Giáo sư Nguyễn Xuân Vinh vừa mới qua đời vào lúc 2 giờ 39
phút chiều ngày 23 tháng 7 năm 2022 tại tư gia, thành phố Costa Mesa -
California, hưởng thọ 92 tuổi. Người ta biết danh và hết lòng ngưỡng mộ, không
chỉ vì ông là một nhà toán học tài ba, một khoa học gia không gian lỗi lạc, đã
đóng góp nhiều công trình quí giá cho nhân loại, mà còn từng ái mộ ông là
một nhà văn dưới bút hiệu Toàn Phong với tác phẩm nổi tiếng Đời Phi Công, ra đời
năm 1959, nhận được giải thưởng văn chương toàn quốc, và được giới thiệu trên
Le Journal d’ Extrême-Orient của Pháp, khi ông đang là vị Tư Lệnh Không Quân trẻ
tuổi nhất của QLVNCH (28 tuổi).
Một con người vĩ đại như vậy, với cá nhân và ngòi bút quá nhỏ bé của mình, tôi thực sự không thể (và cũng không dám) viết điều gì về ông, ngay cả với danh nghĩa là một đứa học trò nhỏ nhất. Bởi vì trên thực tế, tôi chưa và không bao giờ được vinh dự làm học trò của ông, mặc dù ông đã từng dạy ở ngôi trường trung học mà tôi có thời theo học (nhưng khi tôi chuyển vào lớp đệ Tam thì ông đã rời khỏi nơi này cả mấy năm trước đó). Điều duy nhất mà tôi có thể viết, đó là niềm hãnh diện, sự cảm kích và lòng biết ơn về tình quí mến mà ông đã đặc biệt dành cho. Mặc dù ông khiêm nhường bảo đó là tình đồng ngũ và thầy trò.
Lần đầu tiên, cách nay khoảng 15 năm, một hôm tôi rất bất ngờ
và ngạc nhiên khi nhận được điện thư của ông gởi thăm, nói vài cảm nghĩ sau khi
đọc một vài câu chuyện của tôi viết về đời quân ngũ, những năm tháng tù đày và
đặc biệt là những kỷ niệm về Nha Trang, cùng ngôi trường Võ Tánh mà tôi từng
theo học trước kia. Ông cho biết những bài viết ấy đã gây cho ông nhiều cảm
xúc, về một cuộc chiến mà ông không có mặt để cùng gánh vác, sẻ chia trong những
thời điểm tàn khốc và bất hạnh nhất, và một thành phố biển đẹp đẽ thơ mộng đã
làm cho ông cảm thấy được an ủi, thú vị trong hơn một năm ông bị “đi đày”, khi
còn mang cấp bậc trung úy, và cũng ở đó ông rất vui với công việc dạy Toán cho
học sinh lớp Đệ Nhị của một trường trung học, đã để lại trong ông nhiều kỷ niệm
đáng nhớ.
Tôi xin phép được gọi ông bằng Thầy kể từ
hôm ấy.
Sau khi di chuyển từ San Jose (Bắc Cali) xuống Huntington
Beach (Nam Cali), nhân dịp sinh nhật thứ 80 của Thầy, chị Phiến Đan, phu nhân của
Thầy gọi tôi đến chung vui, chúc mừng và hàn huyên cùng Thầy. Tôi thật sự cảm
kích về sự gần gũi, lòng yêu thương, quí mến mà Thầy đã dành cho. Từ đó tôi thường
lui tới viếng thăm và chuyện vãn với Thầy.
