SAYONARA
Tình cờ đọc bài viết Sayonara của Trà Biển đăng trên Khoa Học Net, trong đó ông đưa ra nhận định riêng về chữ Sayonara rất lý thú. Tuy nhiên theo chủ quan tôi, tác giả Trà Biển xét chữ này theo quan điểm về ĐẠO, theo lời Chúa như
trong đoạn ông trích dịch; tôi xin ghi thêm ra đây
những nhận định riêng về chữ Sayonara nầy xét theo quan niệm về ĐỜI, về nhân sinh nói chung.
Mà như ta đã biết, ĐỜI thì bao gồm nhiều ĐẠO,
bao gồm nhiều tôn
giáo.
SAYONARA: さようなら (J): Goodbye, Farewell(E) -
Au revoir, Adieu (F)...
Việt ngữ có
nhiều nghĩa: Tạm biệt, ly biệt, vĩnh biệt...
I. Nghĩa tạm biệt, ly biệt:
Goodbye, Au revoir...
1. Cái
nghĩa ly biệt, tạm biệt được tác
giả Trà Biển đưa ra thông qua trích đoạn chương 22 "Sayonara" trong tiểu thuyết
"North to the Orient" - Anne Morrow Lindbergh như sau:
[Thật
thú vị khi được hiểu ý
nghĩa của Sayonara và
hiểu thêm ý nghĩa của các lời chào tạm biệt khác. Mình xin tạm dịch trích đoạn này dưới đây:
“Sayonara” hiểu theo nghĩa đen, “vì phải như vậy”, là lời
chào tạm biệt hay nhất
tôi từng được nghe. Không
giống như Auf Wiedershens hay
Au Revoirs, nó không vờ làm ra vẻ can đảm
để “hẹn gặp lại”, cũng không vờ làm dịu bớt nỗi
đau chia cách. Nó khác với Farewell, lời cha tạm biệt con. Farewell là lời động viên, là hi vọng và tin cậy của cha trao gởi cho con, “hãy đi ra
cùng thế giới và sống tốt nghe con”, nó che giấu tình cảm và không nhắc gì đến phút giây ly biệt. Nó bày tỏ quá ít. Trong khi đó, “Good-by” (God be
with you) và Adios lại nói
quá nhiều, chúng hầu như không chấp nhận chia cách. Good-by là một lời cầu nguyện, đó là lời tạm biệt của mẹ. “Con không được đi. Ta không chịu nổi việc để con ra đi. Nhưng con sẽ không
đơn độc đâu, Chúa sẽ ở bên con và che chở cho con. Ta cũng luôn bên con và
luôn dõi theo con”. Sayonara nói không nhiều cũng không ít. Đơn giản đó là một chấp nhận sự thật, một thấu hiểu cái giới hạn của cuộc sống. Những tình cảm được ấp ủ, gói ghém lại và Sayonara thật sự là một câu chào tạm biệt không thốt nên lời, mà chỉ là một cái siết tay thật chặt!
(Anne Morrow
Lindbergh, North to the Orient – Chương 22:
"Sayonara"- Trà Biển dịch)]
2. Vài câu thơ về
tạm biệt, ly biệt
Xin ghi ra đây vài câu thơ về tạm biệt:
Sương xuống
nhiều thêm, thôi biệt
ly
Nhìn em
lần cuối, tiễn em về
(Gặp Nhau Lần Cuối
– Đinh Hùng)
Xin chào nhau giữa con đường
Mùa
xuân phía trước miên
trường phía sau
Xin chào nhau giữa bụi đầy
Nhìn xa
có bóng áng mây nghiêng đầu
Thưa rằng: Ly biệt mai sau
Là
trùng ngộ giữa hương màu
Nguyên Xuân
(Chào Nguyên Xuân - Bùi Giáng)
II. Nghĩa vĩnh biệt: Farewell, Adieu
Cách dịch chữ
Sayonara theo Trà Biển nêu
trên chính xác về phương diện ĐẠO, nhưng chủ quan theo
phương diện ĐỜI, tôi thích dịch là VĨNH BIỆT hơn. Vì sao? Tôi căn cứ vào
các bộ sách có tên Sayonara -
Farewell nổi tiếng được dựng thành phim sau:
1. PHIM
SAYONARA 1957
a. Giới
thiệu bộ phim
Academy Award for Best Actor, Academy
Award for Best Actor in a Supporting Role, more...
