Ngày nhỏ đi học lớp 1, lớp 2,… cứ mỗi lần được thầy giáo kêu lên bục xóa
bảng, hoặc sai đi giặt khăn lau bảng là tôi sung sướng cả ngày hôm đó. Thầy
giáo nhớ tên mình, gọi tên mình… Chao ôi là vinh hạnh, không sướng sao được. Có
lần tôi đi dự đám cưới một người chị họ, gặp thầy giáo của tôi đến cùng dự đám
cưới, dù là đứa trẻ vốn tính tình nhút nhát, tôi cũng rẽ đám đông đến trước mặt
thầy tôi, khoanh tay lễ phép chào: Con chào thầy ạ! Thầy giáo đã xoa đầu tôi
trước hai họ. Tôi hãnh diện vô cùng. Đã hơn nửa thế kỷ đi qua, vậy mà đến giờ,
tôi vẫn nhớ cái buổi chiều hôm đó, nhớ như in cái cầu thang mà tôi đã vội leo
lên thành cầu để tụt xuống, len đến trước mặt thầy tôi… Trong con mắt trẻ thơ
của tôi lúc đó, thầy giáo thiêng liêng lắm. Thầy Mạnh Tử bên Tàu hơn hai ngàn
năm trước từng nói: “Cái phong phú được gọi là cái đẹp”, “Cái cao cả được gọi
là cái thiêng liêng” là gì? Vậy thầy giáo của tôi ngày ấy là một người cao cả,
vì cao cả nên thầy thật thiêng liêng với học trò.
Thế mà bây giờ thằng cháu nội tôi lại bĩu môi nói với ông nội nó: Cô giáo của
con mới mua xe Attila đó! Tôi hiểu nó muốn nói, vì bắt nó và bạn bè của nó phải
học thêm để cô giáo thâu tiền… Xe Attila mới mua của cô giáo là tiền bố mẹ nó
phải oằn lưng ra đóng góp cho con học thêm. Có lần tôi đã mắng mẹ nó, vì sao cứ
phải cho con đi học thêm, trong khi nhà thì túng thiếu. Mẹ nó phân trần: Thằng
T [tên thằng cháu tôi] nó bảo, nếu không đi học thêm, cô giáo sẽ tấn công nó
trong lớp học. Tôi hỏi: Tấn công như thế nào? Mẹ nó trả lời: Bắt lên bảng làm
toán, rồi đe nẹt, thằng T sợ lắm, khóc đòi mẹ cho đi học thêm. Vì những đứa học
thêm không bị cô giáo đối xử như thế. Chữ “tấn công” là từ miệng thằng cháu nội
tôi nói ra.
Cô giáo đã hết cao cả thì còn thiêng liêng cái nỗi gì? Một thế hệ con trẻ đi
học không có cảm nhận về cái thiêng liêng, lại thấy thầy cô giáo của mình là
những kẻ thấp hèn, khi nói đến họ nó phải bĩu môi ra thì còn gì để nói!
“Kinh khủng” hơn là một lần ngồi cà phê trước một trường đại học, tôi thấy
các sinh viên “vô tư” gọi thầy giáo nó là thằng này, thằng kia. Tôi đem câu
chuyện này về hỏi thằng con tôi đang theo học một lớp đại học tại chức. Nó giải
thích: Sinh viên phải chung tiền cho thầy giáo mỗi lần thi cử, phải rủ thầy đi
nhậu… nên nó xưng hô như thế đó ba ạ!
Chuyện về sự suy thoái của nền giáo dục Việt Nam thì còn nhiều lắm, nhưng
chuyện của ngành y tế thì còn tàn nhẫn hơn. Vừa qua tại Năm Căn tỉnh Cà Mau,
nhân dân đã kéo đến đập phá, đuổi đánh các thầy thuốc ở bệnh viện vì đã bỏ mặc
một bệnh nhân gái 16 tuổi được chở đến cấp cứu, dù gia đình nạn nhân này đã quỳ
xuống lạy, van xin các bậc lương y này cứu chữa. Các vị “từ mẫu” này phải có
tiền nộp đã thì mới ra tay cứu độ! Em gái đã chết trước thềm bệnh viện, khi
nhân dân phẫn nộ kéo tới thì các vị “thầy thuốc như mẹ hiền” này đã hốt hoảng
cởi bỏ hết áo trắng trên người để chạy trốn như những lũ chuột bị rắn đuổi!
Có lẽ trong lịch sử ngành y tế thế giới, chưa có đâu diễn ra màn kịch kiểu
này. Cả ông Marx không còn đất sống ở trời Tây, có lẽ vì thế chủ nghĩa “duy
lợi” (chữ Hà Sĩ Phu) vội di trú đến những mảnh đất rừng rú còn sót lại ở Châu Á
để nương thân, và Việt Nam là một trong những điểm dừng chân của nó. Tất cả
được tính ra “lợi quyền”, lợi lộc, không còn cái gì là thiêng liêng nữa, dù là
làm nghề thầy, thầy giáo, thầy thuốc…
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện, hồi còn sống, có lần kể cho tôi nghe về tư cách
người thầy thuốc. Ở Pháp, thầy thuốc chỉ được khám bệnh, cho toa (đơn)… không
bao giờ được phép chìa tay ra cầm tiền của bệnh nhân. Tiền khám bệnh sẽ được
người nhà của bác sĩ thu ở chỗ khác, khi bệnh nhân ra về. Ông giải thích: Nếu
bác sĩ cầm tiền từ tay bệnh nhân thì về tâm lý, hình ảnh thầy thuốc “cứu nhân
độ thế” hết thiêng mất rồi. Khi người bệnh đến với thầy thuốc, thì tâm trạng
của họ đến với một vị cứu nhân, người đó sẽ đem hết tinh thần cao cả của người
thầy thuốc để cứu họ. Chỉ riêng tâm trạng đó đã là liều thuốc tinh thần để
người bệnh tự giúp mình khỏi bệnh đến 50%. Vì thế các trường đào tạo thầy thuốc
ở Pháp giảng dạy rất kỹ lưỡng rằng, không để đồng tiền xuất hiện giữa thầy
thuốc và bệnh nhân. Dù rằng thầy thuốc vẫn cần tiền để tồn tại.
Vậy mà tôi thấy ở tỉnh X, thầy thuốc đã bán thuốc cho bệnh nhân. Thuốc còn
được nghiền nát ra để bệnh nhân không biết đó là thuốc gì, mác gì, ở đâu sản
xuất… để bệnh nhân không thể so đo đắt rẻ…
Chỉ có hai nghề cao quý, được ông bà ta kêu bằng “thầy”. Dắt đứa con đến cửa
nhà thầy, người mẹ ngày xưa nói: Đến ăn mày thầy dăm chữ để cháu làm người!
Ôi sao mà thiêng liêng quá!
Bây giờ cả thầy giáo và thầy thuốc đều lấy học trò và bệnh nhân làm đối
tượng để làm tiền thì cái thiêng liêng không cánh mà bay khỏi cái xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam mất rồi! Chỉ còn lại sự dối trá vô lương đến lộng lẫy “thiêng
liêng” mà thôi!
Lê Phú Khải
