Các loại bằng cấp ở Việt Nam
Vể bằng cấp, Tây và Ta có nhiều điểm giống nhau, nhứt là Ta
trước 30/04/1975. Và Tây hòan toàn nhìn nhận bằng cấp của Ta, không chỉ do quan
hệ bang giao mà còn do giá trị thực hữu . Sinh viên của Ta qua Tây học, được xếp
theo bằng cấp, vào lớp học ngang ngữa với sinh viên Tây về các môn, nhứt là
khoa học, chỉ kém tiếng pháp lúc ban đầu mà thôi .
Nay nói chơi về bằng cấp «Thạc sĩ» vì tình
cờ thấy một bản tin trên báo việt nam «Có bao nhiêu Thạc sĩ giấy? »?
(Giáo dục, báo Người Lao Động) .
Trước giờ chỉ quen nghe nói «Tiến sĩ giấy» . Nay Việt nam lại có « Thạc sĩ giấy » . Thật đúng hể thứ gì lạ, không giống ai hết, là Viêt nam có ngay . Và có mạnh . Có thành phong trào. Thành nét văn minh xã hội chủ nghĩa !
Tiến sĩ giấy
« Tiến sĩ giấy » là hình nộm bằng giấy
trưng bày theo mâm cổ lễ Trung Thu, bên cạnh hoa quả, bánh Trung Thu, kẹo,
dành cho trẻ con . « Tiến sĩ giấy » là người đàn ông
áo mủ, cờ quạt chỉnh tề, tượng trưng người học giỏi, thi đậu Tiến sĩ, được
chọn làm quan lớn trong triều đình . Bày ông Tiến sĩ trong Tết Nhi đồng để thể
hiện mong muốn con cháu mình đều ngoan ngoãn, học hành giỏi, thành tài, tương
lai xán lạn, thi đậu Tiến sĩ (Tiến là đề cử, sĩ là
người chuyên môn).
« Tiến sĩ giấy » còn là đồ chơi Tết Trung
Thu mang ý nghĩa đẹp của trẻ con, đặc biệt là các bé tới tuổi đi học. Cũng
là biểu tượng cho truyền thống hiếu học của dân tộc ta.
Ông « Tiến sĩ giấy » thường được
làm bằng giấy màu đỏ, màu vàng, có hoa cài mũ, thẻ bài cầm tay, mão trạng
nguyên và áo bào sặc sỡ, dưới chân áo được trang trí cờ quạt, họa tiết ông hổ
giản dị nhẹ nhàng. Khuôn mặt ông tiến sĩ được trang trí tươi tắn, hiền hậu, có
hồn, thích hợp để làm món đồ chơi có ý nghĩa cho trẻ em.
Lễ xong, các bé sẽ rước ông Tiến sĩ đi quanh làng, quanh xóm
cùng với đoàn rước đèn đầy màu sắc, lung linh. Sau đó, ông Tiến sĩ sẽ được trưng
bày tại bàn học để các em luôn được nhắc nhớ phải học hành cho giỏi. Như ông Tiến
sĩ vậy!
Theo thời gian, những thú vui và đồ chơi dân gian, cũng như
ông « Tiến sĩ giấy », đã bị mai một, để lại cho ngày nay
nhiều tiếc nuối về một nét đẹp xưa của dân tộc bị mất đi .
Có bao nhiêu “Thạc sĩ giấy”?
Theo số liệu thống kê của Bộ Khoa học và Công nghệ (báo Người
Lao Động), cả nước hiện nay có hơn 101.000 Thạc sĩ và 24 300 Tiến sĩ
. Đây là những ông bà Thạc sĩ và Tiến sĩ bằng người thiệt. Sờ mó thấy có thiệt.
Chớ không phải giấy .
Phó Gíao sư -Tiến sĩ Phạm Bích San, Phó Tổng Thư ký Liên hiệp
Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), cho biết: “Số Tiến sĩ Việt
Nam nhiều nhất Đông Nam Á nhưng không có một trường Đại học nào của Việt nam được
xếp trong số 500 trường Đại học hàng đầu thế giới. Số lượng các bài báo khoa học
công bố quốc tế của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt nam có 90 triệu dân
trong 1 năm mà cũng chỉ bằng số lượng của 1 trường Đại học của Thái Lan”.
Với các ông bà Tiến sĩ và Thạc sĩ này, chuyện nghiên cứu
khoa học là hoàn toàn “xa xỉ”, bằng cấp chỉ để “giữ ghế” và vào đảng kiếm ghế
có tiền để ăn mà thôi .
