Lúc mẹ Hà gọi thì Hà còn đang ngủ say chưa muốn dậy; nhưng giọng mẹ Hà dịu
dàng nói:
– Hôm nay mồng một Tết, con gái mẹ dậy sớm một chút nào. Dậy mặc áo đẹp rồi
ra mẹ mở hàng cho.
Thế là Hà vội ngồi dậy và tỉnh ngủ ngay. Thoạt mở mắt chỉ mới nhìn thấy mẹ
mà lòng Hà đã rộn lên. Trông mẹ hôm nay tươi đẹp lạ. Mới sáng sớm mà mẹ đã mặc
áo dài. Mẹ mặc chiếc áo Thượng Hải màu huyết dụ; chiếc áo mà từ lâu rồi mẹ Hà
chỉ cất ở trong tủ; mẹ lại đánh phấn nữa, thảo nào trông mẹ khác và đẹp quá làm
Hà càng thấy vui sướng và yêu mẹ hơn lên. Hà níu chặt lấy cổ mẹ yên lặng áp má
trên vai mẹ, nhưng mẹ Hà nhè nhẹ gỡ tay Hà ra và mỉm cười nói:
– Con mẹ năm nay đã lên tám rồi mà còn nũng nịu mãi thôi.
Mẹ Hà mặc cho Hà cái áo len cho khỏi lạnh rồi cúi xuống lấy đôi dép của Hà và
đỡ Hà xuống đất. Lúc vào tới sân thì Hà gặp u già. “A! Lại cả u già nữa”; chiếc
quần láng đen còn bóng hồ mới và chiếc áo cánh trắng mới tinh của u mặc hôm nay
đã làm người u trở nên gọn gàng và sạch sẽ, không luộm thuộm như những ngày
thường, luôn luôn u chỉ mặc chiếc áo nâu rách và chiếc quần đen đã bạc màu lúc
nào cũng sắn sộc sệch, ống cao ống thấp. Lúc trông thấy Hà, u tủm tỉm cười có
vẻ như hơi ngượng vì u đang mặc bộ quần áo mới. U nói với Hà:
– A, em Hà. Chúc em năm nay chóng nhớn và học giỏi bằng năm bằng mười năm
ngoái.
Hà vui quá định nói với u rất nhiều, nhưng chẳng biết nói thế nào. Rút cục
Hà chạy sà tới u, ôm lấy ngang lưng u nũng nịu:
– Không, u bế em đi rửa mặt cơ, chóng lên, áo mới của em đâu?
Mẹ Hà mắng yêu Hà:
– Hà ngoan nào. Sáng mồng một mà đã làm nũng rồi.
Rồi mẹ Hà bảo u già:
– Thôi u cho em đi rửa mặt rồi còn thay quần áo cho em. À, u đã tẩy bóng cho
tôi chưa. Còn nồi ninh u có cho nước mắm thì liệu coi không lại mặn đấy.
– Thưa mợ vâng. Bóng tôi đã tẩy rồi nhưng mợ coi lại cho, xem đã được chưa.
Lạ quá, những câu nói của mẹ Hà và của u già hôm nay cũng khác mọi ngày. Tuy
cũng vẫn là những lời mẹ Hà sai bảo u già và cũng vẫn là những lời u già nói
với mẹ, nhưng trong tất cả giọng nói của hai người có đượm một tình thân mến
đặc biệt. Tuy trời lúc này đã tờ mờ sáng mà ở trong bếp Hà thấy vẫn còn để đèn
điện. Trong ba bếp lò cái nào cũng hồng rực lửa, bên trên đặt mấy nồi to hơn
những nồi nấu thường ngày. Cái gì cũng vui lạ trong cái vui lạ lại có một tình
thương yêu ấm cúng làm Hà náo nức. Hà chỉ muốn chạy nhảy hò hét. Lúc u già dắt
Hà tới buồng tắm trong khi u quay ra lấy khăn để rửa mặt cho Hà thì Hà đã ngồi
sà xuống bên chậu nước, nhúng cả hai tay vào chậu nước nóng nấu lá mùi già, tỏa
hơi thơm đầm ấm mờ cả gian buồng tắm. Hà lấy tay khỏa mạnh trong chậu làm nước
bắn tung tóe cả ra ngoài, u già đến giữ tay Hà và bảo:
– Em ngoan nào. Sáng mồng một mà.