Có lần, chị Phiến Đan cho biết là nhà thường bị ăn trộm, và
xảy ra vài điều không may khác. Chị tin vào Phong Thủy nên hỏi tôi có biết người
nào giỏi về môn này không. Tôi nghĩ ngay đến nhà phong thủy nổi tiếng Quảng Đức
Nguyễn Văn B., người bạn cùng lớp đa tài thời trung học ở Nha Trang, nhưng tôi
ái ngại khi nghĩ Thầy là một nhà khoa học, nên nhờ chị Phiến Đan dò hỏi ý kiến
của Thầy. Không hiểu tin về Phong Thủy, chiều vợ, hay vì thương một thằng
học trò Võ Tánh Nha Trang, mà Thầy theo lời chỉ dẫn của anh bạn tôi, tự tay phụ
vợ sơn lại màu khác trên mấy bức tường nhà. Tôi hỏi, Thầy chỉ cười. Thấy Thầy
cười là tôi vui rồi!
Một lần, đọc ở đâu đó thấy Thầy có ít phiền toái khi sinh hoạt
trong Tập Thể Cựu Chiến Sĩ, tôi tha thiết khuyên Thầy nên nghỉ ngơi vì tuổi đã
già và cống hiến đã nhiều. Tôi cũng đề nghị chị Phiến Đan tìm cách nói thêm với
Thầy, nhưng Thầy trầm ngâm rồi bảo:
-Anh Lê Minh Đảo rủ tôi cùng vận động anh em, bây giờ anh Đảo
đã rút ra, trong lúc đang khó khăn tôi bỏ anh em lại sao đành!
Ngày 20.3.2022, trong một buổi lễ rất trang trọng do Hội
Giáo Chức VNCH, Hội Bưởi & Chu Văn An, và Câu Lạc Bộ Hùng Sử Việt tại Nam
Cali phối họp tổ chức để vinh danh Giáo Sư Toàn Phong Nguyễn Xuân Vinh, tôi có
dịp được nghe các vị giáo sư, một số cựu sĩ quan cao cấp Không quân, cùng một số
bạn hữu của Thầy nói về những thành tích, về những vinh dự lớn lao mà ông đã nhận
được tại Hoa Kỳ, và một số quốc gia khác, đặc biệt trên một bảng tuyên dương tại
Viện Khoa Học Không Gian Liên Xô, tên của Thầy được đặt lên hàng đầu, trước những
khoa học gia Không Gian Thế Giới khác…, đã làm tôi thêm hãnh diện khi nghĩ là
đã từng có một người Việt Nam như thế!
Vài hôm sau đó, tối ngày 24.3.2022, qua Giáo sư Trần Huy
Bích, tôi nhận được lời mời của Thầy và chị Phiến Đan đến nhà dùng cơm tối. Tôi
rất bất ngờ và cảm động khi thấy Thầy đã già yếu, sức khỏe không được tốt mấy
mà vẫn còn nghĩ đến mình. Thầy đã dọn về ngôi nhà mới một tầng ở thành phố
Costa Mesa từ mấy năm nay, vì ngôi nhà cũ, phòng ngủ nằm trên lầu nên không mấy
thuận tiện cho Thầy. Ngôi nhà mới khá đẹp, rộng rãi nằm trong một khu yên tĩnh,
với bàn tay khéo léo của chị Phiến Đan, các phòng ốc được trang trí rất trang
nhã, khu vườn trồng nhiều loại hoa thơ mộng, hợp với sở thích của Thầy. Khách của
buổi cơm gia đình hôm ấy, ngoài Giáo sư Bích và tôi, còn có vợ chồng Bác sĩ
Nguyễn Ngọc Kỳ, học trò cũ Chu Văn An cũng là bác sĩ riêng của Thầy, cùng vợ chồng
Nhạc sĩ Lê Văn Khoa. Hôm ấy Thầy rất vui. Chúng tôi nói chuyện thoải mái, về đủ
mọi vấn đề. Thầy còn bảo chúng tôi cứ hỏi bất cứ điều gì muốn hỏi, Thầy sẽ trả
lời. Chị Phiến Đan trở thành “ký giả”, ngồi ghi chép lại các câu hỏi của chúng
tôi để nhắc cho Thầy. Biết bao nhiêu câu hỏi cho đủ về cuộc đời quá thành đạt
và phong phú của Thầy. Có người hỏi về gia đình, thời tuổi thơ, đời phi công.
