Nhạc sĩ du ca Phan Ni Tấn
Sống ở Canada gần 40 năm, lần đầu tiên vợ chồng tôi mới qua Mỹ ăn Tết. Xưa
nay anh hàng xóm Hoa Kỳ chẳng mấy gì khác biệt với anh Gia Nã Đại: người giống
người, nếp sống cũng na ná như nhau. Ấy vậy mà nhà quê núi như tôi chân ướt
chân ráo qua Quận Cam du xuân thấy cái gì cũng… lạ tai, vui mắt.
Mười chín năm không đi máy bay, lúc bay cao chín từng mây, nhìn mây trắng
cuồn cuộn như bông gòn tôi tưởng mình là lão Tôn đằng vân qua nước Mỹ. Lúc đáp
xuống phi trường John Wayne, California, vợ chồng Võ Túc Trí từ Houston, Texas
qua trước đón chúng tôi về nhà trọ. Tuổi về chiều mắt mờ chân yếu tôi cứ ru rú
trong nhà, khi có dịp đi xa, anh nhà quê như tôi lần đầu tiên mới biết ở nhà
trọ. Tò mò hỏi thì té ra thuê nhà trọ qua hợp đồng “Air B and B” vừa đầy đủ
tiện nghi vừa rẻ hơn khách sạn làm tôi phục cô em Túc Trí quá mạng. Võ Túc Trí,
cái tên nghe rất võ hiệp và đầy nam tính, nhưng lại là tên của một cô bạn nhỏ
của chúng tôi. Cô em dễ thương này, tên cũng như tánh, rất năng động và nhiệt
tình với bạn bè. Cô thích ngao du đó đây, thích chụp hình. Dế Mèn là bút hiệu
của cô dùng để viết truyện phóng tác dành riêng cho trẻ em kèm theo hình hoạt
họa được đăng hàng tuần trên báo chí hải ngoại.
Buổi cơm tối đầu tiên tại nhà dì Lũy, chúng tôi quen biết thêm vài người bạn
Rạch Giá lưu vong đã nhiều năm. Dù vậy, người miệt thứ lúc nào cũng hòa nhã,
giản dị, tự nhiên, dễ thân thiện. Dì Lũy là dì của bà xã tôi, tốt người tốt
bụng. Ngoài bữa ăn thịnh soạn dì đãi khách phương xa, chúng tôi còn được cô ca
sĩ Kim Yến trẻ trung, xinh đẹp hát cho nghe một bản dân ca Con Sáo Rạch Giá với
câu hò ngọt ngào, giọng hát truyền cảm, dễ thương.
Sáng hôm sau tiết trời khô ráo, se se lạnh, chúng tôi ra chợ hoa Phước Lộc
Thọ tản bộ xem hoa. Chợ hoa ngày Tết, từ bao giờ đã trở thành nét văn hóa
truyền thống của người Việt Nam nên ở đâu có Tết ta ở đó có chợ hoa. Dạo quanh
một vòng để hưởng phút giây thư thái cho tâm hồn, tôi như lạc giữa rừng hoa mai
vàng, đào tím, vạn thọ, bạch huệ, thủy tiên, rồi vô ý tôi lạc luôn vào những nụ
cười hồn nhiên của những cô gái du xuân. Đang thả hồn bơi quanh những nụ cười
xuân sắc, thắm tươi, tôi chợt nghe có tiếng pháo nổ vọng lại.
Từ ngày mất nước đến nay qua Mỹ ăn Tết tôi mới được nghe lại tiếng pháo nổ
đì đùng vui… như Tết. Lâu quá không nghe tiếng pháo lúc nghe lại mới có cảm
giác ngồ ngộ, nghe quen quen rồi chợt thấy mình ngẩn ngơ trước tiếng pháo. Nghe
pháo nổ mà nhớ cái tết ngày xưa trên phố núi bên nhà. Hồi đó nhà giàu cùng lắm
đốt vài ba phong pháo để gọi là lấy hên, còn thì nhà nào tương đối kha khá,
muốn lí le cũng chỉ một phong pháo nổ cái rẹt là xong ba ngày Tết. Còn ở xứ cờ
hoa này, tiếng pháo đầu năm đua nhau nổ không ngừng trên khắp đất Quận Cam.
