|
|
Tranh Bé Ký
|
Dì Sáu là
một người đàn bà rất đáng phục. Sinh trưởng ở miền nam Việt Nam, lúc nhỏ
chắc học hành cũng chẳng bao nhiêu, sau 1975 di tản sang tây, không biết một tí
tiếng Pháp nào, vậy mà lại một thân một mình sống được yên hàn từ mấy chục năm
nay tại xóm La Tinh, ở ngay trung tâm thành phố Ba Lê hoa lệ.
1. Gặp Dì Sáu. Chúng tôi gặp Dì lần đầu trước đây đã
mấy chục năm. Khi đó vùng Ba Lê còn ít người Việt, và họ phần lớn sống ở ngoại
ô. Trong xóm La Tinh có môt tiệm bán thức ăn Việt Nam rất nổi tiếng. Tôi ở ngoại
ô, mỗi cuối tuần là lái xe chở vợ và hai con nhỏ vào xóm La Tinh mua thức ăn Việt.
Một ngày nọ, mua hàng xong, tôi vừa mở cửa xe cho hai cháu lên, thì bỗng có một
bà người Việt, tuổi cỡ trên năm mươi, quần áo đen, xách một cái thúng lớn xô
hai đứa con tôi, chen vào ghế sau, ngồi trốn trong xe. Nhìn phía xa sau xe, tôi
thấy có hai người cảnh sát đang rảo bước tới. Tôi không khỏi lo sợ, vì nghĩ bà
đã làm điều gì bất chính, bị cảnh sát rượt. Nào ngờ khi hai người cảnh sát đến
nơi, thì họ chỉ ghé đầu vào xe, trừng mắt nhìn bà một cách nghiêm khắc, rồi
quay nhìn nhau tủm tỉm cười, rồi bỏ đi. Bà lụm cụm chui ra, cảm ơn chúng tôi, rồi
xách thúng ngồi ở một cái ghế dài bên lề đường... chờ khách. Thì ra là bà làm
món ăn Việt Nam, rồi mang tới bán lậu ở trước cửa hàng kia.
Sau đó ít lâu, chúng tôi dọn vào ở xóm La Tinh, tình cờ gần
nhà bà, thành ra chúng tôi thành hàng xóm và tình bạn với bà kéo dài mấy mươi
năm, tới khi bà tự nhiên đi đâu mất tích, nhưng đó là chuyện về sau.
2. Một thân một mình từ Rạch Giá đến Ba Lê. Dì Sáu
sinh trưởng ở Rạch Giá, con thứ năm một gia đình chuyên làm nước mắm. Vì là con
thứ năm, nên chúng tôi gọi bà là dì Sáu. Dì Sáu hồi nhỏ cũng chỉ học cho tới biết
đọc biết viết, rồi lớn lên làm lụng quanh nhà, chờ ngày lấy chồng sinh con đẻ
cái, như nhiều con gái trong làng thời bấy giờ. Nhưng khi đó, chiến tranh đã tới
lúc khốc liệt, con trai trong làng đi lính hết, quân Mỹ càn quét, dân tình người
dân, nhất là ở vùng quê, hết sức khổ sở. Sau năm 75, gia đình bà ở lại. Trong cảnh
sống cùng cực, bà được chứng kiến nhiều vụ người ta vượt biển, vì nhà bà ở ngay
bờ biển. Trước nhà là đường cái, sau vườn là ra cửa biển. Có nhiều người lạ
không biết là ai, vào nhà bà, chạy chui ra sau, lên thuyền đã đỗ sẵn, rồi rông
tuốt. Một ngày kia, bà thấy nhiều người chạy qua nhà mình ào ào lên thuyền phía
sau nhà. Hình như có công an rình rập, bà hốt hoảng chạy theo người ta lên thuyền.
Không ai dám phản đối. Rồi người ta đưa bà đi ra tới một cái đảo bà cũng không biết
ở đâu. Thời cuộc xô đẩy, bám theo hết nhóm này rồi đến nhóm kia mấy năm trời,
không hiểu thế nào sang đến đất Pháp, được vào một trại tị nạn ở gần Ba Lê. Rồi
một ban từ thiện tìm cho bà được một căn nhà nhỏ, ngay tại xóm La Tinh. Bà được
người ta cho thuê với giá cực rẻ.