Release date:
December 5, 1957 (USA)
Director: Joshua
Logan.
Main Cast: Marlon
Brando
Phim được chuyển
thể từ tiểu thuyết Sayonara của nhà văn James Michener (Texas USA)
b. Sơ lược bộ phim Sayonara 1957
Sayonara cũng là tựa đề một bộ phim sản xuất năm 1957 với các diễn viên Miiko Taka, Marlon Brando, Miyoshi Umeki, Red Buttons, Kent Smith,…
Tóm tắt:
Trong lúc
chiến tranh giữa Mỹ và Bắc Triều Tiên, sau đệ nhị thế chiến, Thiếu tá phi công Lloyd Gruver, một anh hùng đã hạ được 9 chiếc máy bay MIG’s của địch. Về mặt đời tư và con đường danh vọng, mọi việc đều diễn biến tốt đẹp; cô bạn gái của anh là Eileen, con gái của một viên tướng, người
cấp chỉ huy của Lloyd.
Trong dịp Lloyd
được nghỉ phép, Eileen bay từ
Mỹ sang Nhựt đón anh tại đảo
Kobe để cùng nhau nghỉ ngơi vài
ngày.
Phi công Joe Kelly, người dưới chức Lloyd, yêu một cô gái Nhựt tên
Katsumi. Sau chiến tranh thế giới thứ
hai, Nhựt và Mỹ vẫn còn
coi nhau như “thù địch” nên
quan hệ tình cảm giữa Katsumi và Joe gặp nhiều cản trở, chống đối, vì vậy Lloyd vẫn còn do dự khi Joe yêu cầu anh làm rể phụ.
Nhưng không
ngờ sau đó chính Lloyd cũng bị trúng phải "cú sét ái tình", khi lần đầu anh gặp cô gái Geisha Nhựt tên Hana-Ogi. Ban đầu cô ta rất lãnh đạm với Lloyd vì cha cô bị
bom của Mỹ mà chết, nhưng từ từ, qua sự giúp đở của Joe, họ đã tiến lại gần với nhau và yêu nhau.
“Sayonara” không
phải là một phim nói về chiến tranh, bởi vì trong trọn cuốn phim không có một tiếng súng, không có một trận đánh nào diễn ra. Đây là một phim kể
về cuộc tình sau chiến tranh,
với một qui luật có thật ở phía
sau: Sự khó khăn, nhiều cản trở
khi lính Mỹ cưới một cô
gái Nhựt.
Kết cuộc, Katsumi
lúc đó đang mang thai và Joe cùng tự tử vì Joe bị chuyển về
Mỹ mà không được phép
mang vợ theo. Nhưng lại happy ending cho cặp Hana-Ogi và Lloyd.
Chữ cuối cùng
của Lloyd, ở phi trường trước lúc
bay về Mỹ, khi những phỏng vấn viên
hỏi anh có gì để nói với quân đội, Lloyd trả lời:
“Sayonara”.
Theo tôi, Lloyd trả
lời: “Sayonara” với nghĩa A
Farewell to Arms (Vĩnh biệt
vũ khí, vĩnh biệt quân đội)
c. Lời
nhạc phim Sayonara (Sayonara Japanese goodbye)
Whisper sayonara, smiling don’t you cry
No more we stop to see pretty cherry blossoms
No more we beneath
the tree looking at the sky
Sayonara, sayonara, goodbye
Sayonara, if it must be so
Whisper sayonara, smiling as you go
No more we stop to see pretty cherry blossoms
No more we beneath the tree looking at the sky
Sayonara, sayonara, goodbye [*]
Nguyên Lạc phóng dịch:
Hãy thì thầm lời vĩnh biệt nhé!
mỉm cười đừng để lệ tuôn rơi
Chúng ta sẽ không
còn thấy hoa đào nở!
Không còn
ngồi ngắm, dưới bóng cây, bầu trời rực rỡ!
Vĩnh biệt, vĩnh
biệt. Giã từ!
Vĩnh biệt, nếu chắc phải thế
Hãy thì thầm lời vĩnh
biệt nhé
Và mỉm cười khi
chúng ta ra đi
Chúng ta sẽ không
còn thấy hoa đào nở
Không còn
ngồi ngắm, dưới bóng cây, bầu trời rực rỡ!
