Không có lời giải thích nào về việc những công dân hôm nay cứ
im lặng tìm cách rời bỏ Việt Nam, ra đi và sống tạm thời hoặc mãi mãi ở đất
khách. Những dòng tin miệt thị dòng người này trên báo chí Nhà nước thì cứ xoay
quanh luận đề “những kẻ mê vật chất, ảo tưởng” cho đến “ham việc nhẹ, lương
cao”... Nhưng thực sự không có một nghiên cứu khoa học nào hoặc những sự tìm hiểu,
phân tích lý lẽ và những tác động xã hội vì sao những thanh niên đó lại cứ ra
đi, bất chấp trên bản đồ thế giới Việt Nam luôn là một quốc gia được coi là
đang phát triển rực rỡ.
Tin tức mới nhất của tháng Mười, 2022 cho biết có khoảng 100 người Việt Nam đã mất liên lạc sau khi nhập cảnh vào Hàn Quốc trong chuyến đi du lịch qua phi trường quốc tế Yangyang thuộc tỉnh Gangwon. Sau khi sự việc xảy ra, những hãng bay và các công ty du lịch có liên quan phải tạm cho dừng đưa khách du lịch đến Yangyang, tỉnh Gangwon đến hết tháng 10.
Dù không chính thức thú nhận, nhưng ngôn ngữ thông cáo của
Tòa Đại sứ nhà nước Việt Nam tại Hàn Quốc nói đã liên hệ với nhà chức trách sở
tại để điều tra và tìm hiểu sự việc. Đồng thời, cơ quan ngoại giao này cho biết
sẽ phối hợp với cơ quan địa phương trong nước, và công ty du lịch tại Việt Nam
để tìm hiểu thông tin về những công dân mất liên lạc, và thực hiện các biện
pháp giảm thiểu, ngăn chặn tình trạng người Việt lợi dụng hình thức du lịch để
tìm cách ở lại Hàn Quốc một cách bất hợp pháp.
Trước đó, tình trạng công nhân đến Hàn Quốc làm việc rồi trốn
ở lại cư trú bất hợp pháp ngày càng nhiều. Đầu tháng Chín năm nay, tờ Korea
Herald dẫn nguồn từ Cơ quan Nhập cư Hàn Quốc (Korea Immigration Service) công bố
con số thống kê cho thấy, tính đến tháng 7, có tổng cộng 395.068 người nước
ngoài đang cư trú bất hợp pháp, chiếm 19% tổng dân số nước ngoài trên hai triệu
người của đất nước. Con số này, tăng 4.655 so với một năm trước đó, là con số
cao nhất kể từ tháng 9 năm 2020, khi quốc gia này ước tính tổng số người nhập
cư bất hợp pháp là 396.728 người.
Hàn Quốc không công bố con số chính thức về người Việt Nam ở
lại và làm việc bất hợp pháp ở Hàn Quốc - có thể là vì vấn đề tế nhị ngoại giao
- tuy nhiên nhưng hàng ngàn người là con số đáng tin cậy. Đáng nói, hầu hết những
người trốn ở lại Hàn Quốc phần lớn là người Bắc hoặc Bắc Trung Bộ của Việt Nam.
Từ năm 2016, Hàn Quốc chuyển giao cho Việt nam lý do họ tạm
ngưng visa cho người Việt, bởi Nghệ An là tỉnh Bắc Trung Bộ đứng đầu danh sách
các tỉnh có lao động Việt Nam chưa được sang Hàn Quốc làm việc với 1.454 lao động
ở lại không về khi hết hạn hợp đồng. Hà Nội đứng thứ hai với 948 người hiện
đang lẩn trốn danh sách. Hải Dương (853), Thanh Hóa (823) và Nam Định (733), tất
cả đều là các tỉnh phía Bắc, và đây là danh sách lọt vào top năm địa phương Việt
Nam có nhiều người cư trú bất hợp pháp nhất tại Hàn Quốc.
Nhiều đường dây ở Hàn Quốc hợp tác đưa người lao động bất hợp
pháp đến những nơi mà người ta đang cần thuê mướn. “Người ta vẫn nhận lao động
nước ngoài bất hợp pháp trên thị trường việc làm địa phương vì quá cần, đặc biệt
là trong lĩnh vực nông nghiệp, nơi nông dân bị thiếu người làm việc lao động.
Nhiều nông dân địa phương buộc phải thuê những người nhập cư bất hợp pháp này”,
Kim Do-kyun, Giáo sư tại Đại học Cheju Halla chuyên về chính sách nhập cư cho
biết. Và đó là lý do vì sao có rất nhiều người Việt Nam, Thái Lan,
Philippines... đi đến Hàn Quốc, vừa xuống máy bay đã đột ngột mất liên lạc: họ
đã mua chỗ làm việc từ trước và được đón đi ngay khi mới bước ra khỏi cửa hải
quan.
Trên tờ VnExpress bản tiếng Anh có bài nói chuyện ra đi của
người phía Bắc lúc này. Sự giải thích đơn giản là “một cuộc sống mới ổn định
lâu dài và tiền lương có thể dành dụm cho cuộc đời của mình và giúp đỡ cho cả
gia đình”.
Bài viết có tên Why
Vietnamese students end up working illegally in South Korea tiết lộ việc
đi và làm việc ở Hàn Quốc như vậy, một người phải chuẩn bị từ đầu với khoảng
200 triệu VND (vào khoảng 8000 USD). Do kiếm được nhiều tiền hơn ở Việt Nam,
nhiều người chọn cách ở lại quá hạn visa – thậm chí là kéo dài vô hạn định thời
gian sống ở Hàn Quốc.
Chẳng hạn với Tùng, một nhân vật được mô tả trong bài viết,
đã kiếm được 2.500-4.000 USD một tháng, gấp 10 lần thu nhập bình quân hàng
tháng của người lao động ở Việt Nam. Với tấm bằng trung học phổ thông, Tùng
không thể mơ kiếm được nhiều như vậy ở Việt Nam, nơi mức lương của sinh viên mới
tốt nghiệp đại học chỉ khoảng 250 USD.
Bất chấp những chỉ số rực rỡ mà Hà Nội vẫn giới thiệu với thế
giới, thực tế có khoảng trên 10% trong số 95 triệu người Việt Nam sống trong
nghèo đói, đôi khi trong cảnh "nghèo cùng cực", Chuyên gia kinh tế
trưởng Rajiv Biswas của IHS Markit châu Á - Thái Bình Dương cho biết. Ông
Biswas cũng bày tỏ sự bất lực khi nói đến sự nghèo khó của của các khu vực miền
núi và xa đô thị, bởi căn bệnh tập trung phát triển đô thị theo cái nhìn thiếu
chiến lược đã quá lớn.
Mức lương của một người công nhân Việt Nam hiện nay chỉ trên
dưới 200 USD mỗi tháng, vì vậy, khi biết rõ, thật khó mà có thể cao giọng miệt
thị những người Việt Nam khốn khổ đó là tại sao chọn cách bỏ ra đi, tìm một cơ
hội “việc nhẹ-lương cao” ở xứ người. Không chỉ vậy, các đường dây đưa người Việt
Nam đi lao động bên ngoài – bao gồm sự tham gia âm thầm của các quan chức Nhà
nước – vẫn gọi mời các chỗ làm việc trong các nhà máy ở Nga, làm công việc xây
dựng ở Libya và được thuê tại các trang trại của Anh.
Và với niềm hy vọng cho cuộc đời sau sáng sủa hơn, họ ra đi.
Tuấn Khanh
