Tôi nghe nhiều người than phiền về một vị đồng hương (khó
thương) của mình nên cũng đâm ra hơi sốt ruột, và xót ruột:
Người Buôn Gió: “Hầu như cứ động đến Việt Kiều là có mặt
Thọ Muối. Nhà văn Thọ Muối trước là cựu chiến binh giải phóng miền Nam, khi xuất
ngũ về đói quá (tác phẩm Nhà Ba Hộ đoạt giải của Thọ Muối lột tả những tháng
ngày đau khổ này), Thọ Muối đi xuất khẩu lao động sang Đông Đức. Thời thế nháo
nhào Tây Đông hòa hợp, Thọ Muối thành Việt Kiều Đức nhưng lòng nhớ các em gái
Việt Nam khôn nguôi.
Và hơn nữa là sự đam mê văn chương. Vì những thứ ấy chỉ ở
Việt Nam mới đáp ứng nhu cầu của Thọ Muối. Nên Thọ năng đi về quan hệ với văn
nghệ sĩ và các em út trong nước. Mà muốn đi về thì phải phát ngôn thế nào thì
Thọ tất rõ. Thọ Muối từng giật míc đọc thơ đón tiếp Tổng Bí Thư Nông khi ngài
có dịp sang Đức quá bộ thăm Kiều bào bên đó.”Đỗ Trường: “Tập kiểu sống như thế này, hèn và nhục lắm
ông Nguyễn Văn Thọ ạ.”
Khánh Minh: “Thọ Muối là đồng chí đéo lào mà lịnh thế!”
Cứu cánh biện minh cho phương tiện là châm ngôn sống của nhiều
người, chứ chả riêng chi ông Thọ. Nịnh bợ, nói nào ngay, cũng chỉ là một trong
hằng trăm cách ứng xử ở đời thôi. Trong cái bối cảnh xã hội mà “không có nhân
cách người ta vẫn sống, thậm chí còn sống béo tốt hơn” (theo như lời của một vị
sĩ phu xứ Việt) thì xu phụ – nghĩ cho cùng – cũng không có gì là trật lắm!
Tôi chỉ có hơi phiền lòng chút đỉnh khi nghe nhà văn Nguyễn
Văn Thọ lại vừa lớn tiếng đòi “lên án gia đình” em V.T.T.M., một nữ sinh mồ côi
cha, quê ở Sầm Sơn, Thanh Hoá. Em bị bắt giữ và làm nhục chỉ vì ăn cắp một cái
váy trị giá 160 ngàn đồng tiền Việt, vào hôm 3 tháng 12 năm 2021:
“Xưa người ta thường nói ‘Đứa dại hở l. thằng khôn xấu hổ’
hay ‘Chó gày hổ mắt người nuôi.’ Cha mẹ những kẻ ăn cắp phải nên biết xấu hổ và
tôi thấy báo chí không nên khai thác một mặt về phía tâm lí cha mẹ trong trường
hợp này, dường như gia đình và cô gái kia không đáng lên án sao?”
May mà còn có những người người cầm bút khác, với cái tầm và
cái tâm bao dung hơn thế:
Thùy Dương: Trong vụ việc nói trên, chủ shop quần áo đã có những hành
vi mang tính nhục mạ, xúc phạm nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm của nữ sinh
16 tuổi. Việc chụp ảnh em M. bị hành hung để tung lên mạng xã hội, phát tán cho
nhiều người cùng xem, đã làm cho mức độ xâm phạm danh dự, nhân phẩm của nữ sinh
này trầm trọng thêm.
Thái Hạo: Chúng ta tỉnh táo tới mức không thể chấp nhận việc có nhiều
người động lòng thương gia đình một cô bé nghèo khổ ăn cắp, chúng ta sáng suốt
nhân danh đủ thứ lý lẽ để đòi trừng trị, chúng ta cao giọng dạy dỗ huấn thị.
Ngày xưa, khi phát hiện một đứa trẻ đang leo cây hái trộm ổi, ông chủ nhà sẽ im
lặng không lên tiếng, giả vờ như không biết vì sợ nó té ngã; ngày xưa, khi một
đứa trẻ ăn trộm trái cây trong vườn ông thầy đồ, ông sẽ nói “cháu đừng hái trái
xanh”, rồi đến trưa thì tự tay mang sang nhà cho một rổ… Thời tôi vẫn còn lác
đác thấy thế, thời cha mẹ ông bà tôi thì nhiều hơn.
Những chuyện “ngày xưa” thượng dẫn khiến tôi nhớ đến một câu chuyện khác, chưa
xa xưa gì lắm, đọc được trên trang Trí Thức VN :
Buổi sáng hôm ấy, cậu học sinh này cứ lang thang mở coi hết cuốn này đến cuốn
khác ở chỗ các giá sách tiếng Pháp. Việc lấm lét nhìn tới nhìn lui của cậu bé
khiến nhân viên trông coi khu sách tiếng Pháp nghi ngờ. Lúc cậu đi ra, họ giữ lại,
sờ ngực áo cậu và lôi ra một cuốn Toán Hình học và Đại số của Réunion de
Professeurs quý giá đã nói ở trên.
– Tại sao cậu ăn cắp sách?
Cậu bé tái mặt không nói nên lời. Chiếc phù hiệu trên ngực áo cậu cho biết cậu
học trường Pétrus Ký, một trong bốn trường trung học công lập lớn nhất rất nổi
tiếng tại Sài Gòn lúc bấy giờ: Gia Long, Trưng Vương, Pétrus Ký, Chu Văn An.
