Cần Thơ gạo trắng nước trong
Ai đi đến đó
lòng không muốn về
(ca dao)
BÀI THƠ NHỚ BẾN
NINH KIỀU
Tình cờ gặp bài thơ và hình chụp của ông bạn thi sĩ Quảng
Nam thăm bến Ninh Kiều, TP Cần
Thơ, khiến tôi nhớ nó quá, vội họa những lời thơ nầy:
TỚI BẾN NINH
KIỀU
(Nguyễn Hàn
Chung)
Anh hăm hở tới Ninh Kiều
xung quanh vắng
ngắt mĩ miều cù cưa
cái thời
nắng khổ tìm mưa
nói chung chấm hết nên chừa vậy
thôi
Thơ họa:
NHỚ BẾN NINH
KIỀU
.
Bao năm quên
bến Ninh Kiều
Chợt nay thấy ảnh
buồn nhiều oán sâu!
Cái thời
mắt liếc môi trao
Cái thời
mưa đượm tình nhau...
Xóm Chài!
.
Vẫn còn
hoài mãi một đời
Dù bao
thống hận lũ người ác
nhân
Gây chi bao chuyện tang thương?
Để cho oan
nghiệt sâm thương đôi bờ!
.
Còn đâu
đại học Cần Thơ!
Còn đâu
đường phượng thắm hoa đỏ trời!
Tiếc thương
chi? Cũng rồi thôi!
Nhớ
thương chi? Để lệ rơi
kiếp người?
(Nguyên Lạc)
.
Bài thơ trên cũng khiến tôi chạnh long nhớ đến hai câu ca dao nhân dân của "một thời tôi cố quên", thời 75 như sau:
Chiều chiều trên bến Ninh Kiều
Dưới chân
tượng Bác, đĩ nhiều hơn dân!
(Ca Dao Nhân Gian Thời XHCN Việt Nam)
.
Trong bài thơ họa có hai cụm từ: XÓM CHÀI và ĐẠI HỌC CẦN THƠ các bạn miền ngoài không rõ, nên đã hỏi. Tôi xin được giải thích rõ về hai cụm từ này, cùng những gì liên quan đến nó để các bạn tường.
.
VỀ
ĐỊA DANH
XÓM CHÀI
1. Xóm Chài
Xóm Chài là một xã đối diện với bến Ninh Kiều nhìn qua sông nhỏ Cần Thơ. Xã này nằm trên
doi đất nhô ra, kẹp giữa bởi sông Hậu và sông nhánh Cần Thơ .
Bến Ninh Kiều tọa lạc tại ngã
ba sông Hậu và sông nhánh Cần Thơ, trước 1975 là Căn Cứ Hải Quân vùng 4 VNCH. Về phải, con sông nhỏ Cần Thơ nầy chạy qua Công viên Ninh Kiều, chợ Cần Thơ rồi đến huyện Cái Răng - có chợ nổi nổi tiếng và cầu lớn bằng xi măng bắt ngang qua, nối liền quốc lộ
4, chạy xuống Sóc Trăng và Cà Mau. Cầu này, năm 1968 bị mìn
CS nổ xập, ban ngày, làm một số xe đò chở đầy người và một số bộ hành (dân đi bộ buôn bán) rơi xuống sông chết. Sau đó cầu được xây
lại.
Từ Cái
Răng, dòng sông chạy đến Phong Điền,
Cầu Nhiếm vang tiếng về những vườn cam bạt ngàn. Cam xanh (Cam sành) rất ngọt, được thương lái chuyện vận lên tận Sài gòn. Đây là quê của "nàng" hiện tại.
Nửa đoạn đường Cái
Răng đến Phong Điền, khoảng xà Nhơn Ái nếu rẽ trái là kênh/ kinh đào thẳng tấp: Kênh/ Kinh Xáng Xà-No rồi đến huyện Phụng Hiệp - Ngã Bảy , nơi 7 con sông nhỏ gặp nhau.
.
"Hò
ơ …. Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Xà No.
Anh có thương em thì mua một con đò
Để em
qua lại. Hò ơ… để em
qua lại thăm dò ý anh."
.
Cá trê trắng nấu với rau cần
Muốn về Kinh Xáng
cho gần với em
(ca dao)
.
a. Kênh Xáng Xà-No
Kênh Xáng
Xà No - Gọi tắt là kinh (kênh) Xáng, một dòng kênh do thực dân Pháp đào - Năm 1901 kênh Xà No được khởi công, đến tháng 7/1903 hoàn thành - nhằm khai thác vùng đất hoang miền Hậu Giang. Bề ngang trên
mặt kênh rộng 60 mét, đáy 40 mét, độ sâu từ 2,5-9 m, dài 39 km nối
liền sông Cần Thơ (ngã ba Vàm Xáng, làng Nhơn Ái, Phong
Điền, Cần Thơ) đến sông Cái Lớn (ngọn rạch Cái Tư, nay thuộc thị xã Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang). Sông Cái Lớn chảy ra biển, vùng vịnh Thái Lan.
