Đình tiền tạc dạ nhất chi mai (Thiền sư Mãn Giác)
1.
Lâu nay, vào tháng cuối các năm âm lịch, thỉnh thoảng những trận mưa trái mùa
đã phá hại nhiều cây mai giành để chưng Tết. Mấy ngày gần đây, giới trồng mai
bán Tết lại rầu lo vì nhiều cây mai của họ đã nở bông sớm vì vừa bị năm nhuần
vừa bị những trận mưa vô duyên!
Tôi nhớ vào tháng chạp năm Bính Thân 2016, những cơn mưa đột ngột khá lớn
vào các ngày 17, 18, 28 cũng đã khiến mai Tết năm đó hư hại bộn bề, nhiều nhà
vườn – như ở vùng Thủ Đức – khổ sở vì thất thu, bởi mưa làm mai nở sớm trước
thời điểm lý tưởng là ngày mùng một Tết. Và chúng ta, những người thích chưng
mai vào các dịp Tết cổ truyền hằng năm cũng mệt mề vì mai kiểng trên thị trường
hoa Tết, tập trung là ở các chợ hoa xuân đã vừa mắc lên vừa kém đẹp so với mùa
Tết các năm khác.
Từ lâu, trong cái sân nhỏ xíu nhà tôi có một cây mai tứ quý. Cây mai rất lớn
tuổi này đã được chở từ Bà Rịa lên Gò Vấp (Sài Gòn), vượt qua cả 100 cây số khi
gia đình bên bà xã tôi phải dọn nhà vì bị thị xã giải tỏa trắng để phóng đường
mới. Trước đó, cha vợ tôi – chủ nhân một thời vun trồng, chăm sóc cây mai cũng
đã qua đời.
Đối với vợ chồng tôi, cây mai già cỗi, không còn tươi đẹp ấy – cùng với bộ
tách trà sứt mẻ, cái bình toong nhựa quân nhu VNCH vàng ố, cái radio ấp chiến
lược hết “chạy”, cả con chó Vện xấu xí nhưng khôn-hết-biết…, đã lặng lẽ biến
thành những món đồ cổ quý giá, vì vừa là những đồ vật mang nặng giá trị kỷ niệm
gia đình do cha để lại, vừa chất chứa giá trị thời gian, lịch sử cuộc sống. Như
quá thân quen với tôi là cái bình toong, một thời khóa sinh đeo bên lưng trong
hai quân trường Quang Trung và Thủ Đức, lại một thời học tập cải tạo về, không
biết làm gì kiếm sống thì đi làm rẫy trồng lúa và khoai mì cùng cha vợ tôi ở khu
Trại Nhái, phường Phước Thắng, Vũng Tàu.
Rồi bao cái Tết trôi qua, năm nào bà xã tôi dù bận cách mấy cũng không quên
lặt lá cây mai tứ quý trong sân vào ngày 15 tháng chạp. Tôi thầm hiểu, bà chủ
nhà chịu thương chịu khó của tôi thầm hy vọng cây mai già, dù lại nặng thêm một
tuổi nữa nhưng nó vẫn còn đủ sức ra vài bông đẹp đẹp vào ngày mùng Một, hay trễ
hoặc sớm đi một ngày cũng mừng luôn. Có năm, như năm Bính Thân đang kể chuyện,
cứ như để động viên, dỗ dành cây mai già đừng rũ liệt, bà xã tôi đã gắn vào
cành của nó vài bông mai nhựa – tất nhiên là mẫu bông vàng rực, nở bung hết cỡ,
cùng dây đèn l.e.d. nhấp nháy ánh sáng cũng màu vàng cho vui mắt.
Rồi đến cận Tết Đinh Dậu 2017, một anh bán mai Tết bên lề đường Phạm Văn
Đồng gần nhà tôi, bị ế hàng nên ngồi rề rà phân tích cho tôi nghe, rằng theo
lệ, nhà vườn trồng mai ‘trúng’ hay ‘thua’ vụ mai Tết là tùy vào ngày ngắt lá
mai. Nếu thời tiết thuận lợi thì tính từ lúc ngắt lá đến khi mai nở là 14-15
ngày, tức sẽ trúng hay trước /sau chút đỉnh đối với ngày mùng Một – đầu năm
mới. Nhưng nếu ngắt lá xong mà gặp trời mưa lớn, mưa kéo dài cả buổi thì mai
không thể bung được vỏ lụa, nụ sẽ không bung ra, coi như mất trắng. Còn trường
hợp nụ hoa đã bung rồi nhưng gặp mưa, ướt nước hay thời tiết lạnh hơn dự kiến
thì thời gian nở sẽ kéo dài thêm, có thể phải qua Tết cây mai mới đẹp đúng mức
mong đợi.
2.
Như đã thấy, cận Tết năm Đinh Dậu, bởi trúng mưa, dính nước mưa trái mùa, nhiều
cây mai Tết đã không thể đẹp như người trồng mai cùng người chơi mai kỳ vọng.
Thật kỳ diệu, trong lúc mai Tết ở nhiều nơi gây thất vọng như thế thì trong sân
nhà tôi, vào tối 30 Tết, không gian thật im ắng, tôi đã chợt nhận ra cây mai tứ
quý già nua vẫn nở được vài bông, nho nhỏ thôi nhưng thật tươi thắm – nhất định
tươi hơn vài bông hoa nhựa được vợ tôi đã gắn thêm trên những cành kề cận.
Hồi thế kỷ 11, thiền sư Mãn Giác có câu thơ thiền hay nức tiếng xưa nay:
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận,
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.
Thích Thanh Từ dịch:
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết,
Đêm qua sân trước một cành mai
Có lẽ là ngày xưa, vào một buổi sáng của mùa xuân tàn, thiền sư thức giấc
dậy – không rõ có phải là tình cờ không – đã nhận ra một cành mai đơn độc đã nở
lúc nào đó trong đêm hôm trước. Còn tôi, mùa xuân ấy gần như đã thầm lặng không
có chút hy vọng nào vào cây mai già của mình, nên tôi nào có bỏ công theo dõi
gì đâu. Vậy mà, rất tình cờ gia đình tôi đã nhận được một món quà xuân thật quý
từ cây mai trung tín và thương chủ.
Năm cũ Con Gà sắp qua, dù chưa đến lúc ngồi tính sổ cuối năm nhưng tôi đã thấy
chung chung là gần trọn một năm qua, cuộc sống gia đình tôi vẫn vậy, vẫn bình
bình, như không được may mắn trúng số Vietlott tiền tỷ nhưng ngược lại, cũng
không bị xui xẻo dính bệnh nan y… Tuy nhiên, tôi vẫn tiếp nhận như một sự kiện,
một hạnh vận đầy ý nghĩa lạc quan chuyện cây mai già cỗi trong sân nhà mình, dù
đã suy kiệt nhựa sống nhưng vẫn đã kỳ diệu nở cho vài bông thật tươi đẹp vào
ngày cuối năm/buổi giao thừa đón năm mới. Dù gì cây mai già thương chủ, có
“nghĩa tình” của gia đình tôi cũng đã ráng hết sức già của nó để thực hiện sao
cho tốt đẹp nhiệm vụ làm đẹp cuộc đời của họ nhà Mai Vàng.
Phạm Nga
Tàn năm Đinh Dậu
