Mẹ tôi chỉ là một thư ký thường cho một công sở ở Sài Gòn
trước năm 1975. Vào cái trưa ngày 30 tháng 4, 1975, khi biết chắc miền Nam đã
thất thủ và Việt cộng đang từ từ tiến vô Sài Gòn, mẹ tôi lặng lẽ mở tủ lấy lá cờ
quốc gia, bỏ vô chiếc thau đồng vẫn thường để đốt vàng bạc trong các dịp cúng
giổ trong gia đình, rồi đem xuống bếp, thắp ba cây nhang lâm râm khấn vái trước
khi châm lửa đốt. Lúc đó chúng tôi cũng biết việc cất giữ những gì thuộc về chế
độ cũ sẽ mang tới tai họa cho gia đình, huống chi là lá cờ quốc gia, nên mẹ tôi
phải đốt đi; nhưng những điều mà mẹ tôi giải thích sau đó về việc khấn vái trước
khi đốt lá cờ mang một ý nghĩa khác hơn mà suốt đời tôi không quên được.
Mẹ tôi nói: "Biết bao nhiêu anh chiến sĩ quốc gia đã chết dưới lá cờ ni,
chừ vì thời thế mà mình phải đốt đi, mình cũng phải xin phép người ta một tiếng!"
Thế rồi, những năm tháng sống dưới chế độ cộng sản bắt đầu đến với người dân miền
Nam. Như bao nhiêu gia đình khác, gia đình tôi ngơ ngác, bàng hoàng qua những
chiến dịch, chính sách liên tiếp của Việt cộng. Hết "chiến dịch đổi tiền",
"chính sách lương thực, hộ khẩu", đến "chính sách học tập cãi tạo
đối với ngụy quân, ngụy quyền", "chiến dịch đánh tư sản mại bản",
"chính sách kinh tế mới”, và nhiều nữa không kể hết. Ai nói Việt cộng ngu
ngốc, chứ riêng tôi thì thấy họ chỉ vô đạo đức và kém văn hóa, kỹ thuật; chứ thủ
đoạn chính trị thì thật cao thâm! Chính sách nào của Việt cộng cũng làm cho người
dân miền Nam khốn đốn, dìm sâu con người đến tận bùn đen.
Đầu tiên là "chiến dịch đổi tiền", họ phát cho mổi gia đình một số tiền
bằng nhau, như vậy mổi gia đình đều nghèo như nhau, không ai có thể giúp ai
đươc. Họ tuyên bố vàng, bạc, quý kim, đá quý là thuộc tài sản của Nhà Nước, ai
mua, bán, cất giữ thì bị tịch thu. Kế đến là "chính sách hộ khẩu", tức
là mổi gia đình phải kê khai số người trong gia đình để được mua lương thực (tức
là gồm khoai, sắn và gạo mốc) theo tiêu chuẩn, nghĩa là mổi người (mà họ gọi là
"nhân khẩu") được 13 kg lương thực mổi tháng.
Bao vây như vậy vẫn chưa đủ chặt, Việt cộng sau đó còn ban hành lệnh cấm người
dân mang gạo và các loại hoa màu khác từ vùng này sang vùng khác, bất kể là
buôn bán hay chỉ là để cho bà con, con cháu. Thành thử các vùng thôn quê miền
Nam (vốn dư thừa lúa gạo) mà lúc bấy giờ cũng không thể đem cho bà con, con
cháu ở thành phố; nhiều bà nội, ngoại phải giấu gạo trong lon sữa guigoz để đem
lên thành phố nuôi con cháu bị bệnh hoạn, đau ốm, ...
Như vậy là họ đã hình thành một cái chuồng gia súc-người khổng lồ, con vật-người
nào ngoan ngoãn thì được cho ăn đủ để sống, con nào đi ra khỏi cái chuồng đó
thì chỉ có chết đói. Chính sách này còn cao thâm ở chổ mà miền Nam ngày trước
không có là không thể có cái việc "các má, các chị nuôi giấu cán bộ giải
phóng trong nhà" như Việt cộng đã đĩ miệng, phỉnh phờ người dân trước đây.