Vĩnh biệt, vĩnh
biệt. Từ li!
Sayonara của Lloyd khiến tôi nhớ đến bộ phim "A Farewell to Arms" dựng từ tiểu thuyết
cùng tên của Ernest
Hemingway (1899 - 1961), một tiểu
thuyết gia người Mỹ - Giải
Nobel Văn học năm 1954.
2. PHIM A FAREWELL TO ARMS
A Farewell to
Arms (Giã từ vũ khí ) là
một tiểu thuyết bán tự truyện của nhà văn Ernest
Hemingway viết 1929. Được
nhiều nhà phê bình xem là một
trong những tiểu thuyết chiến tranh vĩ đại nhất mọi thời đại. Tiểu thuyết này được chia thành 5 phần:
Phần 1, Henry gặp
Catherine Barkley và mối tình
của họ chớm nở. Trong thời gian phục
vụ trên mặt trận Italia,
Henry bị thương vào đầu gối
do đạn pháo nên anh được chuyển
tới một bệnh viện ở Milano.
Phần 2 kể lại sự
phát triển mối tình của Henry và Catherine khi họ sống bên nhau tại Milano trong mùa Hè. Henry ngày càng yêu
Catherine, rồi đến khi anh lành
vết thương, Catherine đã có
thai 3 tháng.
Phần 3, Henry trở về đơn vị của mình,
nhưng chẳng bao lâu sau thì
quân Đức phá vỡ mặt trận Ý khiến quân Ý tháo chạy hỗn loạn. Sau khi bị tụt lại đằng sau, Henry cố
bắt kịp đơn vị, nhưng anh lại bị hiến binh Ý bắt giữ và mang đi xử tử, vì bị buộc tội "phản bội", góp phần dẫn đến thất bại của quân Ý. May mắn là Henry trốn thoát được bằng cách nhảy xuống sông.
Phần 4, Catherine và Henry đoàn tụ và bỏ trốn đến Thụy Sĩ bằng cách chèo thuyền qua biên giới.
Trong phần cuối,
Henry và Catherine sống cuộc
đời bình lặng tại vùng
núi, cho tới khi Catherine sinh con.
Sau một cơn đau đẻ dài và khó nhọc, con trai của họ chết trong bụng mẹ, còn Catherine thì bị băng huyết mà chết, bỏ lại Henry một mình ngậm ngùi quay về nhà trọ trong cơn mưa tầm tã (Catherine vốn rất thích nhìn trời mưa).
Bộ phim "Giã
từ vũ khí" (sản xuất năm 1957) giàn dựng từ quyển tiểu thuyết trên với diễn viên chính Rock Hudson,
Jennifer Jones và Vittorio De Sica được đạo diễn bởi Charles Vidor và John Huston. De Sica được đề cử Oscar cho diễn viên phụ xuất sắc nhất [Wikipedia]
3.PHIM
SAYONARA ITSUKA
Bộ phim hiện đại
này cũng đáng cho ta lưu ý: SAYONARA ITSUKA (Bao
giờ chia tay/ Ly biệt ngày
sau)
a. Nội
dung phim:
Bộ phim được đạo
diễn nổi tiếng của giới điện ảnh Hàn Quốc là Lý Tài Hàn (Lee Jae Han) chuyển thể từ nội dung quyển tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Tsuji Jinsei.
Phim được thu hình
tại Bangkok, Thái Lan và dàn
dựng trong bối cảnh giữa thập niên
1970. Manaka Touko, một phụ nữ xinh đẹp, giàu có nhưng luôn khao khát tình yêu chân thật. Cho đến khi Touko gặp được một thanh
niên là Higashigaito Yutaka - một chàng trai nghèo nhưng có khát vọng làm chủ một hãng
hàng không để có thể nhìn thấy những chiếc máy bay của mình khắp bầu trời - thì hai người cùng rơi vào một cuộc
tình đắm đuối say mê.
Yutaka là một nhân
viên cao cấp ngành hàng không, được thuyên chuyển đến làm
việc tại Bangkok và có dự định cử hành hôn lễ với Tazusue Mitsuko, người cháu của giám đốc công
ty hàng không nơi Yutaka làm việc và
cũng là người yêu anh tha thiết.