Hà cười khanh khách hỏi:
– U ơi, nước thơm quá u nhỉ. Sao ngày thường u không nấu nước lá thơm cho Hà
rửa mặt?
– A, Tết mới nấu chứ.
– Sao lại Tết mới nấu?
– Tại Tết mà. Thôi em để u rửa, chóng còn ra mặc áo đẹp còn đi lễ Tết với
mợ.
Tiếp lời u già, tiếng pháo trong thành phố nổ ran. Hà hỏi u già:
– Sao nhà ta không đốt pháo hở u?
oOo
Lời bé Hà hỏi làm u già nhớ tới những cái Tết của gia đình nhà này hồi ba
năm về trước, khi ba của Hà còn sống. U làm với bố mẹ Hà từ khi chưa có Hà nên
u biết rõ lắm. Trước kia, Tết đến thì vui vẻ quá. Trước Tết độ tuần lễ, ba Hà
đã đi sắm cành đào thực to về cắm trong chiếc lọ sứ Tàu đặt giữa phòng khách.
Trong khi đó thì mẹ Hà ngồi nhà gọt thủy tiên và trông coi phụ với u già nấu
các thức bánh mứt. Đêm hai mươi chín, ba mươi, mọi người càng bận rộn nhưng vui
tấp nập hơn. Ba Hà đi lên chợ Đồng Xuân mua những chậu cúc đại đóa màu vàng
tươi. Mẹ Hà và u già ở nhà làm gà, thổi xôi để sửa soạn cúng Giao Thừa, rồi đốt
pháo và ăn uống xong mới đi ngủ. Sáng mồng một, khách khứa tới xông đất và chúc
mừng tấp nập, chẳng bù cho mấy cái Tết gần đây, mẹ Hà không hề sắm sửa gì, chỉ
may cho Hà bộ quần mới và u già hai bộ quần áo vải như thường lệ. Bao giờ mẹ Hà
cũng may áo vải trắng cho u già, nhưng u chỉ mặc trắng có mấy tháng rồi lại đem
ruộm nâu. Tối Ba mươi, trong nhà buồn ngắt. Hà đi ngủ sởm, u già không có việc
gì làm cũng nằm một chỗ nhớ tới gia đình u. Người con trai độc nhất của u đã đi
đâu biệt tích từ mười năm nay để lại người vợ sống đơn chiếc con như người góa
bụa. Vì nhớ con trai nên u thương con dâu lắm. U đi ở với bố mẹ Hà từ ngày ấy,
nhưng ít dám tiêu đến tiều lương, chỉ lo để dành, cứ đến cuối năm, con dâu u ở
quê ra, u lại cho ít nhiều tiền làm vốn. Còn u đã coi gia đình Hà như gia đình
mình. Có lần u bảo mẹ Hà:
– Sống, tôi làm cho mợ; chết mợ chôn tôi.
U thì thế, còn mẹ Hà thì vừa ngồi đợi cúng Giao Thừa vừa khóc thầm vì u thấy
mắt mẹ Hà cứ đỏ hoe lên. Trong ba ngày Tết, mẹ Hà không đi đâu vì có đại tang,
mà khách khứa cũng rất ít người đến nhà mẹ Hà, chỉ vài người thân trong họ.
Nhưng năm nay vừa hết tang ba Hà, trước Tết mẹ Hà đã bàn với u già:
– U ạ? Tết năm nay hết tang cậu rồi, nhà cũng phải làm ít bánh mứt, và ngày
mồng Một cũng nấu lấy mấy bát mà cúng cụ và cậu chẳng phải tội.
Rồi mẹ Hà im lặng một lát lại tiếp:
– Mọi năm có tang, ở nhà đã đành, năm nay đoạn tang cậu, tôi cũng phải cho
em Hà đi lễ Tết các nhà quen thuộc chứ thôi sao được. A, hễ cậu Đức có tới, u
nhớ nhắc cậu ấy đổi hộ cho ít tiền mới để đến Tết tôi còn mở hàng cho trẻ con.
Nói đến đây, mẹ Hà ngưng lại, khe khẽ nén tiếng thở dài rồi tiếp:
– Rõ khổ! Mấy năm nay vận áo sám. Kiếm chẳng ra lại còn Tết với nhất, tôi lo
quả.
U già chỉ biết nhìn mẹ Hà, chép miệng một lúc rồi u nói:
– Mợ ạ, áo tôi năm nay còn mặc được, hay mợ đừng may nữa.