Có người cho rằng, gọi tên kênh là Xà No vì được đọc trại từ Saint-Tanoir, tên của người Pháp chỉ huy xáng
đào con kênh này. Theo nhà
văn Sơn Nam thì cái tên Xà No bắt
nguồn từ tiếng Khmer: “Srok Snor - xóm có cây điên điển”.
b. Huyện Phung
Hiệp - Ngã Bảy
Được gọi là Ngã Bảy vì sông chia 7 ngả sông
toả đi các hướng khác nhau.
.
Dòng sông chia
nhánh làm bảy ngả
Biết ngả
nào tôi dõi em đây?
Xuôi dòng con nước ngày xưa ấy
Bỏ lại mình
tôi khóc ròng đầy
Bỏ lại mình
tôi bên bãi vắng
Cây bần buồn rụng trái nào hay!
Bìm bịp
kêu giọng khàn
đôi tiếng
Nước lớn đầy bảy ngả
mù mây!
(Dò Tìm Trên Sông Ngã Bảy - Nguyên Lạc)
.
Huyện Phung Hiệp
thuộc tỉnh vừa thành lập (khoảng 1961 - 1962 thời ông TT Ngô Đình Diệm): Tỉnh Chương Thiện. Khoảng năm 1972 (?) TT Nguyễn
văn Thiệu
bổ nhiệm một vị đại tá rất trẻ, tốt nghiệp từ trường Thiếu Sinh Quân
làm Tỉnh trưởng : Đại tá HỒ NGỌC CẨN, tính tới 1975 (năm ông chết) mới vừa 33 tuổi. Vị đại tá Tỉnh trưởng này không chịu đầu hàng ngày 30/4 nên bị Uỷ Ban Quân Quản CS kết
án tử hình và định ngày xử bắn tại sân vận động (sân bóng đá) Cần Thơ khoảng cuối tháng 5/1975 (?). Chính quyền CS bắt tất cả mọi gia đình ở thành phố Cần Thơ phải có người đến xem xử, trong đó có gia đình tôi, nếu không sẽ bị kết án chống "Cách Mạng"!
Mặc bộ bà
ba đen, mắt bị bịt kín, bị trói thút vào cột bắn, ông được CS "ân huệ" cho nói lời cuối, với ý mớm ăn năn hối lỗi đã chống lại Cách Mạng.
Đây là câu
nói cuối cùng của ông Cẩn: "Việt Nam Cộng Hòa
muôn n...ă..m...!"
Tên lính CS vội vã bụm miệng ông và nhét giẻ vào.
Sau đó một loạt súng
nổ, một phát súng ân huệ, ông Cẩn qua đời, xác được vùi
trong bãi tha ma bên đường, ngang Trại
Nhập Ngũ vùng 4 thời VNCH.
2. Trở
lại bến Ninh Kiều.
Từ bến Ninh Kiều nhìn về sông
Hậu rộng lớn, hướng sang trái
là bến bắc/ bến phà Cần Thơ chảy đến Long Xuyên. Hướng sang phải chảy ra biển Đông, ngang qua Đại Ngãi (Vàm Tấn) quê tôi, cách cửa biển khoảng 20 km (khoảng 17 miles).
.
– Hò ơ ớ ơ ơ …
Đất Sóc
Trăng khô cằn nước mặn
Anh ra Vàm
Tấn chở nước về xài
Về nhà
sau trước không ai (ơ ờ)
Hò ơ ớ ơ ơ …
Hỏi ra
em đã … theo trai mất
rồi (ơ ơ)
(Hò
ca dao)
-- bậu
về Đại Ngãi mình ên
bỏ quên
kẹp tóc bắt đền tội ta
bậu quên
là tại bậu mà
tại sao
bậu bắt đền ta một đời
tội này
không chịu bậu ơi !
(Bậu về - Trần
Phù Thế)
-- Tha
phương cơm áo tháng ngày
Hồn quê
xưa cũ vẫn hoài trong
tôi
Cái tên Vàm
Tấn tôi ơi!
Trăm năm vẫn nhớ những lời ca dao
"Ra sông, đổi nước ngọt nào
Về nhà, trông trước trông sau vắng nàng
Hỏi ra
đã bỏ mất đàng
Theo trai bậu nỡ phụ phàng
tình tôi"
Cái tên. Đại Ngãi tôi ơi!
