Âm thanh náo nhiệt và những bài hát vô hồn, nhạt nhẽo như tra tấn người
nghe! Người người, từ bạn bè cô dâu chú rể đến bà con quyến thuộc…ai nấy đều
tranh nhau micro để bước lên sân khấu, mỗi người mỗi cách, ca hát, lắc lư nhảy
múa để thể hiện cái tôi của mình. Có lẽ đó là cơ hội để họ phô bày “kỹ năng”,
giải phóng những ức chế cá nhân thường ngày bị chôn sống giữa đám đông vô danh,
lạc lõng trong lòng đô thị.
Hình như đám cưới nào cũng vậy! Tổ chức nơi đâu cũng thế! Công nghệ cào bằng
đều có một công thức và quy trình có sẵn; nơi nào cũng giống nhau, đám cưới nào
cũng na ná. Nhận được thiệp mời, đến chờ cả tiếng vì ai cũng đến trễ. Nghi thức
vội vàng, hấp tấp. Ngôn từ sáo rỗng. Nơi đâu, lần nào sự ồn ào phản cảm vẫn luôn
là hằng số. Khai tiệc trễ, thế nhưng sau “giờ thứ 20h” thì thức ăn dọn ào ạt,
trái cây, tráng miệng liên tục bưng ra, vội vội vàng vàng để đuổi khách phải
rời bàn trước 21 giờ.
Gặp lại mấy người bạn cũ sau thời gian dài bặt tin nhau, chúng tôi tay bắt mặt
mừng nhưng thời gian và không gian không cho phép chúng tôi nói chuyện được
nhiều. Tiếng hò hét, gào rú từ sân khấu cùng những dzô dzô liên tục áp đảo mọi
câu chuyện tâm tình.
Sau khi cố gắng nói vào tai mà vẫn không nghe rõ… chúng tôi đành trao đổi
qua nụ cười. Tuấn nói: ” Ồn quá. Hôm nào rảnh gặp cà phê đi?”. Thành chụm đầu
hai ngón cái và trỏ của bàn tay phải theo hình chữ O đưa ra trước mặt: OK. Còn
“đại gia” Sơn mặt lầm lì, anh vốn ít nói, cũng mỉm cười “được quá đi chứ!” Vậy
là vui, bạn bè cũ, lại là đồng hương… chắc hôm đó sẽ có bao điều để nói.
– Nè Trung, “tài khoản Facebook của mầy tên gì?”
Khi Tuấn hỏi, Thành và Sơn đều có ngay thông tin. Còn tôi thì ú ớ. Lâu nay
cũng có nghe nói về Facebook nhưng vẫn chưa dùng. Thấy thái độ lúng túng của
tôi, Thành bảo tôi lấy giấy ra ghi rồi giải thích : “Ngày giờ hẹn, địa điểm
trao đổi qua “inbox” cho tiện”!
Kể từ khi xuất hiện các mạng xã hội, bạn bè, người quen gặp nhau hình như
chẳng còn hỏi thăm địa chỉ hay số điện thoại mà chỉ hỏi “tài khoản FB”!
Thực ra…Thì cũng đúng thôi! Khi chỉ qua cú click chuột mà mọi người có thể
liên lạc, thăm hỏi, trao đổi thông tin và ôm trọn thế giới trong tay thì sao
phải mất thời gian, công sức đi lại để gặp nhau? Nhanh, gọn. Mà còn miễn phí.
Vậy nên không khó để nhận ra là điện thoại thông minh (smartphone) hiển hiện
khắp nơi, nhiều người trong túi có không chỉ một, mà tới hai, ba cái. Duy có
thằng “cù lần” “lạc hậu” như tôi, đến giờ mà vẫn còn sử dụng chiếc cùi bắp, chỉ
có hai chức năng nghe và gọi.
Trên đường đến nơi hẹn, khoảng cách từ nhà không xa nhưng suýt có hai tai
nạn. Thì có gì đâu! Trên đường phố, bao nhiêu người vừa chạy xe vừa cúi gầm mặt
vào “chiếc hộp điện tử” để đọc và trả lời tin nhắn.
Chưa bao giờ sự xao-lãng trở nên toàn diện như hiện nay. Cảnh quen thuộc là
tài xế vừa lái xe vừa nghe điện thoại, người đi bộ đeo tai nghe hay vừa chạy xe
máy vừa bấm bấm viết tin… mọi người cứ tự nhiên làm việc này mà đầu nghĩ đến
việc khác.
Lưỡi dao công nghệ thông tin đang cắt lìa con người khỏi không gian xung
quanh mình. Nó phá hủy sợi dây liên kết giữa con người với thế giới thực tại.