Mẹ Hà cười, gắt khẽ lên với u già để che vẻ cảm động của mình:
– U rõ lẩm cẩm. Cả năm chỉ có hai bộ quần áo, chẳng may thì u mặc bằng gì.
U già như không để ý tới lời mẹ Hà:
– Hôm này cái cả nhà tôi nó có ra, mợ trả cho tôi một nửa tiền lương để đưa
nó thôi. Còn mợ giữ lại cho tôi.
Mẹ Hà chấm nước mắt nhìn u già định nói gì với u nhưng lại thôi.
oOo
– Kìa u, bé hỏi sao nhà ta không đốt pháo?
U già vội đáp:
– Có, năm nay có đốt pháo, nhưng đợi có người xông nhà đã. Thôi xong rồi, Hà
ra mặc áo đẹp, rồi mợ còn mừng tuổi cho.
Một lúc sau, bé Hà đã súng sính trong bộ quần áo mới màu hồng trên đầu có
tết cái nơ đỏ. Hà hớn hở đi ra đi vào, tay cầm năm tờ giấy một đồng mới, mẹ Hà
mới mừng tuổi cho.
Suốt cả ngày mồng một Hà đã được theo mẹ đi rất nhiều nơi.
Trước hết, Hà theo mẹ đi lễ ở đền; trong lúc mẹ Hà ngồi lễ và khấn thì Hà ra
chơi quanh quẩn ở ngoài. Sân đền đầy xác pháo đỏ rải rác trên mặt cỏ xanh mượt
mà Hà gọi là cỏ mọc hoa đỏ. Trời tươi sáng nhưng vẫn có mưa bụi bay phơi phới
nhẹ như sương, nhẹ đến nỗi Hà vẫn chơi ở sân mà không ướt. Lâu lắm Hà mới thấy
trên chiếc áo dạ đang mặc, bị những hạt mưa bụi bám màng màng như tơ nhện. Lúc
Hà đưa tay phủi thì mới biết là quần áo mình đã bị ẩm. Trời rét nhưng hơi nóng
trong người Hà bốc ra đủ để Hà cảm thấy nỗi ấm áp trong cái rét ngọt rất dễ
chịu đó. Trong không khí có quyện phảng phất mùi hoa lan, hoa ngâu, hoa mống
rồng trồng ngay ở sân đền. Mùi thơm của thứ hoa lẫn với mùi khói trầm nhang trở
nên một mùi thơm đặc biệt mà Hà chỉ được hưởng mỗi lần đi lễ các đền chùa. Vì
chỉ có những đền chùa mới có được mùi thơm tinh khiết và đặc biệt đó. Hà rất
thích hai cây hải đường chỉ thấp ngang đầu Hà nở đầy hoa trồng cân đối ngay
trước cửa điện thờ, vì Hà có thể nhẹ đỡ từng nụ hoa trên tay mà ngắm nghía
không chán. Những nụ hoa đỏ thắm cũng bị những hạt mưa bụi nhẹ bao ở ngoài làm
Hà không dám động mạnh sợ rơi những hạt mưa đó.
Lúc sau, mẹ Hà lễ xong, hai mẹ con đi ra sân ngoài. Mẹ Hà ngước mắt tìm một
cành cây có nhiều lộc; khi đã thấy, mẹ Hà kiễng chân níu cành lá xuống để bẻ
mang về. Cây bị rung, những hạt mưa đọng trên các cành rơi xuống rào rào. Hà
cuống quít đưa cả hai tay ra như muốn hứng lấy tất cả những giọt nước ấy cho
khỏi phí, vì Hà thấy những giọt nước mưa đọng trên những lá cây lóng lánh đẹp
vô cùng. Loay hoay một lát mẹ Hà mới bẻ được cành lộc rồi cả hai mẹ con cùng
vui vẻ ra về. Tới nhà, mẹ Hà đưa cành lá cho u già đem cài trên cửa ra vào. U
già khen:
– Úi chao. Mợ bẻ được cành lộc đẹp quá. Chắc năm nay làm ăn dễ chịu lắm đấy.
Mẹ Hà cười:
– Ở trên ngọn còn nhiều cành đẹp nữa đấy u ạ. Nhưng cao quá tôi với không
tới, giá…
Mẹ Hà định nói: “Giá như những năm trước, có ba Hà thì đã bẻ được cành tốt,”
nhưng bà chợt im.
