Nhà văn Dương Thu Hương
Dương Thu Hương tự nhận mình là “người rừng”, “mụ đàn bà nhà quê răng đen,
mắt toét”. Báo chí Pháp thì gọi Dương Thư Hương là “Con Sói Đơn Độc”. Còn lãnh
đạo CSVN thì chửi bà là “con đĩ chống đảng”.
Gọi bằng gì thì gọi, Dương Thu Hương vẫn là chính mình: bản chất chân quê
không hội nhập vào thế giới trên mạng, bõ bã, đốp chát, đơn độc, và trên hết,
ngay thẳng, hết mực với mục tiêu nhắm tới là tranh đấu cho một nước Việt Nam
dân chủ, tự do, thoát khỏi cái chế độ hiện nay mà bà gọi là “chỉ sống bằng xác
chết, không có bất cứ giá trị gì cả.”
Sinh năm 1948, lớn lên tại miền Bắc vào đúng giai đoạn Cộng sản Hà Nội tung
toàn lực lượng nhất quyết bằng mọi giá phải đạt được tham vọng “giải phóng miền
Nam thoát khỏi sự kềm kẹp của Mỹ-Ngụy.” (sic)
Như lời bà kể, cùng với hơn 100 bạn ngang lứa tuổi, bà đã cắt máu xin vào
Nam “đánh Mỹ cứu nước”.
Những trải nghiệm trong chiến tranh, cùng những chua chát của Tháng Tư 1975 đã
là chất liệu cho các tác phẩm sau này của bà, như “Những Thiên Đường Mù”, “Bên
Kia Bờ Ảo Vọng”, “Khải Hoàn Môn”, “Đỉnh Cao Chói Lọi”, “No Mans Land” (ấn bản
Anh ngữ) được dịch sang Pháp ngữ là “Terre Des Oublis”…
***
Dấu mốc quan trọng làm thay đổi hẳn cuộc đời Dương Thu Hương là thời điểm
đoàn quân của “bên thắng cuộc” vào Sài Gòn trưa ngày 30 Tháng Tư 1975.
Trong các bài viết, và trong lần gặp bà ở Paris năm 2005, Dương Thu Hương
kể: “Ngày 30 tháng Tư năm 1975 đã là một ngả rẽ trong đời tôi. Khi đội quân chiến
thắng vào Sài Gòn, trong khi tất cà mọi người trong đội quân chúng tôi đều hớn
hở cười thì tôi ngồi bên lề đường khóc. Vì tôi thấy tuổi xuân của tôi đã hy
sinh một cách uổng phí. Tôi không choáng ngợp vì nhà cao cửa rộng của miền Nam,
mà vì tác phẩm của tất cả các nhà văn miền Nam đều được xuất bản trong một chế
độ tự do; tất cả các tác giả mà tôi chưa bao giờ biết đều có tác phẩm bầy trong
các hiệu sách, ngay trên vỉa hè; và đầy rẫy các phương tiện thông tin như TV,
radio, cassette. Những phương tiện đó đối với người miền Bắc là những giấc mơ.
Ở miền Bắc, tất cả mọi báo đài, sách vở đều do nhà nước quản lý. Dân chúng chỉ
được nghe đài Hà Nội mà thôi; và chỉ có những cán bộ được tin tưởng lắm mới
được nghe đài Sơn Mao, tức là đài phát thanh Trung Quốc. Còn toàn bộ dân chúng
chỉ được nghe loa phóng thanh tập thể; có nghĩa là chỉ được nghe một tiếng nói.
Vào Nam tôi mới hiểu rằng, chế độ ngoài Bắc là chế độ man rợ vì nó chọc mù mắt
con người, bịt lỗ tai con người. Trong khi đó ở miền Nam người ta có thể nghe
bất cứ thứ đài nào, Pháp, Anh, Mỹ…nếu người ta muốn. Ðó mới là chế độ của nền
văn minh. Và thật chua chát khi nền văn minh đã thua chế độ man rợ.”
