1998). Có người nói anh buồn quá nên
tự tử mà chết. Ba chồng tôi cũng mất trước đó 2 năm (1996). Gia đình bỗng chốc
tiêu tan. Trước khi mất, phần vì giận anh Bảo làm mất thanh danh của mình, phần
vì sợ không ai cáng đáng nổi cơ nghiệp nên cụ lập di chúc tặng ngôi nhà cùng
toàn bộ các đồ cổ có giá trị không biết bao nhiêu mà kể cho nhà nước. Khi cụ
mất là cán bộ văn hóa và công an đến kiểm kê ngay. Tôi từ nhà ba má tôi ở gần
chợ Bến Thành trở lại ngôi nhà này để chăm sóc ba đứa con còn nhỏ dại, lần hồi
kiếm sống, chạy ăn từng bữa với khoản nợ nần không biết lấy gì mà trả theo lịnh
của tòa án do chồng tôi ở trong tù để lại cho gia đình. Giả thử nếu cụ còn sống
và không hiến toàn bộ cổ vật kể cả ngôi nhà cổ cho nhà nước, đem bán để trả thì
cũng đỡ hơn… ”.
Chuyện ngôi nhà cổ hiện nay
Chị Võ Ngọc Liên kể tiếp: “Giờ tôi thường đi nhà thờ mỗi ngày. Đứa con
gái lớn của tôi cứ 5 giờ chiều là mở cửa hàng bán ốc. Ban ngày, chúng tôi cho
thuê mặt bằng để họ bán cơm bình dân, mỗi ngày thu 60 ngàn đồng cho mướn, lấy
tiền đong gạo”.
Theo di chúc của cụ Vương Hồng Sển, ngôi nhà cổ được hiến cho nhà nước
làm nơi trưng bày các cổ vật của cụ và lập một cái quỹ văn hóa mang tên Vương
Hồng Sển. Các cổ vật đã được đưa vào Viện Bảo tàng cất giữ. Nhưng chuyện bàn
giao ngôi nhà cho nhà nước để tôn tạo làm di tích thì không hề đơn giản.
Chị Liên xót xa: “Căn nhà này danh tiếng bao nhiêu thì càng đau khổ bấy
nhiêu. Phải chi cụ có một ngôi nhà bình thường không chừng lại sướng”.
Ba cháu nội cụ Vương Hồng Sển, con của chị Liên, cháu lớn nhất tên Vương
Hồng Liên Hương (sinh năm 1983), ở nhà bán ốc. Hai em trai là Vương Hồng Bảo
Thành, Vương Hồng Bảo Minh đang đi làm ở các công ty với đồng lương ít ỏi.
Việc giải quyết nhà cửa cho con cháu của cụ Vương Hồng Sển vẫn chưa đến
đâu. Các cơ quan chức năng muốn đền bù, đưa gia đình ra khỏi di tích để tu sửa,
tôn tạo. Nhưng qua thời gian dài, chưa tìm được phương cách nào.
Ngôi nhà cổ xuống cấp, hư hại nghiêm trọng, có thể sập bất cứ lúc nào.
Nhiều người chung sống trong căn nhà, “Khi mưa, trong nhà dột chẳng kém ngoài
trời”. Phần nhà cơi nới ra cũng hư hỏng nhiều.
Vương Hồng Liên Hương nói với các phóng viên: “Chúng tôi muốn bình yên.
Tôi muốn sống ở đây. Giờ biết sống nơi nào. Các em của tôi cũng đã lớn. Tôi
muốn yên tâm bán ốc để sống. Tôi cũng đã ngoài ba mươi tuổi rồi, có chồng, có
con rồi. Nhà này giờ không còn gì hết, chỉ còn cái xác thôi, mà cũng không được
xây dựng, sửa chữa gì cả”.
Ngôi nhà cổ đã được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành
phố từ năm 2003. Đến giờ, trông nó chẳng khác gì một phế tích mà các con cháu
sinh sống trong đó đang chật vật với nắng mưa.
Anh Nam, Phòng Di sản văn hóa, Sở VHTTDL TPHCM cho biết: “Thành phố đã
theo di chúc của cụ Vương Hồng Sển, xác lập quyền sở hữu nhà nước đối với di
tích, nhưng chưa thực hiện được việc quản lý vì người nhà của cụ vẫn còn sống ở
đó”. Anh cho biết: “Nhiều lần nhà nước đã cấp nhà cho chị Liên Hương và các em,
nhưng gia đình chưa đồng ý, kể cả cấp nhà mặt tiền ở đường Vạn Kiếp với giá 8
tỷ đồng”.
Theo bản án tuyên với Vương Hồng Bảo trong vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài
sản công dân, tòa yêu cầu bồi thường cho những người bị hại là 5 tỷ 350 triệu
đồng; 101, 5 lượng vàng và 46.700 đô la Mỹ (thời điểm trước năm 1996).
Anh Nam cho biết: “Năm 2005 chị Vương Hồng Liên Hương đã khởi kiện, đòi
thành phố chia di sản do quyền thừa kế của chị và các em. Nhưng năm 2010 tòa đã
bác yêu cầu của chị Hương. Chúng tôi phải chờ phúc thẩm rồi mới thực hiện dự án
tu bổ tôn tạo di tích được”.
Chị Liên nói: “Đầu óc tôi rối bung như mớ bòng bong. Chúng tôi muốn có
đời sống ổn định, ví dụ mở một trung tâm ngoại ngữ mang tên Vương Hồng Sển
chẳng hạn. Bán ốc hoài thế này cực cho các cháu quá!”.
Đoàn Dự