Có người hỏi lúc làm Tư Lệnh Không Quân xảy ra vụ hai phi công Phạm Phú Quốc và
Nguyễn Văn Cử dội bom Dinh Độc Lập đúng lúc Thầy đang công tác ở Đài Loan, có bị
TT Diệm khiển trách hay không. Thầy cũng giải thích trường hợp Thầy xin giải
ngũ để sang Mỹ du học và được TT Diệm đồng tình, khuyến khích. Có người hỏi
trong ba thiên chức: nhà văn, nhà giáo và nhà khoa học, vai trò nào để lại cho
Thầy nhiều kỷ niệm đáng nhớ, hoặc Thầy ưa thích nhất. Thầy cười, bảo ở mỗi lãnh
vực đều có những thích thú riêng, nên Thầy thích làm toán cộng thay vì trừ hay
phải chia ra.
Bỗng tôi khựng lại khi có một vị nêu câu hỏi:
- Thầy đã trải qua nhiều công việc và sống ở nhiều nơi, vậy
thời gian và nơi nào Thầy cảm thấy thích thú và đáng ghi nhớ nhất?
Thầy trả lời không do dự:
-Thời tôi ở Nha Trang và dạy ở trường Trung học Võ
Tánh!
Vốn là một người Nha Trang và cũng là một cựu học sinh Võ
Tánh, câu trả lời khá bất ngờ của Thầy dường như đã chạm vào trái tim tôi. Tôi
lễ phép vừa hỏi vừa đùa:
-Có phải lúc ấy Thầy còn trẻ, đang yêu đời và gặp nhân
vật Phượng để viết nên tác phẩm Đời Phi Công sau đó?
Thầy cười, bảo:
-Mới từ Pháp về nước, trong khi Không Quân đang rất cần
những phi công, thì tôi lại bị “đẩy” ra Nha Trang làm huấn luyện viên bay kèm
cho mấy anh sĩ quan mới tập bay. Có lẽ ông Tư Lệnh lúc ấy nghĩ tôi là người do
Tướng Nguyễn Văn Hinh giới thiệu đi học phi công, nên có ác cảm. Không ngờ ra
Nha Trang, thấy khung cảnh thơ mộng và con người hiền hòa nên tôi lại thích
thú. Nhưng cũng chỉ được hơn một năm, sau khi Tổng Thống Ngô Đình Diệm chấp
chánh thì tôi nhận lệnh về lại BộTư Lệnh Không Quân.
Sau đó, trong lúc chỉ còn có hai thầy trò, Thầy tâm tình
thêm:
-Chỉ dạyToán hơn một năm ở mấy lớp đệ nhị Trường Võ Tánh,
nhưng tôi rất quí mến các thầy cô giáo và đặc biệt các em học sinh. Tất cả đều
lễ độ, hiền hòa và hiếu học. Tôi đoán trong số họ sẽ có nhiều người thành công
trong nhiều lãnh vực và đóng góp cho sự phát triển của đất nước, kể cả cho nền
văn học. Điều đó bây giờ đã là sự thật. Sau này tôi đã có dịp quen biết hay gặp
lại một số học sinh Võ Tánh thành đạt trong nhiều lãnh vực như thế, tôi mừng lắm,
chỉ tiếc là VNCH của chúng ta không còn tồn tại nữa!
Và đó cũng là lần cuối cùng tôi được gặp và hàn huyên với Thầy.
Viết những dòng này để tưởng nhớ và thay cho lời vĩnh biệt
Thầy, khi Tang Lễ của Thầy vào ngày 28 và 29.7.2022 tại Nam Cali, tôi không thể
có mặt để cùng với các huynh đệ Võ Tánh tiễn biệt Thầy về miền miên viễn.
Xin cúi đầu bái biệt Thầy!
Bắc Âu, 25.7.2022
Phạm Tín An Ninh