Nhất là các trung tâm thương mại, cơ sở báo chí dọc hai bên đường Moran, từng
tràng pháo hồng điều nối nhau dài cả chục thước nổ ngót nửa tiếng đồng hồ mới…
chịu nín. Tiếng pháo thanh bình nổ vang trời nhuộm đỏ cả mặt đất Bolsa đến
sướng tai, vui mắt. Pháo nổ tưng bừng trong tiếng trống lân, đồng hành với ông
địa cười toe và ông thần tài quạt hơi ấm vào hồn người xa quê nức nở. Tôi không
quen lộ liễu nên len lén tâm tư hít vào lồng ngực một chút mùi pháo để nghe
niềm vui lẫn bồi hồi quyện vào lòng mình.
Tiếng pháo khác với tiếng súng. Đêm đêm súng nổ ở ngã tư, súng nổ trên mặt
sông là có người ngã xuống; còn pháo nổ đì đùng giữa thị tứ quê người là có kỳ
lân múa, ông địa cười, nhất là tiếng cười đầu năm… của pháo mang lại an vui,
tài lộc, may mắn cho mọi người mọi nhà.
Trở lại Quận Cam sau 19 năm cách biệt, tôi thu hết niềm vui vào trong mắt
nên nhìn đâu mắt tôi cũng biết cười cười. Nhưng không vì vui mà tôi không nhớ
tới những người anh, người bạn đã từng gặp gỡ, quen biết, một thời sinh hoạt
văn nghệ với nhau trên đất khách cũng như ở quê nhà.
Tôi nhớ những lần ôm đàn rong ca cùng nhạc sĩ Phạm Duy trên đất Mỹ hào
nhoáng cũng như bên xứ lá phong hiền hòa. Ngục Ca và những bài ca yêu nước cuốn
trên đầu lưỡi người du ca chúng tôi. Nhớ nhà văn Mai Thảo và chai rượu mạnh lúc
nào cũng như bạn đồng hành cùng ông đi cho đến cuối cuộc đời. Nhớ họa sĩ Tạ Tỵ
vẽ tôi râu ria thuở tôi còn xanh tóc. Tôi nhớ nhà văn Nguyễn Mộng Giác chỉ cho
tôi xem đống bản thảo bộ trường thiên tiểu thuyết Sông Côn Mùa Lũ dầy cộm để
trên kệ sách nhà anh ở Thị Nghè. Nhớ cái giọng hiền lành, từ tốn của nhà văn Võ
Phiến cười nói “Nhận được sách của Ni Tấn rồi”. Mỗi lần nghe tiếng cười giòn
tan của ai đó tôi lại nhớ Nguyễn Văn Lộc (nhạc sĩ Lê Uyên Phương) vừa cười hỉ
hả vừa hào hứng kể chuyện tiếu lâm trong quán cà phê Banmê của chị em Yến – Oanh
bên Thị Nghè. Tôi nhớ nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng với những bản Tình Ca Người Con
Gái hát trong quán Thằng Bờm vào một đêm mưa ở Sài Gòn. Lúc qua Mỹ gặp lại
nhau, mời nhau điếu thuốc, nhắc lại chuyện văn nghệ ngày xưa anh cười thật
hiền. Nhớ dáng cao cao, gầy gầy của nhạc sĩ du ca Nguyễn Đức Quang với những
bài ngợi ca quê hương và tình người là những hình ảnh đẹp trong tiếng hát anh.
Tôi nhớ họa sĩ Nghiêu Đề hiền như lu nước mưa mang cái giọng Quảng Ngãi trọ trẹ
dễ thương chạy lạc qua xứ người. Và tôi cũng nhớ Trần Văn Nam, Đỗ Ngọc Yến,
Thảo Trường, Nguyễn Xuân Hoàng, Việt Dzũng những lần sinh hoạt văn nghệ, ra mắt
sách trong tinh thần đồng thanh tương ứng. Những người anh, người bạn văn nghệ
Cali này không còn nữa, họ đã từ biệt gia đình, bạn bè bỏ đi thật xa, xa lắm,
từ nhiều năm.