Từ những nhận thức này, Dương Thu Hương trở thành “Con Sói Đơn Độc” ngay
giữa bầy đàn của mình, vì hầu như không có người nào trong hàng ngũ lên tiếng
đấu tranh cho dân chủ sau 1975 lại có lối ăn nói bõ bã, “chém đinh chặt sắt”
như bà. Bà nói, “chẳng việc gì phải kiêng dùng những danh từ mà nhiều người cho
là thô bỉ, như là ‘ỉa vào mặt kẻ cầm quyền’, vì đó là cách nói thuần của người
Việt răng đen mắt toét; là ngôn ngữ đích xác của người nông dân khi họ muốn
biểu lộ thái độ khinh bỉ và bất chấp. Tôi hành động như thế là có dự tính chứ
không phải ngẫu hứng. Tôi rất ghét những thứ ngôn ngữ nhờ nhờ nhạt nhạt.”
Năm 1997, Lê Khả Phiêu lên làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam, từ
Washington DC, kẻ viết bài gọi điện thoại về Hà Nội hỏi Dương Thu Hương, rằng
cảm nghĩ của bà ra sao về tân lãnh đạo CS, bà bốp chát: “ông đã có bao giờ thấy
âm hộ của con ngựa già chưa? Đấy, mặt thằng Lê Khả Phiêu thế đấy, nó nhăn nheo
y như âm hộ con ngựa già”.
Và năm 2,000 khi Tổng Thống Mỹ Bill Clinton đến thăm Hà Nội, bà trả lời
phỏng vấn của kẻ viết bài qua điện thoại: “Cliton là biểu tượng của một nền dân
chủ, là một chân trời khác, một cuộc sống khác mà người ta ao ước.” Và bà cười
sảng khoái, thuật lại câu của hàng xóm láng giềng nhà bà họ nói “sao mà xấu hổ
thế! tổng thống của chúng nó, của dân Mỹ đứng cạnh mấy ông lãnh đạo của mình,
mặt nó thì sáng ngời ngời, còn mặt mấy ông lãnh đạo của mình sao mà tối tăm
thế. Mặt Tổng bí thư Lê Khả Phiêu tuy đã sửa nhan sắc nhưng trông cũng không
đẹp cho lắm. Cho nên dân chúng bảo xấu hổ quá. Còn cánh đàn ông thì họ rú lên,
ối giời ơi! Cái thằng Clinton nó đẹp giai quá! Mình cũng còn mê nó nữa là đàn
bà. Cho nên một trăm con mê nó thì cũng phải thôi.” (cười to tiếng, sảng
khoái).
Rồi “Con Sói Đơn Độc” nói tiếp “hàng xóm nhà tôi xem thằng Lê Khả Phiêu là
lãnh đạo của họ thì các ông bà ấy xấu hổ nhục nhã; chứ còn tôi thì tôi thấy
bình thường; vì từ lâu tôi đã coi mấy thằng lãnh đạo chúng nó chẳng ra cái gì,
cho nên tôi chả việc gì phải nhục hộ chúng nó.”
Chưa hết, “mụ nhà quê răng đen mắt toét” còn kể, “một nhà báo Mỹ phỏng vấn
tôi và hỏi tôi nghĩ như thế nào về quan hệ của tôi với chế độ, tôi nói thẳng
rằng, chế độ Hà Nội là bọn ngửi rắm bọn Bắc Triều Trung Quốc”.
Đó chính là Dương Thu Hương.
***
Lý do nào lãnh đạo Hà Nội chửi bà là “con đĩ chống đảng?”