Làm sao quên được. một thời thiết tha?
(Nhớ Về Vàm Tấn/ Đại Ngãi - Nguyên Lạc)
Trước khi đến xã
Đại Ngãi khoảng 3 km (2 miles) là xã Nhơn Mỹ, thuộc huyện Kệ Sách, quê hương của vợ sau Đại tướng Cao Văn Viên (Tổng Tham Mưu Trưởng quân lực
VNCH)
Chợ xã
Nhơn Mỹ tọa lạc trên bờ đất tại ngã ba bờ phải sông Hậu (hướng chạy ra biển) và rạch Nhơn Mỹ. Phía đối diện chợ Nhơn Mỹ, giữa sông Hậu là cồn Quốc Gia (quê của cô bạn gái đầu đời). Đây
là nơi ông TT Nguyễn Văn Thiệu có
lần ghé thăm, vì nó nổi tiếng trù phú với vườn sầu riêng và chôm chôm.
Ngày 1/5/1975, chú của người bạn gái, xã trưởng
Nhơn Mỹ đã bị xử tử tại chợ. Cổ bị
xiết bởi một khăn rằn choàng (chàng) tắm, hai đầu khăn kéo bởi 2 tên du kích. Vì ông ta to con, khỏe mạnh giãy giụa, không ngộp thở, nên hai
tên du kích, mỗi đầu khăn một tên,
lôi ông ta xuống mé bãi rạch Nhơn Mỹ để trấn nước. Ông vùng vẫy nên chúng không đè đầu ông xuống nước được. Một tên khác bèn lấy dao đâm vào bụng ông để làm yếu sức. Ông
bị xiết cổ và dìm chết ngộp. (Kể đúng theo lời của cô bạn gái, cháu ông xã trưởng)
3. Gia
đình tôi.
Riêng về phần gia đình tôi ở Đại Ngãi:
- Anh Nguyễn Văn
Yên tr/uy HQ (VNCH) vượt trại"cải
tạo" Chi Lăng (Châu Đốc)
chạy vào rừng (1976). Giữa đêm vang dội tiếng súng săn đuổi, mất tích: "40 năm con thơ vẫn đợi" đến
nay!
- Cha Nguyễn Văn
Hỷ bị bắt, hành hạ trong ngục
tú CS và chết trong vụ đàn
áp tôn giáo.
.
Đêm tháng tư tha hương. thấy dòng lệ khổ
Tiễn người anh
cơ khổ ngục tù
Khóc người anh đêm vượt trại
hận thù
Tan biến vào rừng thẳm
40 năm con thơ
vẫn đợi!
Đêm
tháng tư tha hương. thấy gì
tôi hỡi?
Thấy con đường
khập khiễng cha đi
Mắt lệ nhòa
trên đôi nạng sầu bi
Vào tử ngục. rồi mạng vong. vì hận thù tôn giáo!
(Đêm Tháng Tư Tha Hương Thấy Gi? - Nguyên Lạc)
.
- Gia đình tôi liều chết vượt thoát năm 1986 sau hơn 10 năm sống trong "thiên đường CS" trên một ghe con đi sông dài 10 mét, không hầm trú. Sau
7 ngày te tua mới tới đuợc đảo Bi- Đong (Malaysia), may mắn không ăn thịt người (vừa chết).
.
Đêm
tháng tư tha hương. thấy gì
tôi hỡi?
Thấy sự thét
gầm khủng khiếp của trùng
dương
Thấy sự
nhỏ bé của con người trước sóng nộ cuồng
cùng nỗi vô vọng. hãi hùng … trước vô cùng biển
cả
Thấy đói
khát, chết chóc, đau thương …
Thấy những
dòng lệ ứa
Mẹ ngất con. chồng khóc vợ…
Thấy uất hận lũ hải tặc hung tàn
(Đêm Tháng Tư Tha Hương Thấy Gi? - Nguyên Lạc)
.
4. Trở
lại dòng sông Hậu.
Vừa qua Đại Ngãi,
trên đường ra biển, giữa sông
nổi lên một dãi đất lớn gọi là Cù lao
Dung (Gọi là Cồn nếu dãi đất nổi lên nhỏ). Cù lao Dung nổi lên giửa sông Hậu, khoảng vàm Đại Ngãi chạy dài độ 20 km (khoảng 17 miles) ra đến gần cửa biển. Trên Cù lao này CS có thiết lập Trại "cải tạo" Cồn Cát, để giam giữ các sĩ
quan "Ngụy" và các
người vượt biển đi tìm tự do bị bắt. Đây cũng là nơi gia đình
tôi "chém vè", chờ đến giữa
đêm tối không trăng,
lên ghe con thả theo nước ròng
trôi ra cửa biển để không gây
tiếng động, kẻo Công An biên
phòng phát hiện và bắn chẳng nương.