Bù lại, giữa phố Bolsa, tay bắt mặt mừng tôi gặp lại các anh văn nghệ sĩ Đỗ
Quý Toàn, Hoàng Ngọc Tuệ, Trần Dạ Từ, Kinh Dương Vương (họa sĩ Rừng), Phạm Quốc
Bảo, Trần Duy Đức, Phan Tấn Hải, Hoàng Quốc Bảo, Đinh Quang Anh Thái, Cung Tích
Biền, Phạm Xuân Đài, Lê Hữu, Thân Trọng Mẫn, Nguyễn Quyết Thắng, Hà Nguyên Du,
Trịnh Y Thư, Phan Kim Khánh, Y Cao Nguyên Nguyễn Xuân Chiểu cùng những người
em, người chị dễ thương như Nhã Ca, Kiều Chinh, Khánh Ly, Trịnh Thanh Thủy,
Nguyễn Thị Thanh Bình, Như Thương, Thu Vàng… Đặc biệt, chúng tôi gặp lại các
thành viên trong Doãn gia của nhà văn lão thành Doãn Quốc Sỹ.
Qua Mỹ ăn Tết lần này, cùng một ngày, chúng tôi còn được mời đến dự buổi ra
mắt sách của ba nhà văn Nguyễn Thị Thanh Bình, Đặng Phùng Quân và Hàn Song
Tường tại Viện Việt Học trên đường Brookhurst. Mặc dù trời mưa tầm tã nhưng
khách yêu văn chương vẫn hiện diện đông đảo, là hình ảnh đẹp trong văn học Việt
Nam. Nhà văn Nguyễn Thị Thanh Bình gốc Huế, xinh đẹp, duyên dáng trong chiếc áo
dái xanh dương kéo vợ chồng tôi và nhà báo Trịnh Thanh Thủy chụp hình xong tặng
tôi tập thơ mới xuất bản Nhật Ký Của Những Mảnh Vỡ. Vì có việc phải đi nên tôi
không được gặp anh chị Đặng Phùng Quân và Hàn Song Tường. Sau đó, chúng tôi đến
hội trường báo Người Việt tham dự đêm văn nghệ chủ đề “Nhạc Quê Hương và Tình
Ca Ban Mê” với những nhạc phẩm của ba chàng nhạc sĩ du ca Nguyễn Quyết Thắng
(Hòa Lan), Nguyễn Đình Hiếu (Hoa Kỳ) và Phan Ni Tấn (Gia Nã Đại), do Thiên
Hương, Trưởng Đoàn Du Ca Nam Cali tổ chức.
Nghe danh Đoàn Du Ca Nam Cali từ lâu, nay mới được gặp và được nghe tiếng
hát với tất cả tâm tình của người du ca dưới sự điều khiển xuất sắc của nhạc
trưởng Bùi Quỳnh Giao. Đoàn viên du ca ở đây gợi tôi nhớ những người du ca ngày
xưa ở bên nhà. Cũng những khúc hát vạm vỡ đó, những tiếng hát khỏe mạnh đó, ở
đây, trên mặt đất yên bình này, những bài du ca, những khúc tình ca chứa đựng
tình yêu quê hương, thân phận con người lại mạnh mẽ cất lên như ánh sáng, như
ngọn lửa tác động vào đời sống con người. Vì đây là một chương trình đặc biệt
kéo dài hơn 3 tiếng đồng hồ, quan khách đến dự chật cả hội trường, những vị tới
trễ không còn chỗ ngồi phải đứng dọc hai bên hành lang cho đến cuối chương
trình. Ngoài sự góp mặt của ba nhạc sĩ du ca, còn có khoảng 60 thành viên Đoàn
Du Ca Nam Cali cũng như các ca sĩ đến từ khắp nơi như Kim Oanh, Hoàng Minh
Châu, Hoàng Hà, Phương Hà, Đồng Thảo, Nga Mi, Mê Linh, Doãn Hương, Minh Chiến,
Thiên Hương, Nguyễn Bá Thành, Doãn Hưng, Thu Hằng, Thu Phong, Huy Đốc, Phạm
Ngọc Thảo lần lượt gởi gấm tiếng hát của mình bằng một phong cách nghệ thuật
tài hoa. Và đăc biệt còn có các em Sói Con Hướng Việt, Thanh Nữ Hướng Việt, và
các em học sinh Trường Việt Ngữ Viện Viện Học, cùng với tiếng hát làm máy động
lòng người của Mê Linh, thế hệ mầm non sinh ra tại hải ngoại, góp tiếng hát tạo
nên sức sống hồn nhiên, tươi mát cho buổi sinh hoạt Du ca.