Ngồi cạnh cửa sổ căn hộ lầu hai của bà ở Quận 5 Paris, bà cười, kể lại:
“Trong bài diễn văn tôi đọc ở Đại hội Nhà Văn năm 89, tôi nói rằng đảng cộng
sản phải biết ơn nhân dân. Bởi vì xưa nay họ chỉ nói nhân dân phải biết ơn đảng
thôi. Trong bài diễn văn đó, tôi phân tích rằng, cả một dân tộc đã đổ xương máu
để kháng chiến chống Pháp và những gì dân tộc đạt được là do truyền thống chống
ngoại xâm của dân tộc nhưng đảng cộng sản đã cướp tất cả công đó và nhận vơ là
công của đảng. Họ còn dậy dỗ quần chúng là phải biết ơn đảng. Hành động như thế
vừa đểu cáng vừa vô ơn bạc nghĩa và tự cao tự đại. Những kẻ như thế không xứng
đáng để lãnh đạo dân tộc.
Hỏi, bà có bao giờ bốp chát trực tiếp như thế với giới lãnh đạo chế độ,
Dương Thu Hương cười nửa miệng, nói, “tôi sợ gì chúng nó, tôi từng chửi ‘ỉa vào
mặt đảng’”.
Dương Thu Hương kể, “Năm 1998, trong một nghị của trí thức Hà Nội, tôi có
đọc bài diễn văn với tựa đề là Nhân Cách Trí Thức. Tại hội nghị đó, ông Nguyễn
Văn Linh (Tổng bí thư đảng cộng sản lúc bấy giờ) tỏ ra vô cùng đắc ý với nội
dung bài diễn văn của tôi. Ông ta đã ôm hôn tôi thắm thiết và xin bài diễn văn
của tôi. Sau đó, vào giờ giải lao, người thư ký của ông ta tìm tôi và chuyển đề
nghị của ông Linh muốn tặng tôi một căn nhà tiêu chuẩn dành cho cấp bộ trưởng.
Người thư ký này còn đề nghị tôi tạm im lặng để cho đảng tự cải sửa. Tôi trả
lời rằng, tất cả những việc tôi làm là vì dân tộc chứ không phải vì bản thân
tôi; và tôi không giàu có nhưng cũng có một căn nhà đủ để ở. Tôi còn nói với
ông thư ký của ông Linh rằng, hiện giờ đang có hai vạn giáo viên tiểu học ở Hà
Nội không có nhà để ở, cho nên nếu nhà nước có ý định thì nên phân phối nhà cho
hai vạn người đó.
“Một lần khác, nhà thơ Giang Nam lúc đó còn sống, chuyển lời của ông Nguyễn
Văn Linh mời tôi ăn cơm với vợ chồng ông Linh và cô con gái của ông Linh. Giang
Nam còn bảo là ông Linh nói rằng, dù sao chăng nữa thì tôi cũng là người mà nhà
nước này yêu mến vì tôi đã tình nguyện chống Mỹ và chống Tầu, và đó là điều
chứng minh tôi là người hết sức hy sinh để bảo vệ tổ quốc. Tôi trả lời thẳng
thừng rằng, tôi đã đấu tranh cho tự do dân chủ, tôi chỉ ngồi trên cỏ thôi, nên
tôi không chơi với vua quan.
“Tôi nghĩ rằng những lời phát biểu đó của tôi khiến ông Linh phật lòng. Về
phương diện cá nhân thì hẳn là ông ấy phải phật lòng, và sau đó thì ông ấy bị
sức ép của cánh bảo thủ, nên ông ấy quay ngoắt lại và ông ta đánh vào các nhà
văn mà ông ấy từng khuyến khích họ đừng uốn cong ngòi bút. Với cá nhân tôi thì
ông ta mắng tôi là ‘con đĩ chống đảng’. Lúc đó tôi nói với một ông trong ban tổ
chức đảng rằng, nếu tôi là đĩ thì may cho cái đảng này; nhưng vì tôi không đánh
đĩ được cho nên tất cả mọi năng lực của tôi đều dồn vào việc ỉa vào mặt đảng.
Họ đã chửi tôi như vậy thì từ giờ trở đi mọi sự đều rõ ràng, không còn con
đường thứ ba nữa. Nghĩa là tôi dấn thân đến cùng trong mục tiêu đấu tranh cho
dân chủ.