Bãi bùn của cù lao này cũng là nơi vùi bao nhiêu xác
người, bị đập đầu chặt cổ giữa đêm,
trong cuộc tổ chức vượt biển
giả để cướp vàng, có liên hệ đến"Công An kiến cường"
huyện Long Phú.
.
Bao năm đời này vẫn nhớ
Đêm
thâu xuôi mái theo dòng
Người
đi không lời từ biệt
Buồn ơi. tím
biếc dòng sông!
.
Quê hương ta ơi. thôi nhé!
Buồn
ơi. nước mắt lưng tròng!
Rặng cây
quê hương mờ bóng
Có còn gặp lại được không?
(Trích
đoạn bài thơ Quê Hương - Nguyên Lạc )
***
Tất cả các
câu chuyện đều liên quan đến dòng sông Hậu (sông lớn hoặc sông con). Dòng sông đã in đậm trong tâm khảm!
Mọi người đều có
một dòng sông riêng mình. Hãy
trân trọng nó!
Từ dòng
sông Hậu thân yêu và buồn thảm này tôi mới có những bài viết: CÂU CHUYỆN HAI DÒNG SÔNG (1), CHUYỆN DÒNG
SÔNG QUÊ TÔI (2) và CHUYỂN TÌNH
VÙNG U MINH (3) vân vân ...
...
Ta sẽ
không về thăm lại dòng
sông
Của thời
hung bạo cũ
.
Xác em nhỏ trôi theo dòng bão lũ
Được
tin người
tim nhé
… cố yên!
Và đêm dài
đêm nhé … hãy ngoan!
Ai rồi
cũng
đến miền miên
viễn!
.
Ta sẽ không
về thăm lại dòng sông
Của thời
quá vãng
Quên đi nhé … quên đi … quên đi nhé!
Đã xa rồi … quên nhé … xa lắm xa!
(Nguyên Lạc)
.
Quên được không?!
.
VỀ ĐẠI
HỌC CẦN THƠ
1. Đại
học Cần Thơ
Đại học Cần Thơ nằm
phía trái, gần Phòng
Phát thanh (phát sóng) Cần Thơ trên
đường từ Cần Thơ về Cái Răng,
Vị Thanh, Sóc Trăng rồi Cà Mau.
Năm 1968 sau trận
Mậu Thân, tôi bước vào
ngưỡng cũa đại học này với niềm háo hức cùng với giấc mộng "lấp bể vá trời" của tuổi trẻ. Thời trẻ này, sách Phạm Công Thiện luôn giữ trên
tay và là sách "gối đầu giường". Phạm Công Thiện là
"thần tượng" của những người
trẻ như tôi giai đoạn này.
Mỗi lời của ông đều là "chân lý". Tôi hít
hà , uống những lời văn, thơ của ông.
Cho những điều ông
"ngôn" đều đúng,
không chút nghi ngờ. Bắt chước ông,
chê Sách Học Làm Người của Nguyễn Hiến Lê (Thời gian là câu trả lời đúng đắn nhất!)
Phạm Công
Thiện đã mở ra cho chúng tôi một "Khung Trời Cao Rộng" và cũng
đưa đến chúng tôi một niềm nghi ngờ (HỐ THẲM). Hệ lụy:
"...đã ít nhiều làm cho thanh niên tỏ vẻ hoài nghi về những hoài bão, lựa chọn của mình. Tâm trạng não nề, chán ngán của tầng lớp thanh niên, trí thức thời kỳ ấy như một đám mây u ám,
cứ vần vũ mãi trên bầu trời, che lấp khoảng không gian
không xanh, không hồng.
Ngày xưa một mình chàng Kinh Kha qua sông Dịch với con chủy thủ trên tay và
vĩnh viễn không quay lại điểm xuất phát! Ngày nay, hàng
ngàn Kinh Kha qua hàng trăm sông Dịch như thế với nỗi băn khoăn ồn ào, hy vọng và thất vọng trộn lẫn.(Đọc lại "Kỷ Vật Cho Em" của Lính
Phuơng - Nguyễn Lệ Uyên)
Qua sông Dịch là
gia nhập vào quân đội, thành người chiến sĩ quân
lực VNCH, thành người chỉ uy mà tâm trạng như vậy thì than ôi!
