Cây sung nằm ở đầu một bức tường
chia đôi đoạn đầu xóm Bà Ba. Từ nhà tôi ra đầu đường Nguyễn Minh Chiếu phải đi
ngang cây sung. Những buổi tối ra tiệm thuốc gác khi nhà có người cảm sốt, từ
xa thấy cây sung tôi đã cảm thấy ngần ngại. Không thấy có người đàn ông nào
ngồi trên cành cây hút thuốc và rít đỏ tàn thuốc trong bóng tối như lời đồn
đãi, cũng không có tay hay chân ai rớt xuống nhưng trong buổi tối cuối năm
lạnh, lưng tôi lạnh nhưng đầu tôi bừng bừng. Chạy!
Khổ nỗi, đó mới chỉ là chuyện đầu
ngỏ bên kia. Nếu không thích đi con ngõ đó, tôi ra con ngõ phía đường Trương
Tấn Bửu thì lại gặp cây keo. Nói đúng ra, từ khi tôi lên mười tuổi, ở đó chẳng
còn cái cây nào hết mà chỉ còn nơi đã từng có cây keo với khoảnh đất trống tối
mò vì không có đèn đường. Ai đó đã đồn cây keo có ma? Phải chăng từ chuyện một
người lái taxi trong xóm? Do công việc, ông thường lái xe về khuya. Một lần,
ông về tới xóm với mặt tái mét, kể với mọi người là khi lái xe về tới cây keo
đầu ngỏ thì thấy có một cái mặt to chần vần hiện ra trước đầu xe khiến ông lái
lọang choạng. Dì tôi lúc đó đang học trường Gia Long, có tính dạn dĩ nên bảo
với ông là không tin trên đời có ma. Dì dặn là khi nào ông thấy nữa thì bảo cho
biết, dì sẽ chạy ra. Lần khác, ông lại thấy “ma” xuất hiện lần nữa trước mũi
xe. Ông chạy về nhà dừng xe kêu cái “két”, kêu dì cùng ra cây keo xem sao có
chuyện lạ vậy. Không hiểu do sợ hay vì sao mà dì không chịu ra xem ma. Sau câu
chuyện của ông lái taxi, cả xóm đồn cây keo đầu ngỏ có ma khiến phụ nữ và con nít
đi ngang qua đó luôn thấy chờn chờn.
Nhưng có lần dì bị “ma” nhát thiệt.
Sát vách nhà thờ Nam phía ngoài mặt tiền đường Trương Tấn Bửu, nay là Trần Huy
Liệu, có một con mương sâu lộ thiên, nước luôn chảy róc rách. Một buổi đi học
về trễ khi trời đã chạng vạng, dì thấy một bóng đen dưới mương ngoi lên, miệng
ngậm cây nhang đỏ lè trong bóng tối. Giật thót cả mình nhưng dì gan góc định
thần nhìn kỹ chính là chú Trọng, một thanh niên trong xóm. Như vậy, dì có sợ ma
nhưng lần này lại do ma giả nhát.
Dọc đường tuổi thơ tôi không hề
thiếu vắng những câu chuyện ma. Cách nay nửa thế kỷ, đèn đóm trong nhà khu
ngoại ô còn tù mù nói chi đến đèn ngoài đường nên chiều xuống bóng tối dần
chiếm không gian, các ngỏ hẻm tối thui. Cây mọc sân nhà, cây mọc ngoài rào, ban
ngày lung lay cành lá và ban đêm biến thành ma lắc lư quơ tay quơ chân tùy theo
trí tưởng tượng từng người. Ngoài phía đường rầy đã có người bị xe lửa cán và
xe cam nhông 18 bánh của Mỹ cũng làm chết vài người gần đó. Trong xóm có người
chết trận, có người thắt cổ vì chồng Mỹ bỏ về nước. Ai chết oan, chết ức đều
thành ma quỷ từ những lời đồn. Mua xác nhà cũ, giở ra xây lại thấy treo trên
cột nhà cuốn sách chữ Hán Tam Tự Kinh cũng nghĩ bùa thợ mộc ếm. Tuổi thơ tôi
sống chung với những câu chuyện huyền hoặc đáng sợ và kích thích trí tưởng
tượng như vậy.