– Hừ, học sinh trường Pétrus Ký mà ăn cắp sách! Tôi gọi cảnh sát đến bắt để cậu
chừa cái thói đó đi!
Họ lôi cậu bé tới chỗ quầy thâu tiền của cô thâu ngân
viên, nhờ cô giữ cậu giùm rồi đi gọi cảnh sát. Cậu bé sợ hãi khóc như mưa như
gió:
– Lạy chị, nhà em nghèo không có tiền mua sách, chị nói với chú ấy tha cho em đừng
gọi cảnh sát…
Từ đầu đến giờ có một ông đã lớn tuổi, ăn mặc lịch sự vẫn
đứng theo dõi câu chuyện. Thấy cô thâu ngân nói thế, ông bảo cô ta:
– Thôi được, cuốn sách giá bao nhiêu để tôi trả tiền. Học trò nghèo mà, lấy một
cuốn sách, lỡ bị đuổi học tội nghiệp…
Cô thâu ngân viên chưa biết giải quyết thế nào thì đúng
lúc đó ông Nguyễn Hùng Trương, chủ nhà sách mà mọi người vẫn gọi là ông Khai
Trí, từ ngoài đi vô.
Thấy chuyện lạ, ông dừng lại hỏi chuyện gì. Cô thâu ngân viên thuật lại sự việc
và ông khách cũng đề nghị trả tiền như ông đã nói với cô thâu ngân. Ông Khai
Trí cầm cuốn sách lên coi sơ qua rồi nói:
– Phải học trò giỏi mới dùng tới cuốn sách này chứ kém không dùng tới. Cám ơn
lòng tốt của ông nhưng để tôi tặng cậu ta, không lấy tiền và sẽ còn giúp cậu ta
thêm nữa…
Ông trao cuốn sách cho cậu bé, thân mật vỗ vai khuyên cậu cố gắng học hành rồi
móc bóp lấy tấm danh thiếp, viết vài chữ, ký tên và đưa cho cậu:
– Từ nay hễ cần sách gì cháu cứ đem danh thiếp này đến đưa cho ông quản lý hay
cô thâu ngân, cô ấy sẽ lấy cho cháu. Ngày trước bác cũng là học sinh trường
Pétrus Ký mà…
Thái độ của người khách lạ và ông chủ hiệu sách Khai Trí khiến tôi nhớ đến tựa
một cuốn sách It Takes A Village của bà Hillary Rodham
Clinton, xuất bản lần đầu vào năm 1997. Đề tựa này dường như được lấy cảm hứng
từ một câu ngạn ngữ cổ xưa – “It takes a village to raise a child” Một đứa bé cần
được cả làng chăm sóc – của dân Châu Phi.
Cái thời mà phần lớn nhân loại sống theo từng làng mạc nay
đã qua rồi. Bây giờ ở Việt Nam nếp sống được tổ chức chặt chẽ hơn nhiều. Ngoài
sự “quan tâm” thường xuyên của Nhà Nước và Đảng cầm quyền, tất cả mọi người dân
(bất kể nam phụ lão ấu) còn được Mặt Trận Tổ Quốc “chăm sóc” tới nơi tới chốn nữa
cơ?
Liệu chính quyền địa phương (với đủ thứ hội hè, đoàn thể, ban ngành) có chút
trách nhiệm gì không về hành vi đáng tiếc vừa qua của một công dân vị thành
niên ?
Tôi chưa được đặt chân đến Thanh Hoá lần nào nên cũng tò mò muốn biết xem cuộc
sống nơi em V.T.T.M. sinh trưởng ra sao? Lần dò qua báo chí nước nhà, và đọc được
những mẩu tin sau:
Thanh Hoá: Chủ Tịch Xã Ăn Chận Tiền Hổ
Trợ Thiên Tai
Thanh Hoá: Cán Bộ Ăn Chận Tiền Hổ Trợ
Trâu Bò Của Dân Nghèo
Thanh Hoá: Cán Bộ Ăn Chận Tiền Hổ Trợ
Cho Người Nghèo
Thanh Hoá: Chuyện động trời, chăn trâu
bò phải trả phí
Thanh Hoá: Hiệu Trưởng Cắt Xén Cả Tỉ Đồng
Của Học Sinh
Thanh Hoá: Rút Ruột Công Trình Hàng
Trăm Triệu Đồng
Thanh Hoá: Chủ Tịch HĐQT Công Ty Nước
Tham Ô
Thanh Hoá: Khối tài sản khổng lồ của
Bí Thư Thành Ủy
Nếu “khối tài sản” của ông Bí Thư Thành Ủy Thanh Hóa đừng
quá “khổng lồ” (và nếu quí vị quan chức ở địa phương này chịu “cắt xén” hay “ăn
chận” mỏng hơn chút xíu) liệu em V.T.T.M. sẽ có thể sắm một cái váy để mặc,
thay vì trộm cắp hay không?
Có thể cũng không, vì chả có gì hoàn toàn bảo đảm là một cá
nhân có thể hành xử cách này, thay vì cách khác. Tuy thế, tôi vẫn tin rằng nếu
nhà văn Nguyễn Văn Thọ cũng “đứng về phe nước mắt” như vô số người cầm viết
khác (thay cho cái thói “thượng đội hạ đạp” cố hữu) thì chắc chắn ông sẽ tránh
được rất nhiều điều tiếng hay búa rìu dư luận.
Tưởng Năng Tiến
