DẪN NHẬP
Sáng sớm hôm nay trời hanh lạnh Ngẩng nhìn trời, một mảnh trăng treo trong khoảng trời xanh thật nhạt. Buồn ! Trở vào
nhà, đến phòng mở You Tube nghe bài "Mùa thu
chết" lời của Guillaume
Apollinaire, với lời dịch tuyệt
vời của Bùi Giáng, phổ nhạc bởi
người nhạc sĩ tài hoa Phạm
Duy và lời hát ngọt ngào của Lệ Thu.
Ta ngắt
đi một cùm hoa Thạch
thảo [*]
Em nhớ cho mùa
thu đã chết rồi
Đôi
chúng ta sẽ chẳng còn
nhìn nhau nữa
Trên
cõi đời này
Từ nay
mãi mãi không thấy
nhau ! ...
[Mùa Thu Chết ( Lệ Thu - Phạm Duy -thơ
dịch Bùi Giáng )] +
Mùa thu là một cụm
từ ước lệ. Mùa thu là mùa thương nhớ, hồi tưởng của người ly hương vọng về cố quốc. Người xưa thường dùng
mùa thu để tự vấn, tự soi rọi lại cuộc
đời mình: Ta đã làm được gì và sẽ về đâu?
Lòng xao xuyến, tìm
đọc lại thơ của người xưa, những bài
về thu, để hồi tưởng quê
hương thân yêu với nỗi niềm của người
tha phương.
BÀI THƠ THU CHÍ CỦA NGUYỄN DU
1. SƠ LƯỢC TIỂU SỬ NGUYỄN DU
Sinh: 3 tháng 1, 1766 Bích Câu, Thăng
Long
Mất: 16 tháng 9, 1820 (54 tuổi) Huế
Bút danh:
Tố Như, Thanh Hiên, Hồng Sơn lạp hộ, Nam Hải điếu đồ
Nguyễn Du đã
để lại một di sản văn chương đồ sộ với
những tác phẩm kiệt xuất, ở
thể loại nào ông cũng đạt được
sự hoàn thiện ở trình
độ cổ điển.
Thơ chữ Hán:
Nguyễn Du có 3 tập thơ: Thanh Hiên thi tập, Nam trung tạp ngâm, và Bắc hành tạp lục.
Thơ chữ Nôm:
Nguyễn Du có hai kiệt tác Truyện Kiều (Đoạn trường tân thanh) gồm 3254 câu thơ lục bát và Văn tế thập loại chúng sinh gồm 184 câu viết theo thể song thất lục bát.
2. BÀI THƠ THU CHÍ
Đọc lại thơ chữ Hán
của ngài Nguyễn Du, tôi sững sờ khi gặp bài THU CHÍ. Sao giống tâm trạng mình
quá, vội vàng ghi ra đây và
phóng dịch theo cảm nhận riêng để chia sẻ (Có gì xin các cao nhân bỏ quá cho)
Xin được mến tặng
các bạn sống vùng
Hương Giang dịu hiền kinh thành
HUẾ, và xin cho "nhận vơ" đây là dòng Hậu Giang cho đỡ nhớ thương!
Nguyên tác bài thơ.
THU CHÍ
Hương Giang nhất phiến nguyệt
Kim cổ hứa đa
sầu
Vãng sự bi thanh trủng
Tân thu
đáo bạch đầu
Hữu hình
đồ dịch dịch
Vô bệnh cố câu câu
Hồi thủ
Lam Giang phố
Nhàn
tâm tạ bạch âu
(Nguyễn Du)
Dịch nghĩa
Một mảnh trăng trên
sông Hương,
Mà xưa tới nay đã
gợi không biết bao nhiêu mối sầu.
Chuyện cũ chạnh
thương mồ cỏ xanh,
Thu mới tới trên
đầu tóc bạc.
Có hình
nên phải chịu vất vả,
Không bệnh mà lưng vẫn khom khom.
Ngoảnh đầu trông
về bến sông Lam,
Lòng nhàn xin tạ
từ chim âu trắng.
Phỏng dịch
THU ĐẾN
Hương Giang ngậm
mảnh trăng gầy
Một dòng lệ ngọc đong đầy cổ kim *
Mồ xanh chạnh nhớ nhói
tim
Mùa thu lại đến bạc thêm mái đầu!