Sáng hôm sau bốn anh em chúng tôi lái xe đi Las Vegas… “cá độ”. Xưa nay
chúng tôi không có máu cờ bạc, nhưng khi ghé nhà vợ chồng thổ địa Nghĩa-Thể-Chi
thì bị “dính” vào cú cá độ trận chung kết Super Bowl giữa hai đội bóng dục đang
diễn ra trên… TV. Dù chúng tôi chẳng biết ất giáp gì về luật chơi Football của
Mỹ, nhưng cứ chọn đại một đội, kết quả ông thần may mắn mỉm cười cho thắng
cuộc. Có cái lạ là người chơi phải chi trước cho nhà Cái $50, thua thì mất
trắng, mà thắng thì thu về $45. Bài toán nghịch đảo vậy mà ngày ta ngày tết mua
vui cũng được một vài trống canh.
Buổi tối gia chủ chở chúng tôi xuống phố coi “Las Vegas By Night” ngựa xe
như nước rộn ràng ngược xuôi trên các đường phố. Sin City, “thành phố tội lỗi”
tràn ngập ánh sáng này đã hoàn toàn thay đổi so với 19 năm về trước. Ngày nay,
sa mạc là nhà cửa hàng hàng lớp lớp mọc từ ngoài freeway xa tít ồ ạt tràn vào
thành phố. Còn Casino, ngoài những khách sạn quen thuộc, còn mọc thêm những
casino nguy nga, lộng lẫy như cung điện: Aria, Vdara, Delano, Belazzo, Park
MGM, Luxor, Mandalay Bay, Cosmopolitan, Wynn… đua nhau phát triển mỗi nơi một
vẻ sang trọng, bề thế, ngạo nghễ vươn lên trời cao, hắt ánh sáng muôn màu muôn
sắc soi thủng màn đêm của tiểu bang Nevada.
Hằng năm, dựa vào dịp Tết cổ truyền của người Á đông, như năm Kỷ Hợi 2019
này, khách sạn 5 sao Bellagio sang trọng bậc nhất trên thế giới, đã dựng trong
đại sảnh một mô hình các chú heo khổng lồ hân hoan đứng giữa vườn hoa muôn màu
khoe sắc thắm. Cách bài trí này, không riêng gì các du khách Á đông, gốc
An-nam-mit như chúng tôi hoan hỉ chụp vài bô hình kỷ niệm với các chú heo và
hai chú kỳ lân cũng cảm thấy gần gũi, ấm lòng người xa quê.
Thăm viếng Las Vegas vỏn vẹn chỉ một ngày, sáng hôm sau chúng tôi trở lại
Quận Cam.
