Hồi đầu năm, trong một cuộc trò
chuyện với bà Hoàng Thị Bình Minh, thân mẫu của tù nhân lương tâm Lê Thu Hà,
tôi có hỏi bà rằng điều gì khiến một người phụ nữ yếu ớt, kín tiếng như bà lại
đột nhiên trở thành một người viết đơn gửi cho Liên Hợp Quốc, xuất hiện trên
video để kêu gọi công lý cho con mình? Nói bằng giọng run rẩy, và đôi lúc như
muốn chực khóc, bà Bình Minh nói rằng trong sự tuyệt vọng, sức mạnh kỳ lạ nào
đó đã bừng lên trong người, khiến bà phải hành động.
Chi tiết ít được kể lại, là trong
một chuyến thăm nuôi Lê Thu Hà, bà sửng sờ khi nghe Hà hỏi “sao mẹ không đấu
tranh cho con?”. Trên đường về bà Bình Minh khóc và nhận ra rằng bấy lâu
nay, bà vẫn ở trong vai của một người mẹ cam chịu, đau đớn im lặng nhìn con
mình bị tù đày, chịu bất công mà không biết phải làm gì.
Như hàng triệu bà mẹ khác ở bên kia
vĩ tuyến 17, bị truyền đời cuộc sống sợ hãi nhà cầm quyền, luôn thủ phận trong
cuộc sống vốn đã quá đỗi khó khăn của mình, bà Bình Minh cũng chỉ biết gói ghém
những phần thức ăn hàng tháng cho Hà, gói nỗi niềm của mình và quay về với nước
mắt câm lặng.
Nhưng chuyến đi đó là một bước
ngoặc. Bà Binh Minh quay về và viết xuống lá đơn kêu cứu gửi đi ra bên ngoài
Việt Nam. Bà xuất hiện trên một video và nói rành mạch “con tôi vô tội. Hãy
cứu lấy con tôi”. Rồi từ ngày hôm đó, bà ngẩng đầu nhìn sự nghi ngại của
hàng xóm, nhìn nhân viên an ninh lạnh lùng đến nhà bằng niềm kiêu hãnh và an
nhiên. Tình mẫu tử đã biến bà thành một người mẹ tranh đấu.
Vào ngày Mẹ Nấm Nguyễn Ngọc Như
Quỳnh tự do, rời Việt Nam, tôi chú ý nhìn vào nhiều hình ảnh và tin tức mô tả,
gương mặt bà Tuyết Lan, thân mẫu của Như Quỳnh như biểu lộ sự lùi lại, chọn im
lặng: Bà đã nói đủ trong giai đoạn của mình. Suốt từ lúc Như Quỳnh bị bắt cho
đến khi ở tù, bà là tiếng nói của Quỳnh đến với mọi người, là tiếng gõ cửa mọi
trái tim con người. Trên các đài phát thanh, các hình ảnh và kể cả trong bộ
phim Mẹ Vắng Nhà, không biết bao nhiêu nước mắt của bà đã rơi xuống với câu
hỏi, vang như tiếng chuông báo tử của kẻ ác “con tôi đã làm gì sai?” Chỉ
có tình mẫu tử vĩ đại mới có thể khiến người mẹ dấn bước vào chỗ gian truân,
xướng tên con mình cho đến khi hoàn thành, người mẹ im lặng lùi về chỗ của
mình. Người mẹ như biển lớn, mẹ của mọi con thuyền.
Làm sao có thể đếm hay kể hết được
về những bà mẹ như vậy, trên đất nước này, vào những ngày tháng hôm nay chập
chùng khổ nạn và công lý bị chà đạp. Chỉ nhắc tên họ thôi, chúng ta – nhân dân
– cũng đủ quặn đau và hiểu rõ đất nước này đang ở đâu.
Một trong những người phụ nữ mà tôi
sợ phải nói chuyện lại với bà, là mẹ của tử tù Hồ Duy Hải. Bởi câu chuyện,
tiếng khóc và lòng kiên nhẫn cuồn cuộn bầm đau của bà khiến người đối diện cảm
thấy mình tệ mạt vô cùng, vì đã không đủ sức như Thor, một búa đập nát mọi cái
ác và xây dựng lại từ đầu. Hơn 10 năm đứng ở đầu ngõ, ngủ lề đường, bán cả gia
sản để đi kêu oan cho con mình, bà Nguyễn Thị Loan đã phải kiên nhẫn từng câu
chữ trong cả núi đơn từ của mình. Thậm chí bà phải kiên nhẫn với cả những gương
mặt công an nhiều lần đến nhà tra hỏi “ai xúi giục bà đi kiện, ai xúi bà đi
kêu oan?”. Trong những lần nói chuyện, bà luôn nấc nghẹn lên với hai chữ “trời
ơi”. Tôi cũng thường im lặng – bất lực vào lúc đó. Vì tôi không biết nói
sao cho bà hiểu rằng ở đất nước này không còn bầu trời. Đất nước này chỉ có đảng
cộng sản. Nhưng có gọi đảng cộng sản thay “trời” khi đau thương thì như
chỉ tạo thêm dòng năng lượng hãnh tiến, tiếp sức cho sự thống trị mà thôi.
Làm sao có thể kể hết những câu
chuyện như vậy, những con người như vậy mà nỗi đau vẫn chồng chất, như oằn mình
theo dáng hình của đất nước này. Có soạn văn tế cho những người còn đang sống,
có lẽ chúng ta cũng không đủ thời gian để đọc hết được những cái tên.
Trong lần cuối cùng gặp được chị
Trần Thị Nga, tôi hỏi nhỏ rằng bị đánh đập liên tục như vậy, sao chị không tạm
ngừng lại. “Đau lắm thầy à”, ánh mắt của chị Nga như lạc đi khi nhớ viêc
chị từng bị các công an giả trang dùng gậy sắt đánh đến gãy chân và tay. Tôi
còn nhớ rõ là chị đã rùng mình. “Nhưng em không hiểu sao không ngừng được
thầy ạ”, Nga nói, ánh mắt lại hồn nhiên như trẻ con. Sau đó, Nga đi tù với
án 9 năm.
Thời gian sau đó, tôi vô tình được
xem một bộ phim của phương Tây. Phim về những người tiền sử. Các già làng
khuyên lớp trẻ rằng không nên đi săn loài mammoth, vì không giết được mà chỉ
chọc giận nó. Những người khác thì quyết phải săn mammoth, để vùng đất đó không
còn bị hoành hành bởi loài voi dữ khổng lồ này. “Dù sợ hay yếu, chúng ta vẫn
không thể để thú dữ trị vì con người”, một thanh niên trong phim nói.
Đột nhiên, lúc ấy tôi nhớ chị Trần
Thị Nga vô cùng. Và nhớ đến những người mẹ, người chị, người vợ mà tôi biết lẫn
vô danh, họ vẫn đang mãi miết thực hành làm người trên đất nước này. Tôi nhớ
gương mặt của họ, dáng hình số phận của họ. Tôi nhớ đến rơi nước mắt.
Tuấn Khanh