Có thân phải khổ. phải sầu
Dẫu không
bệnh vẫn lưng đau khom vòng!
Lam Gỉang bến cũ
ngoảnh trông
Cố an dẫu biết phụ lòng
cánh âu!
(Nguyên Lạc)
.........................
- Mồ xanh (thanh trủng) là
mộ phần của tiền nhân tác giả Nguyễn Du
- Lam Gỉang là
quê hương Nguyễn Du
- Bạch Âu
là loài chim thiên di, đến mùa
hẹn lại trở về.Từ "phụ lòng cánh âu" có nghĩa là
lỗi hẹn về quê (Lam Gỉang)
(*) Xin giải thích
về:"Một dòng lệ ngọc ": Đây
là Nguyên Lạc muốn xử dụng điển tích của cụ
Nguyễn Du đã mượn của Lý
Thương Ẩn trong truyện Kiều:
Thương hải nguyệt minh châu hữu lệ
Lam điền nhật
noãn ngọc sinh yên
(Cẩm Sắt - Lý
Thương Ẩn)
Dịch
Sáng trăng
thươnghải, châu hàm lệ
Nắng ấm lamđiền,
ngọc khói bay
(DaoTran & laiquangnam)
Trong sao châu
rõ duềnh quyên
Ấm sao hạt ngọc
Lam Điền mới đông! ( Kiều 3203 - 3204
-Nguyễn Du )
@1. Câu “Thương hải nguyệt minh châu hữu lệ”: Ý thơ tưởng như chỉ để tả cảnh:
Mỗi lần đầu sóng xô nhau trên mặt biển xanh, dưới ánh trăng sáng, đâm bổ đầu xuống thì lập tức có muôn ngàn giọt nước văng toé ra, nhận được ánh trăng, chúng loé sáng
lên.
Thật ra, nó còn diễn tả
"Tình đáp tình": -- Những hạt nước này nay được ánh trăng rọi vào, viền cho nó thành mỗi giọt
châu lệ.(1)
-- "Tình đáp tình": Trao tha nhân ân tình thì sẽ nhận lại được ân tình. Giống như quả bóng ném vào bức tường sẽ dội ngược lại, ném mạnh thì dội mạnh. Ném sân si vào "bức tường đời" thì nhận lại được sân si thôi: Nhân
nào quả nấy như nhà Phật đã nói. Trân trọng yêu thương cuộc đời thì đời sẽ trân trọng yêu
thương lại ta.
@ 2. Theo Nguyên Lạc, tùy theo tâm trạng, bạn
có thể đổi thành:
1. Hương thủy
"nguyệt minh châu hữu lệ" : Dành cho sông Hương
2. Hậu thuỷ
"nguyệt minh châu hữu lệ": Dành cho sông Hậu
Điều này
chắc khả thi vi thơ hay là thơ mở, độc giả cứ ngỡ là tác giả viết riêng cho mình do đó mình có quyền đặt tâm tư riêng vào. Phải không các bạn ?
LỜI KẾT
Tính nhân bản là
một thuộc tính của thơ hay, nước nào cũng có, chỉ có trước hay sau thôi. Hãy trân trọng cái hay của tiền nhân, của đất nước !
Nguyên
Lạc
------------------------
+. MỜI NGHE NHẠC:
. Mùa Thu
Chết - Phạm Duy - Lệ Thu
. Ngọc Anh - Mùa
Thu Chết (Phạm Duy) PBN
...........
Nguồn:
Laiquangnam, Chim Việt Cành
Nam, Art2all net, Thi Vien...
(1) Laiquangnam
(*) Phụ
chú:
Bùi Giáng
Ông là nhà trí thức lớn, là giáo sư đại học,
là học giả, dịch giả, là
triết gia, là thi sỹ, là phù thuỷ ngôn ngữ, là kẻ lãng du
thiên tài không màng thế sự....
Vĩnh Biệt
Ta đã hái
nhành lá cây thạch thảo
Em nhớ cho mùa
thu đã chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng được nữa
Mộng trùng
lai không có ở trên đời.
Hương thời gian mùi
thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó...!
(Bùi Giáng dịch
& Phạm Duy phổ thành bài Mùa Thu Chết)
Nguyên
tác:
L’Adieu
J'ai cueilli ce brin de bruyère
L'automne est morte souviens -t'en
Nous ne nous verrons plus sur terre
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends
Apollinaire