California, miền Nam nắng ấm mấy hôm rầy mưa dầm rớt hột đến xế trưa thì trời
tạnh. Bốn anh em chúng tôi long nhong dạo phố trong hơi mưa, hẹn bạn bè đi uống
cà phê, ăn buffet, ăn phở. Buổi tối tới nhà vợ chồng Nguyễn Đình Hiếu – Doãn
Liên trên đường Lampson mừng sinh nhật 96 tuổi của nhà văn lão thành Doãn Quốc
Sỹ, tôi gặp lại Hiếu sau 40 năm cách biệt. Nhớ lại cái thời của năm 1978 tôi
trôi sông lạc chợ, đêm đêm ngủ với gió lạnh ở trên cây, ngủ với muỗi mòng dưới
gầm cầu, đã được đôi bạn trẻ Hiếu Liên thương tình cưu mang tôi dưới mái nhà
Doãn gia. Đêm tôi ngủ trên bộ salon màu đỏ, lờ mờ nhìn bức mộc bản Cây Tổ của
họa sĩ Võ Đình treo trên tường mà nhớ nhà văn bất khuất Doãn Quốc sỹ. Khi tôi
nằm yên ấm trong nhà Doãn gia là lúc bố Sỹ đang bị cầm tù trên cao nguyên Gia
Lai với tội danh “biệt kích văn hóa”. Dòng đời có những lúc thật bất ngờ. Ba
mươi tám năm sau, nhà văn Doãn Quốc Sỹ và cô út Doãn Hương qua Canada ghé thăm
vợ chồng tôi, tặng cho tôi cuốn sách Bác Trai, Bác Gái của ông do Doãn Gia xuất
bản. Ngưỡng mộ nhà văn Ba Sinh Hương Lửa từ những ngày xa xưa, nay lại được
ngồi gần ông, lắng nghe ông hùng hồn kể lại những năm tháng đi tù Cộng sản
khiến tôi càng cảm thương và kính phục ông nhiều hơn. Sau những năm tháng tù
đày, tâm hồn nhà văn, từ lời nói đến bút pháp trong văn chương ông cũng như
trong cuộc sống đều toát ra vẻ hiền hòa, bình dị và chân thực.
Khi rời khỏi Doãn gia giữa năm 1979, tiếp tục lao vào con đường vô định trước
mặt, thâm tâm tôi mãi mãi tự coi mình là một thành viên trong gia đình đạo đức
và khí tiết này. Tôi rất ngưỡng mộ và quí trọng tất cả những người con hiền
lành đó. Riêng cô em Doãn Khánh, thứ nữ của Doãn gia mãi đến ngày tháng gần đây
qua Mỹ tôi mới gặp vì lúc tôi đến với Doãn gia thì cô đang dạy học ở Vũng Tàu.
Đêm sinh nhật của Bố Sỹ, đặc biệt lần này, ngoài các thành viên trong Doãn
gia, còn có mặt đầy đủ bạn bè đến chung vui, chúc tụng, nhắc nhớ những kỷ niệm
ngày xưa và đờn ca xướng hát thâu đêm. Những ca khúc – nhớ và quên – xưa kia
của những người Du ca Banmê, một lần nữa lại được các bạn du ca “moi ra”, hân
hoan cuốn trên đầu môi chót lưỡi bạn bè. Trong dịp này, người bạn trẻ tuổi tài
cao Nguyễn Đình Hiếu làm tôi ngạc nhiên và hết sức xúc động. Sau 40 năm gặp
lại, không ngờ Hiếu vẫn còn giữ được một số bản nhạc của tôi trước 1975 mà tôi
tưởng đã thất lạc lâu rồi. Cầm trên tay những bản nhạc chép tay, giấy đã vàng
khè vàng khẹt, vàng đến mờ đến ố cả những nốt nhac, cong cả trang giấy khiến
tâm tình tôi cũng cong theo. Khi anh em du ca ôm đàn cùng ca lên tôi vẫn không
thể nhớ nổi đó là nhạc của mình. Tôi biết ơn Hiếu đã cho tôi tìm lại những đứa
con tinh thần thất lạc này.
Năm hết Tết đến. Tết đến rồi Tết lại đi. Con người cũng vậy. Đến như cơn gió
rồi đi như làn bụi. Những người bạn du ca chúng tôi cũng không biệt lệ, lần
lượt từ biệt Quận Cam bay về tổ ấm.
Xin chào Quận Cam, chào những cái lạ trong mắt người nhà quê như tôi. Chào
nỗi vui tôi sau 44 năm mới được nghe lại tiếng pháo đầu năm. Chào những bản
hiệu hoàn toàn bằng tiếng Việt, đủ màu, đủ kiểu, đủ cách nhan nhản trên khắp
các đường phố Little Saigon. Xin chào các bạn. Chào những đôi môi biết hát và
những đôi mắt biết cười. Chào những tâm hồn thanh thoát chữ nghĩa văn chương.
Chào những nụ cười tươi thắm, những tà áo dài đề thơ trong trí tưởng tôi. Xin
chào Cali, miền Nam nắng ấm. Hẹn gặp lại.
Phan Ni Tấn