Cuối cùng,
tuy yêu Touko, Yutaka vẫn đặt mơ ước và thành công sự nghiệp lên hàng đầu, nên anh chia tay Touko để kết
hôn với Mitsuko.
Thế nhưng 25 năm
sau, khi đã đạt được mọi điều
hằng mong muốn, Yutaka vẫn không quên được Touko, anh quay lại Thái Lan để tìm cô và mối tình năm xưa lại kéo họ lại với nhau.
Tiểu thuyết
Sayonara Itsuka dày gần 300
trang của nhà văn Hitonari Tsuji, trong đó có nhiều triết lý sống cực kỳ sâu sắc: “Yêu
và được yêu", “sống là chuẩn bị cho ngày ly biệt, vì cô đơn là người bạn trung thành, chẳng bao giờ phản bội ta”, “khi tìm thấy được tình yêu đích thực của
đời, đừng bao giờ để mất vì
sẽ có ngày ta hối tiếc”...
b. Vài
hàng trong lời tựa phim:
-- Nếu có
ai hỏi tuổi trẻ là gì, tôi sẽ trả lời: Tình yêu và mơ ước. Yêu,
để thấy mình không hoàn toàn cô
độc; và mơ, để ngày sau khi về với cát bụi, cũng đã để lại chút
gì cho thế gian.
-- Đời người ngắn ngủi, gặp rồi giã từ, đã yêu hãy nghĩ đến lời chia xa. Mai này thân xác có
biến thành cát bụi, những ai đã từng cho đi chút tình cảm
riêng mình, khi qua đời sẽ để lại cho trần gian chút yêu
thương quyện vào gió, bay đi mãi nhưng chẳng bao giờ tan
biến.
-- Có người đặt tình yêu ấy làm ngọn lửa duy trì sự sống, có
người lại chôn chặt tình yêu vào nơi sâu thẳm nhất trong lòng để theo đuổi mơ ước của tuổi trẻ. Dù chọn yêu hay chọn mơ ước – vì có mấy ai có thể chọn được cả hai – họ cũng đều đã sống theo cách
của riêng họ, theo con đường họ đã chọn, mà chẳng bao giờ than trách số
phận hay oán trách nhau. Họ để
nhau ra đi, để rồi biết đâu có một ngày, họ sẽ tìm
lại được nhau khi chiều tà nắng tắt.
Có lẽ dù họ nói với nhau trăm ngàn lời yêu
thương hay chỉ lặng lẽ đứng nhìn
nhau lúc mặt trời lặn, việc họ đợi
nhau và tìm nhau đã là câu trả lời đẹp nhất họ có thể
trao người yêu.(Viết theo lời dịch Yume)
III. Bài thơ: Lời vĩnh biệt
Xin giới thiệu bài thơ nổi tiếng của thi sĩ người Pháp: Guillaume Apollinaire với bản dịch tài hoa của thi sĩ Bùi Giáng:
L’Adieu
J'ai cueilli ce brin de bruyère
L'automne est morte souviens-t'en
Nous ne nous verrons plus sur terre
Odeur du temps brin de bruyère
Et souviens-toi que je t'attends
(Guillaume Apollinaire)
Bùi Giáng dịch:
Lời vĩnh biệt
Ta đã hái
nhành lá cây thạch thảo
Em nhớ cho, mùa
thu đã chết rồi
Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa
Mộng trùng
lai không có ở trên đời
Hương thời gian mùi
thạch thảo bốc hơi
Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó…
(Bùi Giáng)
Lời phổ nhạc:
Ta ngắt đi một cụm
hoa Thạch thảo
Em nhớ cho mùa
thu đã chết rồi
Đôi chúng
ta sẽ chẳng còn nhìn nhau nữa
Trên cõi đời này
Từ nay mãi
mãi không thấy nhau! ...
(Lời nhạc bài
"Mùa thu chết"- Phạm Duy)
LỜI KẾT
Qua trên, tôi đã giớí thiệu sơ lược về các nghĩa của chữ Sayonara, tùy tâm sự riêng của các ban cảm nhận.
Xin hỏi, đọc các lời thơ trên, bạn có chút gì rưng rức, có chút gì mặn môi không?!
Nguyên Lạc
................
[*] Nhạc Sayonara
Japanese Goodbye ( 1957 ) - Lyrics