Lịch sử ngàn
năm cho thấy: Chống kẻ HUNG BẠO (kẻ dồn ép, đốc thúc hết mọi xương máu của người
dân, dùng bất kể mọi thủ đoạn
để nhất quyết thắng cuộc chiến một mất một còn) mà lòng hoang mang như thế thì cầm chắc sự thất bại! Kết quả thì các bạn đã biết rồi đó!
Nhắc ra đây
để rút ra một bài học mà tự hối tiếc và
tự trách mình, chứ không có ý chê trách hay kết tội. Các người trẻ hãy lấy làm
kinh nghiệm để tránh những vết đổ sau này. Và cũng xin đừng lấy nó - những việc tiêu cực đã kể - mà tự hãnh diện hoặc ngược lại, tự mình
hành hạ mình, tự liếm vết thương lòng mà thất chí. Còn lại chút hơi sức hãy đóng góp vào việc đấu tranh cho sự tồn vong của dân tộc.
.
2. Tổng
Hội Sinh Viên Đaị Học
Cần Thơ
Trở lại trường Đaị
Học Cần Thơ, tôi có chân trong Ban Chấp Hành Tổng Hội Sinh Viên.
Tôi đã ngây thơ, bầy đàn,
không suy nghĩ, cổ động và dẫn đầu những cuộc xuống đường gây hỗn loạn trật tự xã hội. Trong BCH nầy, Phạm Văn Sinh (sư phạm khoa học), sau 1975 lộ rõ là một đảng viên CS. Tên thứ hai là Ngô Phúc Hiện (luật khoa), anh cô bạn gái
tôi, là Đoàn viên Thanh niên CS. Tên này, sau 30/4//1975 là phó phòng Thương Mại thành phố Cần Thơ . Trong lúc mọi
người dân đói, phải ăn độn bo
bo, ăn cơm với muối, thì
hắn cùng tên trưởng phòng (cán bộ từ bưng biền ra) nhân viên phòng và công
an (Bắc chi viện) rượu bia tràn ly, thuốc cán (đầu lọc) khói mờ mắt mỗi
ngày. Cách Mạng đấy!
.
Quê tôi buồn lắm ai ơi !
Từ ngày
bão nổi đổi dời bể dâu
Một thời
cùng ước mộng đầu
"Vá
trời lấp bể" hẹn câu
tình người
.
Những "đêm
không ngủ" lửa ngời *
Câu ca
lời hát dựng đời mai sau
Khung trời đại
học thuở nào
Tay ôm. mắt ngỏ. môi trao nụ cười
.
Oan khiên
đâu phải do trời
Quê
hương tan rã bởi lời dối gian
Điêu
tàn cùng với ly tan
Mộng mơ tuổi
trẻ lụi tàn từ đây
.
Từ ngày
ngụy ngữ lên ngôi
Từ ngày
giai cấp phân đôi ta
thù
..........
[*] Sinh viên trước 1975 thường tổ chức những đêm không ngủ để hát tình ca và nhạc "đấu tranh"
(Trích đoạn:
Một Thời - thơ Nguyên Lạc)
,
LỜI KẾT
Qua trên là những
chuyện lên quan đến dòng
sông trong tâm thức cùng
"Một Thời Ta Cố Quên" của tôi. Quên được không?!
Tất cả điều trên
là sử liệu từ nhân dân. Chắc nó sẽ không có trong Lịch Sử Việt Nam Hiện Đại vì theo CS: Lịch sử phải phục vụ cho chế độ!
Đấy, các văn thi nhạc sĩ! Nỗi trầm luân nhân thế. Đừng "cỡi ngựa xem hoa" nỗi đau của
người dân thấp bé mà
mãi chỉ biết lo phục vụ cho một thiếu số đặc quyền. Hãy
viết bằng cảm xúc, bằng con tim của mình. Đừng cố tạo ra cái ly, cái chai hào nhoáng, màu rượu đẹp đẽ, nhưng không có một chút mùi vị nào để lại trên đầu lưỡi của
người thưởng thức. Hãy tạo ra cái hương vị ngọt ngào của viên muối nhỏ trên đầu lưỡi của
các "chàng Kiều" hiện
đại (người sĩ quan trẻ
VNCH đi cải tạo) đang đói meo trong các "Thanh
Lâu" (trại cải tạo)
[Từ Nguyên Lạc dùng
trong bài viết về thi sĩ Phạm Hồng Ân)(3)
Xin được kết thúc
bài bằng hai câu thơ Khuyết Danh:
Ai muốn
chép công ta chép oán
Công riêng ai đó oán ta chung!
(Mã Viện - Khuyết
Danh)
.
Nguyên
Lạc
.....................
Ghi chú:
