Mấy hôm nay, mọi người xôn xao về thông tin 39 người di cư bị
chết ngạt trong một chiếc container ở Anh. Lòng tôi trĩu nặng, đã định im lặng
tiếc thương cho họ, những con người vắn số, và vẫn thầm nguyện cầu điều tồi tệ
mình đang nghĩ sẽ không là sự thật: có ai trong số đó là người Việt- đồng bào của
mình, là con của một bà mẹ nghèo ở một miền quê nào đó....Là một người lăn lộn
với cuộc sống ở Anh đủ lâu, với những điều mắt thấy tai nghe, với những năm
tháng làm phiên dịch cho cảnh sát và Bộ Nội vụ (Home Office) Anh, tôi rất biết
họ là ai, họ đến từ đâu và cuộc hành trình của họ sẽ đi về đâu - những “người
rơm” kém may mắn. Và tôi quyết định kể ra những gì mình biết, hi vọng sẽ không
có thêm nỗi đau nào tương tự sẽ diễn ra nữa...
“Người rơm” là một từ cay đắng! Nó chất chứa cả máu - nước mắt
và vô vàn những gian khó, tủi nhục không dễ nói thành lời, mà cộng đồng người
Việt Nam ở Anh dùng để nhắc tới những người nhập cư bất hợp pháp. Vì sao lại là
“rơm”? Vì một khi bước vào con đường này, bạn hãy chấp nhận sinh mệnh của mình
sẽ chỉ còn như rơm - như rạ, những thứ vô giá trị. Những cuốn hộ chiếu Việt Nam
bị vứt bỏ hoặc đốt đi ngay khi “đường dây” đưa họ tới một nước Châu Âu nào đó
qua con đường du lịch; nhằm chối bỏ quốc tịch, chính thức bước vào giai đoạn “sống
không ai biết - chết không ai hay”.
Bởi lẽ Liên minh Châu Âu (EU) có điều luật về tị nạn, nếu bạn
bị phát hiện nhập cư trái phép và bị từ chối tị nạn, sẽ bị trục xuất về đất nước
trước đó bạn đã đi qua. Nếu là người không quốc tịch (không còn hộ chiếu), sự
việc bại lộ, họ sẽ bị trục xuất về Pháp, về Đức, về Bỉ.....hay một nước Châu Âu
nào đó, chứ không phải là Việt Nam; và như thế có nghĩa là còn cơ hội....trốn
tiếp. Đó là lý do, khi mở chiếc container tử thần kia ra, cảnh sát Anh sẽ dựa
vào tóc đen da vàng mà tạm thời nhận định các nạn nhân là người Trung Quốc chứ
chắc chắn họ sẽ không có một dấu hiệu nào, một mẩu giấy tờ nào dính dáng đến
nơi mà họ thực sự xuất phát.
Và hầu hết các con đường sẽ đều dẫn họ đến những bãi xe hàng
ở thành phố cảng Calais (Pháp) - đầu bên này của đường hầm xuyên qua eo biển
Manche, nối liền Anh với đại lục Châu Âu. Từ đây, đoạn cam go nhất của cuộc
hành trình sinh tử bắt đầu. Người “tị nạn” người nhập cư từ khắp nơi chứ không
riêng Việt Nam tập kết ở đây, sống lay lắt, tạm bợ trong những lều lán trong rừng
để chờ cơ hội vượt biên vào Anh. Các tổ chức nhân đạo của Pháp ra sức trợ giúp
cho cộng đồng tị nạn bằng tất cả những gì họ có: chăn gối, quần áo cũ, thực phẩm....nhưng
Khổ thì vẫn là Khổ. Cảnh sát Pháp cũng chẳng buồn bận tâm hay bắt bớ những người
này vì họ thừa hiểu, đã có mặt ở đây thì đích đến chỉ có thể là Anh. Cướp bóc lẫn
nhau, cưỡng bức, thậm chí những vụ giết người thầm lặng....trong một cộng đồng
hỗn tạp, vô chính phủ và không ai bảo vệ là chuyện không quá khó hiểu.
Và khi màn đêm buông xuống, từng tốp người lẻn vào các bãi
xe hàng tìm các chuyến xe sẽ sang Anh, rạch bạt chui vào nằm im lẫn giữa hàng
hoá; hoặc cắt kẹp chì chui vào những container. Nếu là đường dây VIP, tài xế biết
sự có mặt của bạn trên xe của họ, còn đường dây thường, thì thường là lên lén
lút. May mắn vượt qua trạm kiểm soát biên giới, sang đến đất Anh, tài xế VIP sẽ
dừng ở một cây xăng hay một trạm nghỉ chân để cho những vị khách quá giang xuống.
Còn nếu không qua rào cản máy tầm nhiệt hoặc bị chó nghiệp vụ ngửi thấy,
thì......đi về, hôm sau ra nhảy xe tiếp, cho đến khi thành công thì thôi. Có những
người vạ vật ngày ngủ đêm đi nhảy xe cả năm chưa qua được biên giới.