Nhân Dương Thu Hương kể việc Nguyễn Văn Linh muốn tặng bà căn nhà, kẻ viết
bài này lại nhớ câu nói để đời của Thi sĩ Hữu Loan, tác giả bài thơ bất hủ “Màu
Tím Hoa Sim”.
Ông Hữu Loan vào Sài Gòn sau 1975 thăm một người bạn cũ là Thi sĩ Hà Thượng
Nhân và kể cho người bạn xưng hô “mày tao chi tớ” từ thửa thiếu thời với mình,
rằng đảng CS muốn tặng ông căn nhà để ông đừng chống đảng nữa, ông trả lời “Tôi
không có thì giờ làm nhà vì đang bận làm người”. Hữu Loan còn khẳng định thái
độ sống của ông, “cả đời là thanh gỗ vuông chành chạnh, cương quyết không để
người ta đẽo tròn lăn đi đâu thì lăn.”
Tác giả “Màu Tím Hoa Sim” đã phải trả giá cho cách sống như “cây tùng trước
bão” của mình: bị chế độ bỏ tù, sau đó bị giam lỏng tại nhà ở Nga Sơn,Thanh Hóa
và kiếm sống bằng những chuyến xe kĩu kịt đá và những mớ bánh chui nhủi của vợ.
Và Dương Thu Hương, những lời đanh thép đánh thẳng vào đảng như thế khiến bà
bị bắt vào Tháng Tư năm 1991 và được thả khỏi nhà tù nhỏ ngày 20 tháng 11 cùng
năm đó.
Phải chăng Dương Thu Hương cắt máu tình nguyện vào Nam “đánh Mỹ” vì muốn
phục vụ đảng CS, kẻ viết bài hỏi câu đó và bị tác giả “Những Thiên Đường Mù”
đáp trả bằng giọng khinh bạc, ông Thái lầm rồi, “năm 68 tôi vào tiền tuyến là
vì tôi tuân thủ truyền thống cứu nước của dân tộc Việt Nam chứ không vì phải
đảng cộng sản. Tôi còn nhớ lúc xẩy ra chiến dịch Cải Cách Ruộng Đất, ngay trước
cửa nhà tôi là một người bị chết treo và lúc 8 tuổi, tôi đã phải đi theo các
đoàn học sinh để chứng kiến các cuộc đấu tố địa chủ. Sau lưng nhà tôi, ngay
đường xe hỏa, một người khác bị vu là địa chủ nên tự tự bằng cách đặt cổ vào
đường ray cho xe lửa cán chết. Thật khủng khiếp. Khi 8 tuổi, buổi sáng khi đi
tưới rau, tôi thấy cảnh những người chết như thế và điều đó làm cho tôi vô cùng
khủng khiếp. Cho nên tôi nhắc lại, tôi chiến đấu hoàn toàn không vì cái đảng
gây ra cuộc cải cách ruộng đất đẫm máu người dân như thế”.
Những năm tháng bị cuốn vào cuộc tàn sát, Dương Thu Hương cho biết, “đến tận
bây giờ, cuộc chiến vẫn ám ảnh tôi. Lúc tôi tình nguyện vào Nam, số học sinh
của cả bốn lớp 10 của trường chúng tôi vào chiến trường khoảng 120 người, vậy
mà chỉ 2 người may mắn sống sót, là tôi và một người nữa. Tôi thì bị bom làm
điếc tai bên phải; người còn lại là cậu Lương thì bị cụt một tay và trở nên ngớ
ngẩn. Tất cả những bạn khác của tôi không ai sống sót. Khi tôi đi tìm mộ của
những bạn đã chết, tôi mới biết, trong những trận đánh mà bộ đội miền Bắc thua,
thì người ta xóa sạch dấu vết và tên tuổi liệt sĩ không được ghi lại. Họ giải
thích rằng dân tộc ta là dân tộc anh hùng phải chiến thắng quân thù, nhưng trận
này chưa thắng cho nên không thể kiểm kê các liệt sĩ được. Cho nên hàng trăm
người chết dưới đáy hồ, dưới đáy vực mà hoàn toàn không ai tìm được tung tích.”