Bao người đang trở thành “nô lệ” vào chiếc smartphone mà không hay biết.
Quán cà phê Hội Ngộ là một nơi yên tĩnh, đầy cây xanh và cách xa phố chính.
Nhìn quanh quất chưa thấy ai, tôi ngồi đọc báo ở một bàn gần cổng để chờ các
bạn.
Vài phút sau Tuấn đến. Anh kéo ghế ngồi đối diện. “Đến lâu chưa?” Tôi vừa
nói “mới đến” thì anh đã cho tay vào túi lôi cái điện thoại di động ra và hỏi
cô phục vụ: “ Password wifi là gì, em gái?”.
Trong khi chờ cà phê, Tuấn ngồi cúi đầu, ngó chăm chăm vào màn hình điện
thoại. Thi thoảng anh ngước lên nhìn tôi: “Xin lỗi nhé!Tao phải trả lời vài tin
quan trọng. Mình chờ Thành và Sơn đến rồi nói chuyện luôn thể !”
Tôi ngồi lật tờ báo mà đầu óc nghĩ ngợi mông lung. Ngày xưa nhà tôi gần nhà
Tuấn nên chúng tôi rất thân nhau. Đi học, đi chơi, đạp xe hái hoa, bắt bướm; từ
chơi tạt hình đến đá banh, bóng rổ, lúc nào cũng vui vẻ bên nhau và hai đứa
thường tán đủ thứ chuyện trên trời dưới đất. Tốt nghiệp đại học, ai cũng đều
bận bịu mưu sinh, ít có thời gian gặp gỡ.
Nhìn dáng Tuấn cúi đầu tôi chợt nhớ đến thời học luyện thi, bạn chăm chú cúi
đầu trên trang sách. Nhưng bây giờ trang sách được thay bằng một chiếc hộp hình
chữ nhật, giống như những hành khách mà tôi thường gặp trên xe bus, tàu hỏa.
Những chuyến xe không còn là cơ hội để gặp gỡ, làm quen; chất xúc tác đến từ sự
thân mật, gần gũi hình như đã biến mất. Những người bạn ngồi gần mà tai người
nào cũng gắn tai nghe, các cặp tình nhân ngồi tựa đầu âu yếm, nhưng không còn
thủ thỉ những lời yêu thương mà dán mắt vào màn hình điện thoại. Bữa điểm tâm,
vợ nói chuyện học của con, chồng liếc vào màn hình, hay ngược lại. Đôi khi điện
thoại còn là một cái cớ bận rộn để tránh đối thoại.
Tôi chợt nhớ đến câu chuyện của một phụ nữ vừa đọc trên trang đời sống lúc
nãy, cô miêu tả chiếc điện thoại thông minh của chồng là ‘kẻ thứ ba’. Một phụ
nữ khác than phiền là cùng nằm trên giường ngủ nhưng vợ và chồng sống trong hai
thế giới hoàn toàn khác biệt. Có khi chồng còn ‘yêu’ vội để có thời gian trả
lời tin nhắn trên FB.
Xã hội hôm nay luôn khó khăn về những quan hệ giữa người. Một xã hội đang bị
tách rời và không còn khả năng đối thoại với người xung quanh. Chúng ta dường
như không còn sống cho những giây phút quan trọng. Chúng ta đang có mặt mà không
hiện diện. Ngồi nơi đây mà trao đổi với bạn bè ở Pháp, Đức hay ở Mỹ. Chúng ta
lấp lửng với hiện thực, suốt ngày chạy đua với thời gian và chiếc điện thoại
trên tay.
Mỗi giây phút trong đời… bỗng trở thành một cái cớ để chụp hình, quang cảnh
nào vớ vẩn cũng đủ cho một cuộc ghi hình tự sướng (selfie). Chúng ta đánh giá
tầm quan trọng của những khoảnh khắc, dựa vào số lần like nhận được trên
Facebook!
Chúng ta vô tư chạy, hồn nhiên chụp ảnh …. nhưng chẳng ai nhận ra là mình đã
và đang đánh mất điều quan trọng nhất còn lại trong đời : sự riêng tư.
Có phải là đoàn tụ gia đình không nếu mọi người ngồi vào bàn ăn mà không ai
rời chiếc smarphone của mình? Hay chỉ là gần đó mà vẫn xa cách núi sông.
Rồi thông qua chiếc điện thoại kè kè bên cạnh mỗi người đang mở cửa, cho
phép cả loài người được bước vào trong nhà mình.