Các bà chị trong xóm là nguồn phát
tán chuyện ma và là hình thành đường dây loan đi xa. Những buổi tối cúp điện
trời nóng và khi người già con nít, thanh niên trai gái ra ngồi hóng mát trong
bóng tối của khoảng sân trước nhà là các thể loại ma bắt đầu xuất hiện. Chị tôi
khẳng định đã có lần thấy một ngón tay ló ra lỗ khoá vào ban đêm, khi chị đi
ngang cái cửa hông thông ra con hẻm bên nhà để ra sau nhà vệ sinh vào nửa đêm.
Một chị khác kể khá nhiều chuyện ma nhà thương thí vì chị đã từng nuôi bệnh cho
mẹ suốt mấy tháng trong nhà thương Sài Gòn. Một anh trong xóm kể có lần anh đi
Thủ Đức trên xe ngựa vào buổi sáng sớm trời còn tối. Xe ngựa đang lọc cọc chạy
trên đường, hai bên là ruộng và trời còn tối thui thì có từ phía sau xe ngựa,
anh thấy có hai bóng đen từ hai phía bờ ruộng nhảy lên. Có điều lạ là mỗi người
chỉ có một giò ở chân phía gần tim đường. Cả hai nhanh chóng nắm tay nhau nhảy
lò cò rượt theo cái xe. Ngựa lồng lên, hí to. Ông phu xe quay lại nhìn rồi hốt
hoảng quất ngựa chạy thật nhanh nhưng nhanh tới cỡ nào, hai bóng đen lò cò này
vẫn rượt kịp. Trong xe, mấy bà đi chợ sớm đọc kinh lâm râm trong miệng. Hai
bóng đen, tức là hai con ma một giò, chạy theo riết cho đến khi xe ngựa chạy
gần tới đường xe lửa và có tiếng còi tàu hú cùng đèn sáng thì chúng mới biến
mất. Nghe xong, các chị gái hít hà còn tôi thì ngờ vực: “Chuyện này em đã đọc
rồi, trên báo !”Anh kia tỉnh bơ còn mấy bà chị còn lừ mắt bảo tôi im lặng. Sau
này, tôi đọc lại câu chuyện đó trên một tờ báo thiếu nhi và nghiệm rằng đối với
người nghe, quan trọng là mức hấp dẫn và hồi hộp của chuyện từ một giọng kể
khéo léo, không ai quan tâm nó từ đâu ra.
Hầu như địa phương nào cũng có những
chuyện ma gắn với cuộc sống ở đó. Đi ngang cầu Ông Tạ, tôi nhớ lời đứa bạn sống
ở đó kể về bóng ma nó thấy (?) chạy từ công-xy heo, lò sát sinh hàng chục con
heo mỗi ngày, nháo nhào ra cầu và nhảy ùm xuống rạch Nhiêu Lộc vào một buổi
sáng sớm khi nó đi lễ nhà thờ. Đến khu Bà Chiểu, câu chuyện cô Ba Trâm thắt cổ
sau trường Vẽ Gia Định vì bị hãm hiếp được nghe kể dài dài từ khu cầu Băng Ky
đến Ngả tư Bình Hòa rồi vòng ra đường Vạn Kiếp. Những lời thì thầm như không
dám kinh động quỷ thần của các bà trong ngày giỗ, về chuyện những người đi xe
bò xe ngựa được quá giang bởi một cô gái tóc xõa và trả tiền bằng lá cây. Đó là
những ngày xa xưa, đường xá vùng Gia Định buổi trưa thường vắng hoe vì đang giờ
Ngọ nhiều âm khí và ma đang đi. Câu chuyện cô gái bị xe điện chạy trên cầu sắt
Đa Kao tông đến nỗi đầu của cô bay lên tới vọng gác của lính Tây gây ấn tượng
mạnh đến nỗi sau 1975, con nít lớn lên đường Bùi Hữu Nghĩa dưới dốc cầu vẫn
được người lớn khuyến cáo là không được ra cầu sắt chơi ban đêm nếu không muốn
hồn ma cô gái ra nhát.