Đang nói chuyện, nhiều lúc, Dương Thu Hương trôi vào im lặng, kẻ viết bài có
cảm tưởng những bóng ma của cuộc chiến đang quay về ám ảnh bà.
Dương Thu Hương và tác giả tại một quán ăn ở Paris năm 2005
Vì bị điếc nặng nên bà phải nói rất to thì mới nghe được giọng mình. Đi cạnh
bà trên đường phố Paris, bà nói như quát khiến nhiều người chung quanh nhìn bà
tỏ ra khó chịu. Ngồi tại một quán cà phê gần Tháp Eiffel, bà nói, mắt long lên
sòng sọc: “Chế độ hiện nay chỉ sống bằng xác chết thôi. Nó không có giá trị gì
trong thời đại này cả. Những người lãnh đạo chế độ hoàn toàn vô năng và tham
nhũng.”
“Bà tự nhận là ‘kẻ làm giặc’ ngay trong lòng chế độ, vậy các con bà bị thiệt
thòi ra sao ạ”, tôi hỏi?
“Tôi đã nói rất rõ với các con tôi, rằng con đường làm giặc là phải chịu tất
cả mọi khổ đau; cho nên tất cả mọi người trong gia đình, nghĩa là bố tôi, mẹ
tôi, anh em tôi và con cái, nếu ai muốn thì tôi sẵn sàng viết giấy với tòa án
là không có quan hệ với tôi nữa để tránh cho họ khỏi bị di lụy. Còn nếu những
người muốn tiếp tục đứng với tôi thì phải chấp nhận khổ đau, thua thiệt và
không bao giờ được nói với tôi một lời can thiệp vào việc tôi làm. Bởi vì tôi
biết chắc chắn cộng sản sẽ dùng những người thân thuộc để gây sức ép. Nhiều
trường hợp đã xẩy ra đối với những người đấu tranh dân chủ tại Việt Nam. Vợ
con, anh em của họ bị công an áp lực phải khuyên can họ không được đấu tranh
nên một số người đành bỏ cuộc. Bản thân tôi đã lường trước điều đó nên tôi
tuyên bố sòng phẳng rằng, cả tuổi xuân của tôi, tôi đã hy sinh để nuôi con rồi,
nên bây giờ tôi an tâm lao vào cuộc chiến chống lại bọn cường quyền. Tôi bảo
các con tôi có thể về sống với bố của chúng hay với một người mẹ khác. Còn nếu
chọn sống với tôi thì phải chấp nhận khổ đau, vì chắc chắn chúng sẽ không có
chỗ đứng trong chế độ này. Hai con tôi đứa nào cũng hai bằng đại học nhưng vẫn
không có việc làm. Con trai lớn của tôi phải sống bằng tất cả mọi việc, từ bồi
bàn cho đến gác cổng. . .và bây giờ đi quay phim thuê cho một hãng tư. Cháu gái
thì bán sơn.”
Kẻ viết bài được gặp con gái lớn của Dương Thu Hương khi cháu thăm mẹ ở
Paris; hỏi, các cháu có ủng hộ lý tưởng của mẹ không, cô con nói, giọng cũng
mang hơi hướng “người rừng” giống mẹ: “thôi chú đừng nhắc chuyện điên khùng ấy
làm gì.”
Còn Dương Thu Hương nói, “đối với chúng nó, tôi là một người điên. Nhưng dầu
sao chăng nữa thì cũng là tình mẹ con, nhất là tôi đã giao hẹn là nếu chấp nhận
tôi thì không được can ngăn việc tôi làm, nếu can thiệp thì tôi sẽ cắt đứt ngay
tức khắc, thành ra chúng nó đành chấp nhận thôi.”
“Thế còn tình cảm đôi lứa, gia đình của bà?”
(Cười) “Tôi là người hoàn toàn thất bại và bất hạnh trong cuộc sống đôi lứa.