3. Lẻ loi trong Xóm La Tinh. Hồi con gái Dì Sáu có học
nghề gì đâu, chỉ được mẹ dạy cho nấu cơm nấu nước chút đỉnh trong gia đình. Qua
tây, có người chỉ cho bà làm món ăn Việt Nam, rồi đem bán cho hàng xóm hay ra
đường bán rong một cách kín đáo cho người qua lại. Từ khi biết bà, mỗi khi vào
Ba Lê, chúng tôi hay tò mò đứng xa nhìn, thì quả nhiên thấy thỉnh thoảng có mấy
bà đầm tới mua hàng của bà. Tôi đã thấy ngay là bà không biết tiếng Pháp, vì
người khách nào khi mua cũng tự tay cầm cái túi tiền của bà, nhét tiền vào rồi
lấy tiền thối lại một cách rất tự nhiên, không nói một lời nào với bà cả. Hai
bên có vẻ đã quen nhau từ trước, họ chỉ cười với nhau một cái, rồi người khách
bỏ đi. Chắc bà bán tại đây từ lâu rồi. Bán như thế là không có giấy má, không
trả thuế, và cạnh tranh với cửa hàng chung quanh. Dĩ nhiên là nhà hàng Việt Nam
biết. Họ thấy bà đâu có bán được bao nhiêu, thành cũng bỏ qua. Còn cảnh sát thì
quá biết, nhưng bà hiền lành không gây rối trật tự công cộng gì, nên cảnh sát cũng
làm ngơ.
Dì Sáu người lùn tịt, lúc nào cũng mặc quần áo đen. Tóc đã
hoa râm, mặt đầy vết nhăn nheo vì đã quá nhiều gian khổ. Nét mặt đều đặn, mũi
cao miệng nhỏ, hồi còn con gái chắc cũng xinh xắn. Da mặt bà bóng loáng vì bao
năm làm bếp đầy dầu mỡ. Chân tay gầy guộc nhưng cứng cát vì sáng tối làm việc.
Đêm phải làm món ăn, ngày còn phải vác thúng đi bán, như đã nói ở trên. Trời
nóng ran hay rét cóng cũng vậy. Nhiều người sống chung quanh đã biết ngày giờ
sinh hoạt của bà. Họ tới mua, còn tới đặt hàng, thành bà không những sống thoải
mái, còn có chút tiền để dành nữa.
4. Căn nhà kín đáo. Quen nhau ít lâu, chúng tôi đến tận
nhà đặt bà làm những món ăn riêng. Nhà Dì ở tầng hai, trong một chung cư đồ sộ,
mặt ngoài tường cao cửa lớn đầy chạm trổ. Ngày xưa chắc chắn là nhà rất đẹp,
nhưng vì xây từ đầu thế kỷ, nay đã nhiều mục nát, rỉ sét. Vừa vào cửa, theo
hành lang, chưa đi lên lầu, đã biết là có bà con ta ở, vì mùi xào nấu nước mắm
phảng phất. Hơn nữa lại nghe âm thanh tiếng ca cải lương rề rề cùng tiếng tụng
kinh gõ mõ nhè nhẹ. Sau này tôi biết nhiều người ở chung cư ta thán. Người ta cắt
nghĩa cho bà thì bà không hiểu, hoặc có hiểu nhưng làm bộ như không. Nhà bà có
hai căn buồng. Một căn để ngủ, có giường và hai cái nệm trải trên sàn nhà. Căn
kia là bếp, để đầy nồi niêu xoong chảo, một máy ướp lạnh đồ sộ, thức ăn chật cứng.
Cửa nhà ngày đêm không bao giờ khoá. Đẩy cửa vào là thấy bà, tay mặt đầy dầu mỡ
mồ hôi, hối hả ra chào đón.
5. Một tấm lòng vàng. Dì Sáu nghèo nàn, nhưng lại có
một tấm lòng vàng. Chúng tôi thường nói : “Người này ít chữ nghĩa, nhưng giầu
lòng Phật”. Ra đường hễ thấy người Á Châu trông dáng nghèo đói đi lang thang là
bà tới hỏi thăm và cho thức ăn. Nếu người đó là đàn bà, thì đem về cho ở nhờ.
Vì thế gần như lúc nào trong nhà Dì cũng có người tá túc. Bà nói: “Có người ở
dăm ba ngày, có người ở cả tháng. Tôi nuôi cho ăn, rồi còn cho chút đỉnh tiền
xài. Có người cũng làm bếp giùm tôi, có người cả ngày chỉ nằm ngủ”. Điều rất mầu
nhiệm là những người ở nhờ toàn là dân nghèo khổ, thế nào cũng có kẻ bất lương,
nhà bà thì đồ đạc hở hang, vậy mà chưa một ai lừa đảo trộm cắp của bà một thứ
gì. Tấm lòng Phật của bà đã cảm hoá được những người nghèo khổ, dù họ rất dễ bị
lôi cuốn vào con đường gian giảo.
