Taliban lấy lại quyền kiểm soát đất nước sau 20 năm
(Photo by WAKIL KOHSAR / AFP)
Sơ lược diễn tiến tình hình Afghanistan gần đây
Năm 1747, lợi dụng sự suy yếu của 2 nước Perse và Ấn, Ahmad
Khan thống nhứt Afghanistan lần đầu tiên. Thanh niên Ahmad còn là một thi sĩ,
đã đánh chiếm các bộ lạc khác dể mở mang xứ Afghanistan. Sau khi ông chết, xứ sở
rơi vào khủng hoảng triền miên kéo dài 150 năm, với cả cuộc chiến với Đế quốc
Anh .
Qua năm sau, một vị tướng của Anh tới trình diện Triêu đình Kaboul để xin thiết lập mối quan hệ với Afghanistan.
Năm 1840, xảy ra vụ xung đột giữa Anh và Nga . Chỉ 2 năm
sau, trong một cuộc diễn binh, quân afghans giết hết 16 000 quân Anh không võ
trang.
Để tránh xung đột, năm 1893, Anh kẻ một đường dài 2600 km
trên vùng núi giữa Afghanistan và Ấn độ thuộc Đế quốc Anh.
Năm 1919, Liên-xô bắt đầu viện trợ cho Afghanistan. Đến
năm 1973, Afghanistan bị Liên-xô lật đổ, thiết lập chế độ cộng sản. Năm 1979
Liên xô xâm chiếm Afghanistan, bị dân Afghans làm thánh chiến chống lại . Trong
thời chiến tranh lạnh giữa hai khối, Mỹ muốn đưa Liên xô vào thế khó khăn, cho
những nhóm khủng bố hồi giáo từ các nơi lẻn về trong đó có cả chàng trai trẻ
Oussama Ben Laden . Năm 1989, cầm cự không nổi nữa, Liên xô rút ra khỏi
Afghanistan để khỏi sa lầy thêm, tổn thất nặng, với 13 000 người chết và 53 000
thương tật.
Qua 2 năm sau, Mỹ thật sự nhảy vô Afghanistan để truy lùng
tên khủng bô Oussama Ben Laden đã chỉ huy đánh sập 2 tòa cao ốc ở NY làm cho
2977 người chết, chỉ để chứng tỏ « Mỹ không phải là quốc gia bất khả
xâm phạm » .
20 năm sau, Mỹ bỏ chạy khi quân talibans chưa tới Kaboul. Và
họ chỉ có 80 000 quân trong lúc dưới tay Mỹ có 300 000 quân afghans được Mỹ huấn
luyện và trang bị võ khí tối tân đủ loại .
Trước thực tế ở Afghanistan hôm rồi, có vài người của Nhà nước
vc ở Hà nội tự sướng, nói một cách tự hào «Quân đội nhân dân
ta chưa từng bị thua, đánh đâu thắng đó . Thắng cả virus vũ
hán !» !
Kaki
Ở Việt nam trước 75, chắc ngày nay, vẫn còn vài người nhớ « Đảng
kaki », « giới kaki », « dân kaki », …Có lần, một
vị cố vấn lớn tuổi, có dịp can thiệp trực tiếp với ông Tổng thống Nguyễn văn
Thiệu về vụ « Phụ tá An ninh Đặng văn Quang tại Tổng thống Phủ mang
tai tiếng tham nhủng » . Ông Thiệu trả lời « Tôi biết
nhưng kẹt cùng kaki với nhau . Khó
quá !» .
Vậy kaki là gì?
Nhơn nói chuyện về Afghanistan, thật bất ngờ chúng ta có được
một thông tin khá lý thú về tiếng «kaki» với cả nguồn gốc
của nó .
Ai cũng biết và cũng thấy lính là vận quân phục kaki. Hay
nói kaki là nói người lính.
«Kaki» là tiếng Afghan, viết đúng, phải như viết
như vầy «Khaki». Khaki có nghĩa là màu đất của vùng núi
khô cằng nơi những chiến binh pachtouns (sắc dân đông, thành lập xứ
Afghanistan, chiếm phía Nam và Đông-Nam cùa Afghanistan) ngụy trang bằng y
phục cùng màu đất. Năm 1900, quân Anh đóng quân ở biên giới Ấn-Afghan bắt
chước cũng mặc quân phục cùng màu. Từ đó, quân đội là mặc quần áo màu đất
khaki, tức vãi màu kaki.
Ngoài ra, khi đi đánh giặc, dân Afghhans nghĩ ra cách làm
cho đối phương không nhìn thấy quân ta nên ngụy trang cho tiệp với nơi mai phục
. Từ xưa, Afghanistan vẫn là dân thiện chiến, lì lợm, thứ sớm đầu, tối
đánh. Nên các nước địa phương gọi là «Vương quốc xấc xược», «Vương quốc
du côn» .
Phải chăng vì vậy mà lần lược, cả 3 Đế quốc đầu xỏ Anh, Liên
xô và Huê kỳ đã phải tháo chạy? Riêng Huê kỳ chạy không kịp chuẩn bị, bỏ lại
ngày nay cả ngàn dân với gia đình trong tay quân talibans, một số lớn võ khí trị
già cả 82 tỷ đô-la! Nhưng ông Tổng thống Joe Biden vẫn khẳng định là ông có lý.
Một quyết định cực kỳ thông minh
Dân Afghans hung hăng, giỏi đánh giặc?
Nhưng tại sao dân Afghans lại lì lợm, đánh giặc dai dẳng,
làm cho các nước lớn, binh lính tinh nhuệ, trang bị tối tân, mà phải thua?
Theo nhà nhơn chủng học người Mỹ, ông Carleton Coon, dân
Afghans có máu họ hàng với dân Kurdes và dân Berbères, giống dân miền núi, họ
lúc nào cũng sống ly khai, chống đối, không giống những sắc dân ở đồng bằng .
Có thử chinh phục họ, cũng không được .
Dân Turkestan, Afghanistan, Perse, …từng sống du mục xa . Bản
chất cố hũu của họ là đánh và chiếm đoạt .
Nhưng nổi lo sợ của Afghanistan không ở người Anh
mà Nga . Họ thấy nếu không có Anh tới thì Nga đã nuốt họ từ cuối thế kỷ 19e rồi
. Với Anh, Afghanistan chỉ là bức thành bảo vệ Ấn độ cho họ . Còn Nga đi
chậm, từng bước, nhưng là kẻ thù nguy hiểm của họ . Thế mà Nga cũng thua êm .
Thời hoàng kim của phụ nữ
Năm 1972, trên đường phố Kaboul, phụ nữ nhởn nhơ với
mini-jupes đủ màu sắc . Đó là giai đoạn Afghanistan canh tân, thế tục, giải
phóng, nhứt là giải phóng phụ nữ . Khăn trùm kín mặt không còn bị bắt buộc nữa
.
Thành phần dân chúng có học, đều học theo Anh, Pháp, theo
văn minh Anh-Pháp . Một Trung học pháp mở cửa . Giới khảo cổ pháp tới làm việc .
Được uu đải . Họ ở đó như một Quốc gia trong một Quốc gia .
Năm 1968, ông Georges Pompidou của Pháp tới Kaboul để đề nghị
2 nước hợp tác cùng khai thác mỏ sắt . Đây thật sự là lúc các cô gái afghanes tới
Đại học, đầu tóc chải kiểu mới, jupes ngắn khỏi đầu gối . Tuy nhiên hiện tượng
này cũng chỉ mới xảy ra ở những thành phố lớn và chỉ trong giới khá giả, tây học
mà thôi.
Đường xá bắt đầu tráng nhựa. Điện khí hóa . Du khách cũng lần
lược kéo nhau tớ . Nhưng đại bộ phận xã hội bộ lạc vẫn chưa thay đổi được.
Rất tiếc thời hoàng kim vừa mới nhá lên lại vội tắt phục mất
vì Liên xô tới. Mỹ nhắm qua Pakistan, phong tỏa Kaboul .
Năm 1998, Ben Laden tuyên bố lệnh trừng phạt Huê kỳ từ đất
lánh nạn . Ben Laden chọn Afghanistan ẩn trốn để đánh Huê kỳ vì nơi đây là đât
màu kaki, màu mà người ẩn trốn khó bị lộ diện .
Sau vụ khủng bố 9-11, Huê kỳ tới Afghanistan và ở lại 20
năm.
Tại sao Huê kỳ tháo chạy khỏi Afghanistan?
« Suốt thời gian qua, Mỹ liên tục nói dối khủng khiếp
là ta thành công tái thiết Afghanistan » . Đó là lời tuyên bố trước
Quốc hội huê kỳ của ông John Sopko, Tổng Thanh tra đặc trách về Afghanistan (Le
Point, 10/09/21, Paris) .
Ông lớn tiếng tố cáo cái văn hóa nói dối đang ngự trị các Cơ
quan quan trọng của Huê kỳ đặc trách tái thiết xứ Afghanistan. Ông còn dẫn chứng
trước Quốc hội những thí dụ nổi cộm.
Ông đặt câu hỏi «145 tỷ đô la của Mỹ bỏ ra
trong 20 năm qua để tái thiết Afghanistn đã chạy đi đâu?» . Tính
ra thì số tiến này nhiều hơn hối năm 1945, Mỹ đã bỏ ra tái thiết Âu châu. Và
đâu là kết quả?
Cuộc điều trần này đã xảy ra hồi đầu năm rồi nhưng nay mới
được «Association National Security Archive» của Đại học
George Washington tiết lộ . Đây là một tổ chức tranh đấu cho tính minh bạch của
chánh sách đối ngoại huê kỳ .
Phải nhiều năm làm việc trên thực địa với một ê-kiếp 175 người,
ông John Sopko mới có được kết quả như vậy .
Tất cả những gian dối đó đều do những báo cáo «phịa», tức
báo cáo «đểu» hoặc lập trên những dữ liệu hoàn toàn tưởng tượng .
Theo ông John Sopko, vấn đề là mọi người được ngăn cản nói
ra sự thật. Nghĩa là chúng ta khuyến khích mọi người nói dối. Và không chỉ trên
chương trình này hay chương trình kia. Mà trên tất cả các chương trình tái thiết
Afghanistan do Huê kỳ chủ trương .
Tham nhũng. Tất cả cấu kết với những Lãnh chú . Tiền bạc lại
đổ vào quá nhiều và quá mau . Tiền đã làm bại hoại nền kinh tế vốn yếu ớt cúa
Afghanistan, nuôi dưởng tham nhủng ngày thêm mập ra . Đã thấy có nhiều người
mua nhà ở Dubai và Huê kỳ, xây ở Kaboul nhiều Palaces nguy nga .
Cách các Cơ quan tái thiết nói dối để tham nhủng rất đơn giản
. Như một báo cáo của Usaid về giáo dục viết « Nay có 3 triệu gái
và 5 triệu trai đi học so với trước kia chỉ có không tới 900 000 trai gái đi học » .
Báo cáo này tuy không đúng sự thật nhưng Usaid đã không kiểm chứng lại
.
Cũng theo báo cáo về y tế mà Usaid nhận được, số
tử vong trẻ con giảm 60%, của các bà mẹ, giảm 80%, số người được
săn sóc sức khỏe lên tới 90%. Nhưng khi điều tra lại thì tất cả báo
cáo đều sai sự thật. Cụ thể như tuổi thọ suốt cả hai mươi năm qua,
đàn ông chỉ thêm được 5 năm, phụ nữ tăng được 8 năm!
Ông John Sopko còn nói ra một chuyện mà không ai có thể nghĩ
lại có thể xảy ra ở Afghanistan «Quân nhơn mỹ dùng loạt phim TV loại
NCIS làm phương tiện huấn luyện cảnh sát afghhans» thay thế trường huấn
luyện với huấn luyện viên tại chỗ.
Huê kỳ tham nhũng có tổ chức. Nói dối để tham nhũng trở
thành một thứ văn hóa ! Mà mải hai mươi năm mới bị khám phá . Vậy Huê kỳ
giỏi hơn VC?
Trước giờ chỉ nghe người ta nói VC tham nhũng có hệ thống. Hệ
thống đảng, đoàn! Còn VC nới dối vì họ được cấy từ gène đểu của Hồ Chí
Minh !
Nay ông T.T. Biden vội rút quân Mỹ vế gắp như tháo chạy, tuy
Talibans chưa tới, vì sợ nếu để chậm, Mỹ sẽ bị mất thêm tiền cho tham nhũng hay
còn vì một lý do nào sâu kín, khác hơn?
Nguyễn thị Cỏ May