Ba tôi rồi cũng đi tù "cãi tạo" như bao nhiêu sĩ quan, công chức miền
Nam khác, mẹ tôi ở lại một mình phải nuôi bầy con nhỏ. Bây giờ mổi khi hồi tưởng
lại đoạn đời đã qua, tôi vẫn tự hỏi, nếu mình là mẹ mình hồi đó, liệu mình có
thể bươn trãi một mình để vừa nuôi chồng trong tù vừa nuôi một đàn con dại như
vậy không ? Trong lòng tôi vẫn luôn có một bông hồng cảm phục dành cho mẹ tôi
và những phụ nữ như mẹ tôi đã đi qua đoạn đời khắc nghiệt xưa đó.
Từ một công chức cạo giấy mẹ tôi trở thành "bà bán chợ trời" (bán các
đồ dùng trong nhà để mua gạo ăn), rồi sau khi kiếm được chút vốn đã "tiến
lên" thành một "bà bán vé số, thuốc lá lẻ" đầu đường. Thời đó,
cái thời chi mà khốn khổ! Mẹ tôi buôn bán được vài bữa thì phải tạm nghỉ vì hễ
khi có "chiến dịch làm sạch lòng, lề đường", công an đuổi bắt những
người buôn bán vặt như mẹ tôi, thì phải đợi qua "chiến dịch" rồi mới
ra buôn bán lại được. Có khi mẹ tôi đẩy xe vô nhà sớm hơn thường lệ, nằm thở
dài, hỏi ra mới biết mẹ tôi bị quân lưu manh lường gạt, cụt hết vốn.
Thời bấy giờ, do chính sách "bần cùng hóa nhân dân" của Việt cộng đã
tạo ra những tên lưu manh, trộm cắp nhiều như nấm. Có tên đến gạt mẹ tôi đổi vé
số trúng mà kỳ thật là vé số cạo sửa, vậy là mẹ tôi cụt vốn; có tên đến vờ hỏi
mua nguyên một gói thuốc lá Jet (thời đó người ta thường chỉ mua một, hai điếu
thuốc lẻ, nên bán được nguyên gói thuốc là mừng lắm), thế rồi hắn xé bao lấy một
điếu, rồi giả bộ đổi ý, trả gói thuốc lại, chỉ lấy một điếu thôi, vài ngày sau
mẹ tôi mới biết là hắn đã tráo gói thuốc giả!
Một buổi tối, tôi ra ngồi chờ để phụ mẹ tôi đẩy xe thuốc vô nhà, thì có một anh
bộ đội, còn trẻ cỡ tuổi tôi, đội nón cối, mặc áo thun ba lỗ, quần xà lỏn (chắc
là đóng quân đâu gần đó) đến mua thuốc lá. Hồi đó, bộ đội Việt cộng giấu, không
mang quân hàm nên chẳng biết là cấp nào, chỉ đoán là anh nào trẻ, mặt mày ngố
ngố là bộ đội thường, cấp nhỏ, anh nào người lùn tẹt, mặt mày thâm hiểm, quắt
queo như mặt chuột thì có thể là công an hay chính trị viên,...
Anh bộ đội hỏi mua 3 điếu thuốc Vàm Cỏ, rồi đưa ra tờ giấy một đồng đã rách chỉ
còn hơn một nửa. Mẹ tôi nói: "Anh đổi cho tờ bạc khác, tờ ni rách rồi, người
ta không ăn." Anh bộ đội trẻ măng bỗng đổi sắc mặt, cao giọng lạnh lùng:
"Chúng tôi chưa tuyên bố là tiền này không tiêu được!" À, thì ra những
thằng oắt con Việt cộng này cũng biết lên giọng của kẻ chiến thắng, giọng của kẻ
nhân danh một chính quyền! Lúc này tôi mới sực thấy cái quần xà lỏn màu vàng mà
hắn đang mặc được may bằng lá cờ vàng ba sọc đỏ! Mẹ tôi lẳng lặng lấy tờ tiền
rách và đưa cho hắn 3 điếu thuốc. Khi hắn đã đi xa, mẹ tôi vò tờ bạc vất xuống
cống và nói nhỏ đủ cho tôi nghe: "Thôi kệ, một đồng bạc, cãi lẫy làm chi
cho mệt... Hắn mặc cái quần..., làm chi rứa, thắng trận rồi thì thôi, sỉ nhục
người ta làm chi nữa, con hí?". Thì ra mẹ tôi cũng đã nhận ra cái quần hắn
mặc may bằng lá cờ quốc gia và điều mà mẹ tôi quan tâm nhiều hơn là lá cờ, chứ
không phải tờ bạc rách!
Khi Việt cộng mới chiếm miền Nam, nhiều người vẫn tưởng Việt cộng cũng là người
Việt, không lẽ họ lại đày đọa đồng bào. Nhưng sau nhiều năm tháng sống dưới chế
độ cộng sản, tôi hiểu ra rằng Việt cộng xem dân miền Nam như kẻ thù muôn kiếp,
họ tự cho họ là phe chiến thắng "vẻ vang" và có quyền cai trị tuyệt đối
đám dân xem như không cùng chủng tộc này.
Một hôm, đang ngồi bán thuốc lá, mẹ tôi tất tả vô nhà, kêu đứa em tôi ra ngồi
bán để mẹ đi có việc gì đó. Một lúc sau mẹ tôi trở về và kể cho chúng tôi một
câu chuyện thật ngộ nghĩnh. Mẹ kể: "Mẹ đang ngồi ngoài đó thì nghe mấy bà
rủ nhau chạy đi coi người ta treo cờ quốc gia trên ngọn cây. Té ra không phải,
có cái bao ny-lông màu vàng có dãi đỏ, chắc là gió thổi mắc tuốt trên ngọn cây
cao lắm, người ta tưởng là cờ quốc gia. Mà lạ lắm con, có con chó nó cứ dòm lên
cây mà sủa ra vẻ mừng rỡ lắm, rứa mới lạ, chắc là điềm trời rồi!" Mẹ tôi
là vậy đó, bà hay tin dị đoan, nhưng chính ra là mẹ tôi nhìn mọi việc bằng tình
cảm trong lòng mình.
Thời gian trôi mãi không ngừng... Cuối cùng rồi ba tôi cũng may mắn sống sót trở
về sau gần 10 năm trong lao tù cộng sản, mẹ tôi vẫn bán thuốc lá lẻ, chúng tôi
sau nhiều lần bị đánh rớt Đại Học, đành phải tìm việc vặt vãnh để kiếm sống.
Đôi khi tôi tự hỏi, cuộc đời mình sẽ ra sao, liệu mình có thể có một mái gia
đình, vợ con như bao người khác không trong khi mà cả gia đình mình không hề thấy
một con đường nào trước mặt để vươn lên, để sinh sống với mức trung bình!?
"Mọi người sinh ra đều bình đẳng .. và ai cũng được quyền mưu cầu hạnh
phúc ..." câu ấy nghe có vẻ hiển nhiên và dễ dàng quá; nhưng phải sống dưới
chế độ cộng sản, việc gì cũng bị truy xét lý lịch đến ba đời, mới thấm thía ý
nghĩa và hiểu được vì sao người ta dùng câu ấy để mở đầu cho bản Tuyên Ngôn Quốc
Tế Nhân Quyền bất hủ.
Một ngày khoãng đầu năm 1990, công an phường đến đưa cho ba tôi một tờ giấy có
tiêu đề và đóng dấu của Công An Thành Phố, nội dung vỏn vẹn "đến làm việc".
Gia đình tôi lo sợ là ba tôi sẽ bị bắt vô tù lại, ba tôi thì lẳng lặng mặc áo
ra đi, hình như các ông "sĩ quan học tập" về đều trở thành triết gia,
bình thản chấp nhận thực tại. Hay là thân phận của con cá nằm trên thớt, thôi
thì muốn băm vằm gì tùy ý.
Rồi ba tôi về nhà với một tin vui mà cả nhà tôi có nằm mơ cũng không thấy được,
công an thành phố kêu ba tôi về làm đơn nộp cho Sở Ngoại Vụ vì gia đình tôi được
Nhà Nước "nhân đạo" cho đi định cư ở Hoa Kỳ! Thật không sao kể xiết nổi
vui mừng của gia đình tôi với tin này, đang từ một cuộc sống tuyệt vọng nơi quê
nhà mà nay được ra đi đến một quốc gia tự do, giàu mạnh nhất thế giới! Những
ngày sau đó lại cũng là mẹ tôi đi vay mượn, bán những món đồ cuối cùng trong
nhà chỉ để có tiền làm bản sao photocopy các giấy tờ "Ra Trại" của ba
tôi, khai sinh của chúng tôi, đóng tiền cho "Dịch Vụ", ... để làm thủ
tục xuất cảnh.
Chỉ khoảng 6 tháng sau là gia đình tôi lên máy bay để bay qua trại chuyển tiếp
bên Thái Lan. Tôi lên máy bay, ngồi nhìn xuống phi trường Tân Sơn Nhất dưới kia
mà nước mắt cứ trào ra không ngăn được. Thế là hết, đất nước này của tôi, thành
phố Sài Gòn này của tôi, nơi mà tôi sinh ra và lớn lên, một lát nữa đây sẽ vĩnh
viễn rời xa, bao nhiêu vui buồn ở đây, mai sau chỉ còn trong kỷ niệm! Tôi quay
lại nhìn thấy ba tôi mặt không lộ vẻ vui buồn gì cả, còn mẹ tôi thì nhắm mắt
như đang cầu nguyện và mẹ tôi cứ nhắm mắt như thế trong suốt chuyến bay cho đến
khi đặt chân xuống Thái Lan, mẹ tôi mới nói: "Bây giờ mới tin là mình
thoát rồi!" Sau khoảng 3 tuần ở Thái Lan, gia đình chúng tôi lên máy bay
qua Nhật, rồi đổi máy bay, bay đến San Francisco, Hoa Kỳ.
Ngày đầu tiên đến Mỹ được người bà con chở đi siêu thị của người Việt, thấy lá
cờ Việt Nam bay phất phới trên mái nhà, mẹ tôi nói: "Ui chao, lâu lắm mình
mới thấy lại lá cờ ni, cái cờ quốc gia của mình răng mà hắn hiền lành, dễ
thương hí?". Rồi mẹ kêu tôi đi hỏi mua cho mẹ một lá cờ quốc gia bằng vải,
đem về cất vào ngăn trên trong tủ thờ.
Chúng tôi dần dần ổn định cuộc sống, cả nhà đều ghi tên học College, mẹ tôi
cũng đi học College nữa và xem ra bà rất hứng thú với các lớp ESL (English as a
Second Language); đặc biệt là các lớp có viết essays (luận văn).
Mẹ tôi viết luận văn rất ngộ nghĩnh, thí dụ đề tài là "Bạn hãy nói các điểm
giống nhau và khác nhau của một sự việc gì đó giữa nước Mỹ và nước của bạn"
thì mẹ tôi lại viết về lá cờ quốc gia. Ý mẹ tôi (mà chắc chỉ có mình tôi hiểu
được) là nước Việt Nam có đến hai lá cờ khác nhau với hai chế độ tương phản
nhau mà người Mỹ thời này hay ngộ nhận cờ Việt Nam là cờ đỏ sao vàng của Việt cộng;
trong khi lá cờ đó không phải là lá cờ thiêng liêng của người Việt tại Mỹ. Rải
rác trong suốt bài luận văn dài tràng giang đại hải của mẹ tôi là những mẩu
chuyện thật mà mẹ tôi đã trải qua suốt thời gian sống dưới chế độ Việt cộng. Mẹ
tôi kể là mẹ thấy bà giáo Mỹ đọc say mê (tôi nghĩ có lẽ là bà giáo Mỹ sống ở nước
tự do, dân chủ không thể ngờ là có những chuyện chà đạp, bức hiếp con người như
thế dưới chế độ cộng sản). Khi bài được trả lại, tôi cầm bài luận của mẹ tôi
xem thì thấy bà giáo phê chi chít ngoài lề không biết bao nhiêu là chữ đỏ:
"interesting! ", "Narrative", "I can’t believe
it!",... và cuối cùng bà cho một điểm "D" vì... lạc đề!
Cuộc sống chúng tôi dần dần ổn định, vô Đại Học, lấy được bằng cấp, chứng chỉ,
rồi đi làm, cuộc sống theo tôi như thế là quá hạnh phúc rồi. Dạo đó, có anh
chàng Trần Trường nào đó ở miền Nam California, tự nhiên giở chứng đem treo lá
cờ đỏ sao vàng của Việt cộng trong tiệm băng nhạc của anh ta làm cho người Việt
quanh vùng nổi giận, đồng bào đem cả ngàn lá cờ quốc gia, nền vàng ba sọc đỏ đến
biểu tình trước tiệm anh ta suốt mấy ngày đêm. Mẹ tôi ngồi chăm chú xem trên
truyền hình và nói với tôi: "Tinh thần của người ta còn cao lắm chớ, mai mốt
đây mà về thì phải biết!" Ý mẹ tôi nói là sau này khi không còn cộng sản ở
Việt Nam nữa thì chắc đồng bào sẽ hân hoan trở về treo lên cả rừng cờ quốc gia
chớ không phải chỉ chừng này đâu.
Thời gian trôi nhanh quá, chúng tôi đã xa quê hương gần 20 năm, Việt cộng vẫn
còn đó, vẫn cai trị đất nước tôi. Sau này do chúng tôi, kể cả cha chúng tôi nữa,
đều học xong và ra đi làm, không ai có thể chở mẹ tôi đi học ESL nữa nên mẹ tôi
phải ở nhà thui thủi một mình, buồn lắm. Có lần tôi hỏi mẹ có muốn về Việt Nam
một chuyến để thăm bà con lần cuối không, mẹ tôi nói: "Không, về làm chi,
rồi mình nhớ lại cảnh cũ, mình thêm buồn; khi mô mà hòa bình rồi thì mẹ mới về!"
Ý mẹ nói "hòa bình" nghĩa là khi không còn cộng sản nữa.
Rồi mẹ tôi bệnh, đưa vô nhà thương, bác sĩ chẩn đoán mẹ tôi bị ung thư phổi,
cho về nhà để Hospice Care đến chăm sóc (Hospice là các tổ chức thiện nguyện ở
khắp nước Mỹ, nhiệm vụ của họ là cung cấp phương tiện, thuốc men miễn phí nhằm
giảm nhẹ đau đớn cho những người bệnh không còn cứu chữa được nữa). Mẹ tôi mất
không lâu sau đó. Mẹ nằm lại đất nước Mỹ này và vĩnh viễn không còn nhìn thấy lại
quê hương mình lần nào nữa.
Trong lúc lục giấy tờ để làm khai tử cho mẹ, tôi tìm thấy chiếc ví nhỏ mà mẹ tôi
vẫn thường dùng để đựng ít tiền và các giấy tờ tùy thân như thẻ an sinh xã hội,
thẻ căn cước,.. Trong một ngăn ví là lá cờ vàng ba sọc đỏ bằng giấy, khổ bằng
chiếc thẻ tín dụng mà có lẽ mẹ tôi đã cắt ra từ một tờ báo nào đó. Tôi bồi hồi
xúc động, thì ra mẹ tôi vẫn giữ mãi lá cờ quốc gia bên mình, có lẽ lá cờ vàng
hiền lành này đối với mẹ tôi cũng thiêng liêng như linh hồn của những người đã
khuất.
Nguyễn Kiến Việt