Container đông lạnh là lựa chọn được ưa thích vì có khả năng
cao thoát được máy quét tầm nhiệt nếu như thuộc đường dây VIP. Và 39 người xấu
số kia đã không thể đặt chân xuống “xứ sở thiên đường” vì chiếc xe đã vào thẳng
một khu công nghiệp, vượt quá thời gian họ có thể chịu đựng.
Và nếu có đủ may mắn để sống sót và lành lặn đặt chân xuống
đất Anh, con đường chờ đợi họ cũng sẽ không phải là đã hết chông gai. Để tự
nguyện trở thành “một nạn nhân của đường dây buôn người” - như cách gọi của
truyền thông, họ thường phải bỏ ra cả tỷ đồng tiền lộ phí. Là những cuốn sổ đỏ
cắm vào ngân hàng, là những món nợ vay lãi cao.....họ chỉ có một lựa chọn: kiếm
tiền bằng mọi giá, mọi cách để trả nợ và nuôi tiếp ước mơ đổi đời và hi vọng về
cuộc sống tốt đẹp hơn như lời anh A chị B gì đó là láng giềng, là họ hàng đã đi
trước và “chia sẻ kinh nghiệm”.
Những nhà hàng, những tiệm nail.....cũng không hẳn là rộng cửa
chờ họ, vì án phạt của việc sử dụng người lao động bất hợp pháp rất nặng, con
đường càng hẹp lại dẫn đến những ngôi nhà tuyết không bám nổi trên nóc: những trại
trồng cỏ (cần sa) bất hợp pháp - nơi mà rất nhiều, rất nhiều người ở quê nhà
nghĩ rằng sẽ dễ dàng kiếm được số tiền lớn để “hoàn vốn” và đổi đời. Và thỉnh
thoảng, lại có những lời kêu gọi trong cộng đồng để quyên góp tiền để đưa ai đó
về nước vì “tai nạn lao động” - những vụ tai nạn chết người do điện hay sự cố
trong những ngôi nhà bí ẩn. Nhiều người trong số họ đã vĩnh viễn không thể trở
về quê hương, dù là trong những chiếc hòm sắt, nhưng là “rơm” - nên họ, những
người nằm lại nơi đất khách, cũng không nằm trong bất kỳ một cuộc thống kê
chính thức nào. Nếu họ may mắn vượt qua được những tháng ngày tăm tối đó, những
chiếc container sẽ lại tiếp tục vào Anh, chở theo con họ, cháu họ, anh em họ,
và cả những người láng giềng ngưỡng mộ những cái nhà to lớn họ gửi tiền về xây ở
quê.
Không oán trách, không phán xét, sâu thẳm trong tim mình chỉ
thấy một nỗi buồn sâu sắc trước số phận của những “người rơm” - những người đồng
bào không được thừa nhận, những người Việt Nam máu đỏ da vàng bị mắc kẹt giữa
hai thế giới: thế giới của những khoản nợ xen lẫn những hi vọng đổi đời - những
chờ mong khắc khoải của gia đình từ những miền quê nghèo khó; và thế giới của
những hiểm nguy, gian khó nơi xứ người mà phần lớn họ nuốt nước mắt vào trong
mà giấu riêng cho mình. Đính kèm những lệnh chuyển tiền, họ đều chọn gửi về quê
nhà qua Facetime, Messenger nụ cười và những tấm hình lung linh nơi đất khách;
và giữ lại vẹn nguyên những dòng nước mắt đắng cay.
Ai cũng có một đời để sống, có quyền được chọn cách sẽ sống
thế nào, sống ở đâu....nhưng cũng đâu phải ai cũng may mắn có khả năng để đi du
học, hay đi sang xứ người bằng cánh cửa rộng để theo đuổi ước mơ thay đổi cuộc
đời. Chúng ta hãy ngưng phán xét, ngưng trách móc, ngưng nói đến những điều lớn
lao, những nguyên nhân vĩ mô, ngưng dạy bảo những người đã khuất sao không làm
thế này thế kia.....hãy dành một chút im lặng để cảm thông với những gia đình
đang ở tận đáy của sự đau thương.
Dù là người Việt Nam - người Trung Quốc hay người gì chăng nữa,
thì cũng là đồng loại của chúng ta, và họ được quyền yên nghỉ sau quá nhiều những
đau đớn - hoảng loạn lúc cuối đời.
Mong cho họ được bình yên, ở một thế giới khác, họ sẽ không
phải từ bỏ quê hương để mưu sinh, không phải liều mình trên những chuyến xe
sinh tử, không phải lạnh lẽo ra đi giữa những kiện hàng, mong cho họ được làm
NGƯỜI cho đúng nghĩa, và không bao giờ có thêm ai nữa phải liều mình làm “người
rơm”.
Hoàng
Huy