Sau đấy, Hà lại được mẹ cho đi mừng tuổi các nhà quen thuộc. Tới nhà ai, mẹ
Hà cũng mở ví lấy tiền mở hàng cho các trẻ con nhà chủ và Hà cũng được nhiều
tiền mừng tuổi lại. Phần nhiều toàn là giấy một đồng mới tinh, Hà nâng niu từng
tờ và hễ cứ được ai cho thêm đồng nào, Hà lại chập với số tiền đã có từ trước
để đếm đi đếm lại. Tối đó về nhà, Hà trải từng tờ giấy bạc lên khắp mặt bàn,
soạn giấy năm đồng riêng ra cho khỏi lẫn với giấy một đồng, rồi Hà cẩn thận cho
vào cái túi tay màu đỏ của Hà. Tối ngủ, Hà cầm theo cả túi tiền vào giường.
Thấy thế, u già hỏi đùa:
– Em cho u vay nào.
Hà ngần ngừ rồi lắc đầu.
– Thế Hà để tiền làm gì?
Hà nói ngay:
– Để Hà mua búp-bê to mà ngày trước ba Hà đã định mua cho Hà ấy. Con búp-bê
biết khóc, biết cười và có cả chai sữa ở mồm nữa cơ u ạ.
Qua ngày mồng hai, sang mồng ba, mẹ Hà vẫn giắt Hà đi lễ tết các nhà. Lúc
nào ở nhà thì mẹ Hà lại bận tiếp các người đến chúc Tết nhà Hà, thành thử mẹ Hà
luôn luôn bận. Đến chiều mồng ba, mẹ Hà chợt nhớ còn quên chưa đến nhà bác Lý.
Lúc hai mẹ con ngồi trên xe đến nhà bác Lý, Hà nói và hỏi mẹ luôn miệng. Nhưng
mẹ Hà thì chỉ ừ ào, ít nói. Nét mặt có vẻ băn khoăn, bà mở ví của bà, lục lục
bên trong một lát, xong rồi đóng lại. Xe đã chạy tới đường Đồng Khánh chỉ còn
vài phố nữa thì đến nhà bác Lý. Mẹ Hà ngập ngừng mãi rồi ngắt lời Hà và hỏi Hà:
– Này con… Đưa mẹ giữ tiền hộ cho.
Hà nhìn mẹ rồi nói:
– Không. Con thích giữ lấy để mấy hôm nữa mẹ đưa con đi mua búp-bê cơ.
– Ừ thì mấy hôm nữa mẹ đưa con đi mua búp-bê, nhưng giờ thì đưa mẹ giữ hộ,
không con giữ mà mất thì làm thế nào.
Thấy mẹ nói có lý, Hà yên lặng tỏ ý ưng thuận nhưng không được vui. Một lúc,
Hà mở cái túi đỏ của mình, lôi cuộn tiền chậm chạp đưa cho mẹ, Hà đã cẩn thận,
xếp thẳng những tờ giấy bạc, cuộn lại, xong lại lấy giấy bóng đỏ gói, rồi chằng
cao su rất cẩn thận. Nhưng Mẹ Hà tháo dây cao su và giấy đỏ vứt đi rồi xếp tiền
vào trong ví của bà. Thay thế, Hà vội hỏi:
– Sao mẹ lại vứt giấy đỏ của con đi?
– Giấy ấy nhàu rồi, không đẹp con ạ. Về nhà mẹ cho tờ khác đẹp hơn.
Đến nhà bác Lý, sau khi mọi người chúc mừng nhau ồn ào, Hà được bác mừng
tuổi cho những mười tờ giấy một đồng. Hà đang vui hỉ hửng, bỗng mở to mắt ngạc
nhiên vì thấy mẹ đang mở ví lấy xấp tiền của Hà ra để mừng tuổi cho các con bác
Lý. Bác Lý đông con quá, lố nhố đến bảy tám đứa mà mẹ Hà lại gọi tất cả đến
trước mặt bà để bà mừng tuổi cho mỗi đứa đến năm tờ chứ không ít.
Xấp tiền của Hà trên tay mẹ Hà cứ mỏng dần và mắt Hà thì mọng đỏ. Nhưng Hà
cứ giương mắt lên và nhìn xấp tiền trên tay mẹ, cổ Hà đã có một cục gì chạy lên
chạy xuống. Hà cũng không hiểu tại sao lúc ấy lại không đòi ngay xấp tiền về.