Đứa cháu của tôi có lần thú nhận, đi đâu mà quên cái điện thoại là thấy như
bị lạc ngoài hoang đảo, bơ vơ, mất phương hướng! Nó còn nói là ăn không ngon,
ngủ chẳng yên…
Thấy không khí im lặng khá lâu , Tuấn ngẩng lên, lí nhí xin lỗi. Thấy tôi im
lặng anh mỉm cười giải thích là vì công việc nên đã lệ thuộc vào smartphone lúc
nào không hay: “Sáng thức dậy, vật đầu tiên tìm là điện thoại. Tối đi ngủ, vật
cuối cùng buông ra cũng là điện thoại. Khi điện thoại hết pin là thấy bứt rứt
”.
Tôi ậm ừ cho qua nhưng trong lòng cảm thấy khó chịu. Tôi biết rất nhiều
người cảm thấy bất an, thiếu tự tin khi không có điện thoại, thường liếc mắt
kiểm tra dù không có bất kỳ thông báo nào.
Các bạn Thành và Sơn vẫn chưa đến. Tôi lật lật vài trang báo nhưng chẳng có
gì để đọc. Toàn là tin tai nạn giao thông hay các vụ lừa đảo, bắt bớ vì tham
nhũng. Khi gọi vài cuộc điện thoại vớ vẩn cho đỡ sốt ruột thì Sơn đến. Anh cho
biết là trên đường đến bị kẹt xe hơn 30 phút. Vừa bắt tay anh vừa hỏi:
– Thành chưa đến sao?
Tôi vừa lắc đầu thì từ túi quần của Sơn phát ra một tiếng “tíc”. Sơn lôi
chiếc điện thoại ra, bấm bấm. “ Chà, chờ mãi hôm nay mới thấy thông báo đây!”
Anh hồn nhiên ngồi xuống, dán mắt vào màn hình, xin lỗi phải dành vài phút
để trả lời gấp cho khách hàng .
Nắng lúc này đã lên cao. Dưới bóng cây phượng đang nở những chùm hoa đỏ rực
tôi ngồi yên lặng quan sát những giọt nắng xuyên qua lá soi lóm đóm trên mái
tóc và khuôn mặt Tuấn và Sơn thành nhiều vùng đen, trắng. Gió lay. Những vùng
đen và trắng như ảo và thực chập chờn, lay động, có khi trộn lẫn vào nhau.
Khó thể phủ nhận chiếc điện thoại thông minh (?) giúp con người kết nối với
thế giới rộng lớn, liên lạc công việc nhanh chóng nhưng nó cũng khiến con người
bị phụ thuộc và ít dành thời gian, quan tâm thực sự cho những người quan trọng
trong cuộc sống.Tất cả những đối thoại trực tiếp đều bị thay thế bởi những tin
nhắn. Mọi liên kết bằng ngôn ngữ đã bị giảm thiểu. Những người quen, thật và
ảo, bày tỏ sự quan tâm bằng những cái “like” trên mạng thay vì nhìn nhau trực
tiếp.
Truyền thông. Quảng cáo. Công nghệ. Tất cả đang góp phần dạy dỗ và huấn
luyện lớp trẻ lớn lên theo cách tách rời thực tại.
Nhưng cuộc đời có thể bị khép trong một chiếc hộp điện tử ? Có thể dửng dưng
với hiện thực xung quanh mà do lỗi kết nối (*), liên kết với những gì ở tận đâu
đâu?
Tôi nghĩ thử thách lớn nhất của con người hiện nay là giáo dục để kết nối
trở lại!
Đang ngẫm nghĩ thì điện thoại tôi reo. Thành! Anh cho biết đêm qua đi nhậu
về, ói mửa rồi vật vã, thức suốt đêm. Sáng nay còn mệt và trên đường đến cà phê
với chúng tôi anh lại bị té xe. Không nguy hiểm gì, nhưng quần bị rách gối nên
phải chạy về nhà. Trễ rồi, chắc không đến được…
Nghe xong thông báo Tuấn ngồi nhổm dậy. Nhìn đồng hồ : “Ui chao, hơn 10 giờ
rồi à?”
Sơn cũng hỏi : “ Trễ vậy sao?”
Chưa ai kịp nói gì thì Tuấn đã đề nghị : “ Lát tao có cuộc hẹn. Hay bữa khác
mình gặp nhau nói chuyện đi ! ”
Sơn nói “OK” rồi đứng lên. Tuấn cũng ngồi dậy. Rồi cả ba cùng về.
Trương Văn Dân
Sài Gòn 5/2013
Trích tập san vhnt Quán Văn số 32 tháng 8-2015
(*) Lỗi kết nối – Truyện ngắn của Trương Văn Dân (Thanh Niên, 31/8/2014)