6. Người con của Phật. Dì Sáu ngoài tiếng Việt còn
nói được tiếng Miên và tiếng Tầu. Hình như bà gốc gác là người Trung Hoa. Bà ít
chử nghĩa nhưng lại thuộc kinh làu làu. Nhất là kinh tiếng Phạn, như Chú Đại
Bi, Bát Nhã Tâm Kinh. Có hiểu gì đâu, vậy mà bài nào bà cũng thuộc lòng. Nhiều
lần chúng tôi đến thăm đứng lại hành lang nghe bà tụng kinh Phổ Môn, tiếng
chuông mõ rất nhịp nhàng. Vấn đề là bà để băng nhạc cải lương suốt ngày không
ngừng. Ngay lúc tụng kinh bà cũng để băng cải lương. Bà nói : “Cải lương tôi đã
thuộc lòng, có nghe gì nữa đâu, nhưng để nhạc cho đỡ lẻ loi”. Trong buồng bà có
một cái lò sưởi đã xây sẵn đục vào tường, bà dùng làm bàn thờ. Có lọ hoa, lư
hương, chuông mõ, một đĩa nhỏ trái cây, nhiều tranh và tượng Phật. Bà rất hãnh
diện có một bức hình Phật Bà Quan Âm hiện ra trên trời ở Sài Gòn trong năm Pháp
nạn 1963, nghe nói do một phi công bay lên chụp được. Bức hình này rất nổi tiếng
ở Sài Gòn vào dạo đó.
Dì Sáu biết rất nhiều sự tích về đức Phật nói chuyện là kể lể
đủ thứ về đời đức Phật. Không bao giờ thấy Dì than phiền về đời sống vất vả.
Lúc nào cũng thấy bà tươi cười. Nếu gặp trắc trở thì coi là kiếp trước làm tội
nay phải trả. Luôn luôn lo làm phước, nói là để phúc cho đời sau. Dì tin là ai
cũng tốt. Dì trả tiền thuê nhà rất sòng phẳng. Đi chợ, Dì cứ đưa túi tiền ra,
người ta móc lấy đúng tiền mua. Tôi biết là dân bán hàng ở đây nhiều lúc lạm dụng
du khách, nhưng tôi chắc là chưa ai lừa đảo Dì Sáu một lần nào. Thì ra lòng
thành thật của Dì đã vun xới lòng thành thật của mọi người chung quanh.
7. Dì Sáu đi đâu? Một ngày nọ, chúng tôi đến thăm, thấy
đầy thợ đang tu sửa lại hai căn buồng của bà. Dì Sáu đã đi đâu mất. Những người
thợ nói là bà đã dọn đi. Họ cho tôi địa chỉ mới của bà, nhưng tới đó, chỉ thấy
một căn nhà cũ kỹ, kín cửa cao tường, không một bóng người. Vì lý do gì bà bỏ
đi thì có ai biết đâu!
Từ đó tôi mất tin Dì Sáu luôn. Người đàn bà từ đồng quê nước
mặn xứ nghèo, theo xô đẩy của thời cuộc, đã đến tận kinh đô ánh sáng Ba-Lê, sống
một thân một mình, rồi biến mất, không biết lưu lạc nơi nào. Dì sống như một nhà
tu hành nhỏ phận, dấn thân ngoài đời, tự lập cánh sinh. Dì đã cảm hóa được những
người chung quanh trong một khung cảnh thanh đạm, hiền hoà, từ thiện. Gặp người
Pháp không nói được gì với nhau thì có khác chi hai bên cùng tịnh khẩu như
trong một phép tu hành. Cũng như các nhà tu tịnh khẩu, họ dùng nụ cười chân thật
thân tình làm giao thiệp.
Mới đây, tôi trở về địa chỉ mới của bà xem có tin tức gì
không. Ôi, thời cuộc đổi thay, căn nhà đó đã hoàn toàn được sửa lại. Tôi đi
vòng quanh cả giờ, không thấy Dì đâu. Có thể Dì đã ra đi. Dì ở hiền gặp lành,
được Phật độ. Nếu Dì đã ra đi thì thế nào cũng đã được các Bồ tát đưa về nơi đất
Phật.
Nguyễn
Vạn An