Nhưng tôi cũng tự cảm thấy hạnh phúc vì tôi đã tự tiêu diệt tuổi thanh xuân để
nuôi con tôi trưởng thành. Con cái tôi không phải bương chải ngoài đường. Trong
khi bố nó có thể đi kiếm vài ba người vợ khác. Tôi không cần một xu của ông ta
để nuôi con, dù tôi làm giặc và chịu nhiều hậu quả. Đấy là điều hạnh phúc. Nếu
không tôi sẽ bị lương tâm cắn rứt. Tôi còn một hạnh phúc nữa là tôi đã trả được
tất cả những món nợ cho những người bạn tôi đã chết trong chiến tranh. Ít nhất
là bằng tác phẩm và những bài viết để vạch trần tội ác của một cuộc chiến tranh
phi lý. Tôi cảm thấy hạnh phúc trong sự bất hạnh của mình. Tôi nghĩ rằng số
phận đã chọn tôi để trở thành một con người như vậy.”
“Tiêu phí tuổi trẻ trong chiến tranh để rồi sau đó bị chế độ đầy đọa vì làm
giặc, bản thân thì không ai dám giao tiếp vì sợ bị liên lụy; có bao giờ bà chùn
bước và muốn buông xuôi?”
(cười mũi) “Nếu mà tôi chùn bước, buông xuôi thì tôi đã chùn bước, buông
xuôi từ lâu rồi.”
“Bà tin vào nhân quả?”
“Tôi hoàn toàn tin vào thuyết nhân quả. Tôi hoàn toàn tin vào kiếp sau. Tôi
vẫn dậy con tôi phải sống cho có trước có sau. Nhiều người muốn tôi phải thế
này phải thế khác. Tôi trả lời rằng tôi không phải gì cả. Tôi chỉ phải sống
đúng với những nguyên tắc đạo đức mà gia đình tôi đã dậy tôi và những nguyên
tắc mà tôi học được ở đạo Phật. Các con tôi cũng phải theo những nguyên tắc đạo
đức đó. Bất luận chúng nó là thường dân hay là người lỗi lạc, tôi đối xử như
nhau. Tôi không yêu cầu con cái tôi phải trở thành bác sĩ, tiến sĩ. . ., tôi
không yêu cầu như thế. Tôi chỉ duy nhất yêu cầu các con tôi sống tử tế; và đối
với tôi đạo đức là cốt lõi.”
Căn hộ Dương Thu Hương có bàn thờ Phật Thích Ca. Có lần bà nói, đạo Phật
giúp bà định được tâm mình; rồi bà đùa, “anh Phật quả là đẹp giai thật.” Trò
chuyện nhiều với bà thì biết, bà vẫn không bỏ được cái lối tếu táo “người rừng”
chứ thực tâm bà hết mực thờ kính Đức Thế Tôn.
Dương Thu Hương có nguyên tắc sống đạo đức rạch ròi, không khoan nhượng.
Thăm bà ở Paris, kẻ viết bài xin phép biếu bà chút quà, bà quát lên bảo, không
nhận bất cứ vật chất nào của bất cứ ai.
Những bữa cơm tiệm ở Paris, bà giành trả tiền và khẳng định, nếu kẻ viết bài
trả thì “về Mỹ ngay, không phỏng vấn phỏng viếc gì nữa.’
Đành bó tay chịu thua “mụ nhà quê mắt toét,” cách tôi vẫn gọi bà Hương mỗi
khi điện thoại thăm hỏi.
Bốp chát, bõ bã, không khoan nhượng là Dương Thu Hương.
Đạo đức cốt lõi cũng là Dương Thu Hương.
Bây giờ “Con Sói Đơn Độc” đã bước vào tuổi 70, vậy mà ngọn lửa đấu tranh cho
một tương lai Việt Nam tươi sáng vẫn ngùn ngụt cháy trong trái tim bà./.
Đinh Quang Anh Thái
Tháng Hai, 2018
(*) “Bên Thắng Cuộc” là tựa cuốn sách của Nhà báo Huy Đức.