Trong đợt du lịch xứ xa, những câu
chuyện huyền hoặc được kể giúp chuyến đi đậm màu sắc văn hoá và đáng nhớ hơn
những cuộc mua sắm vội vàng. Thành phố nào cũng có những chuyện ma, tất nhiên.
Nói cách khác, ở đâu có người sinh sống là có chuyện kể về những con ma. Năm
2000, tôi đến Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh và nghe A Xủn, hướng dẫn viên du lịch,
một người Việt gốc Hoa Móng Cái và sau năm 1979 là người Hoa, kể một câu chuyện
ma xa xưa. Thế kỷ 15, hoàng đế Vĩnh Lạc nhà Minh đã ra lệnh giết gần ba ngàn
cung nữ chỉ vì ông nghĩ rằng một người vợ yêu dấu đã bị ai trong số đó đầu độc.
A Xủn bảo đến giờ thỉnh thoảng vẫn có những người lính gác ban đêm ở đó nhìn
thấy một người phụ nữ với mái tóc đen chạy vụt ra và có những âm thanh la hét,
khóc lóc và tiếng gươm khua như đang đánh nhau. Tử Cấm Thành chỉ mở vào ban ngày,
đóng cửa trước khi màn đêm buông xuống. Rời thành lúc chiều tà để đến một nhà
hàng trước khi đóng cửa, khách du lịch nghĩ về thân phận con người, nhất là phụ
nữ thời vua chúa phương Đông, được nâng niu và sử dụng như một bông hoa hay con
thú cưng và có thể vứt bỏ không thương tiếc. Một vài lần khác, khách sang Nhật
du lịch được hướng dẫn viên đùa rằng hãy cẩn thận đi xuống phố vào đêm khuya,
khi đến cửa hàng tiện lợi tranh thủ mua quà. Có thể khách sẽ gặp một phụ nữ tên
là Kushisake Onna, tên có nghĩa là “Người phụ nữ bị rách miệng “. Cô ta xuất
hiện khi mang một chiếc khẩu trang trong phòng phẫu thuật và một chiếc áo
khoác. Cô ta sẽ hỏi: “Tôi có đẹp không?”. Nếu nói không, cô ấy sẽ cắt đầu khách
bằng một chiếc kéo lớn mà cô ấy mang theo. Nếu nói có, cô ta sẽ tháo mặt nạ ra,
để lộ cái miệng bị rách từ tai này sang tai kia. Một câu chuyện khác là đừng
bao giờ ngồi trong nhà vệ sinh khi không có giấy vệ sinh. Sẽ có Aka Manto (có
nghĩa là “áo choàng đỏ”) có thể đang chờ bạn. Đây là một hồn ma ám nhà vệ sinh
ở Nhật. Nếu ta ngồi trong nhà vệ sinh và không có giấy, con ma này sẽ hỏi: “Bạn
muốn giấy đỏ hoặc giấy màu xanh?”. Nếu bạn chọn màu đỏ, bạn sẽ được cắt thành
từng miếng. Nếu bạn chọn màu xanh, bạn sẽ bị bóp nghẹt đến chết.
Ma, âm hồn, người khuất mày khuất mặt…
ám ảnh cả thời niên thiếu của rất nhiều người. Những cơn rùng mình khi đi ngang
một nhà có người mới chết, những sợ hãi trong căn phòng tối khi trời mưa sầm
sập và sấm chớp đì đùng bên ngoài, khi tiếng cú kêu ngoài cây chùm ruột trước
nhà, những lần cùng anh em vừa sợ hãi vừa phấn khích trùm vội tấm mền khi cả
nhà cúp điện… đó là những cảm xúc mạnh mẽ và tuyệt vời đã xa biền biệt, kể từ
khi ta bước vào cuộc đời đầy tranh giành và gặp nhiều người còn đáng sợ hơn
những con ma mơ hồ không bao giờ thấy đụng chạm đến ai trong thuở thiếu thời.
Phạm Công Luận
(Trích sách NHỮNG BỨC TRANH PHÙ THẾ.
Xuất bản tháng 1 – 2019)