Chợt Hà thấy mẹ thoáng nhìn mình. Tia nhìn của bà ngầm có ý dỗ dành và buồn
buồn. Thế là Hà cúi xuống chớp chớp mắt, nước mắt theo những cái chớp trào lên
mi. Mẹ Hà kéo Hà ôm vào lòng, Hà cảm thấy mẹ thoáng ghì chặt lấy mình. Bà nói
vội và khẽ bên tai Hà:
– Đừng con. Mẹ xin, mẹ xin. Rồi về mẹ trả con.
Nhưng rồi bà lại vội tươi nét mặt nói với bác Lý:
– Đấy, cháu bác lớn thế mà vẫn cứ còn hay làm nũng. Đang đòi về đấy ạ, thực
hư quá.
Bác Lý cười:
– Nào, cháu bác muốn gì nào. Ngồi một tí nữa rồi mẹ cho về việc gì mà phải
ngủ nhè.
Ra khỏi nhà bác Lý, Hà òa lên vừa khóc vừa nói:
– Con bắt đền mẹ đấy nào, mẹ lấy tiền của con cho con bác Lý hết rồi. Con
bắt đền mẹ nào…
Mẹ Hà dỗ:
– Nín con. Về nhà mẹ đền. Mẹ có lấy mất của con đâu. Nín rồi mấy hôm nữa mẹ
đưa đi mua búp-bê.
Nhưng Hà không nín. Mẹ Hà dỗ mãi rồi cũng kệ. Đến nhà, mẹ Hà gọi u già lên
bảo gì khẽ lắm. Xong bà quay đi thay quần áo rồi lên nằm nghỉ trên giường. U
già lần túi áo trong tháo kim băng rút gói vải nhỏ ở trong ra. U loay hoay mở
gói lấy mấy chục bạc xong đem đến chỗ Hà u đưa cho Hà:
– Này, tiền của em mợ trả đấy, việc gì mà phải khóc.
Hà ngây người:
– Không, em không thèm lấy liền ấy đâu. Của em tiền mới cơ. Em bắt đền đấy
nào…
Cứ như thế một lúc lâu. U già dỗ chẳng được bỏ ra ngoài sân dọn dẹp Hà thì
không gào to nữa, nhưng vẫn ti tỉ khóc và tức vì đã thế mẹ Hà còn để kệ Hà mà
đi nằm. Nhưng Hà bỗng nín bặt và lắng nghe, hình như mẹ Hà vừa thở dài rất nhẹ.
Đúng rồi bà vừa trở mình nằm thẳng. Một cánh tay vắt che ngang mặt. Hình như mẹ
Hà lại khóc nữa chứ. Hà nín thở hồi hộp và hối hận muốn chạy lại nhấc tay mẹ ra
xem có phải mẹ khóc thật không, nhưng vẫn không dám. Đúng lúc đó u già vào.
Trông thấy u, Hà lại òa lên khóc. Nhưng u già không biết là lúc này Hà chỉ hối
hận vì tự nhiên thấy thương mẹ mà khóc? U đến cạnh Hà lại móc túi lấy mấy chục
bạc đưa cho Hà.
– Thôi em. Năm mới mà. Khóc dai quá. Nín đi, tiền này cũng mua được búp-bê
mà.
Hà gào to:
– Không… em không lấy… em không lấy đâu.
Hà định bảo với u già là Hà hối hận, không lấy tiền nữa. Nhưng u già không
hiểu tưởng Hà vẫn còn dỗi, u thở dài:
– Gớm, em gan quả, hư quá, em làm mẹ buồn đấy.
Mẹ Hà vẫn nằm yên dáng điệu cũ nhưng bà nói:
– Thôi u cứ đi làm cơm đi.
Mẹ Hà chỉ nói có thế, nhưng Hà nghe giọng mẹ thì biết đúng là mẹ đã khóc
thật. Hà thấy khổ quá nên chạy xầm tới bên mẹ, kéo cánh tay mẹ Hà đang để che
ngang mắt bà ra. Hà nức nở khóc và nằm rúc đầu vào nách mẹ; tấm tức gọi:
– Mẹ ơi.
Mẹ Hà chợt hiểu, bà ôm lấy Hà, dụi cái má đẫm nước mắt của bà vào má Hà,
cười nói:
– Con gái mẹ…
Còn u già vừa gởi tiền cất vào túi vừa đi ra sân mủm mỉm cười lẩm bẩm:
– Rõ thật.
Nguyễn Thị Vinh