Trên báo chí ở Việt nam, giá trị của bằng cấp Tiến sĩ và Thạc
sĩ của nhà cầm quyền đã được mổ xẻ dưới nhiều góc độ nhưng để thay đổi tận gốc
cái hư hỏng đó lại là điều rất khó, không thể làm được. Chính nhà cầm quyền
cũng từng thấy rõ điều đó nhưng tình trạng càng ngày chỉ càng trầm trọng hơn mà
thôi. Vì nó vốn là sản phẩm của chế độ. Chế độ còn là nó còn Có thể
nó sẽ biến thể nếu nhà cầm quyền can thiệp vào. Giống như virus vũ hán phản ứng
với vaccine.
« Thạc sĩ » có phải là bằng cấp
không?
Phải và không phải. Phải « Thạc
sĩ » đúng là bằng cấp của chế độ giáo dục ở Việt nam . Nó là thứ
bằng cấp thuộc loại chuyên môn, cấp cao hơn Đại học . Xong Đại học, sinh viên mới
học và thi Thạc sĩ . Vẫn là một bằng cấp trong hệ thống Đại học ở Việt nam . Thạc
sĩ (thạc là rộng rãi) có nghĩa là người hiểu biết rộng về chuyên
môn.
Cùng loại bằng cấp Thạc sĩ của Việt nam, các nước có bằng
Master. Năm 1985, Pháp có thêm bằng Magistère (do tiếng latin Magister). Nhưng
Master và Magistère của Pháp không giống nhau về qui trình : Master học
thêm 2 năm tiếp theo Cử nhơn, hướng sinh viên theo nghiên cúu chuyên ngành để
làm tiến sĩ là bằng cấp cuối cùng của hệ thống giáo dục Đại học Pháp . Còn
Magistère (Magister) lấy sinh viên sau Tú tài 2 năm ( đậu các văn bàng Brevet Technicien Supérieur, Diplôme Universitaire
de Technologie – loại bằng cấp này chuyên môn sẳn sàng cho đi
làm – hoặc Diplôme d ‘Etudes Universitaires Générales)
để học tiếp 3 năm chuyên môn, sau đó đi làm việc . Nó giống như Master của Trường
Lớn, thứ trường chuyên môn như Trường Kỷ sư hay Thương mại . Nhưng vẫn có thể học
lên cấp tiến sĩ như Master . Cả Master và Magistère đều là bằng cấp thuộc loại « Tú
tài+5 » .
Tóm lại «Thạc sĩ» quả thật là thứ bằng cấp
chỉ có trong hệ thống giáo dục ở Việt nam mà thôi . Phải nói lằng nhằng như vậy
vì để phân biệt cũng «Thạc sĩ» được dịch ra từ tiếng pháp «Agrégation»
– người có «Agrégation» gọi là «Agrégé» – để
chỉ giáo chức pháp cấp Trung học và Đại học .
Ở đây, xin nói rỏ Thạc sĩ không phải là bằng cấp. Nó là chứng
nhận sau khi đậu thi tuyển làm giáo chức chánh ngạch Trung và Đại học, sau một
năm tập sự .
Ở Việt nam, trước đây cấp Đại học, Trường Luật có các Giáo
sư Thạc sĩ như Gs Nguyễn Cao Hách, Giáo sư Vũ Quốc Thúc, Giáo sư Vũ
văn Mẫu, Giáo sư Nguyễn văn Bông, …Ở Đại Học Y khoa thì Giáo sư Thạc sĩ
nhiều hơn: Giáo sư Trần Đình Đệ, Gs Trần Ngọc Ninh, Gs Đào Đức Hoành, Gs
Nguyễn văn Út, … Những vị này sau khi đậu Tiến sĩ, trở qua Pháp nếu đã học ở
Pháp hoặc qua Pháp xin thi tuyển Thạc sĩ để làm giáo sư thiệt thọ chánh ngạch .
Theo hệ thống pháp, Trung học cũng có Giáo sư Thạc sĩ
(Professeur agrégé). Như về Vật lý, ai cũng đã từng học qua cuốn Physique (Vật
lý) của Georges Eve, agrégé des Sciences physiques,
giáo sư Trường Trung học Janson-de-Sailly ở Paris XVI . Hay ở Sài-gòn, vào cuối
thập niên 50 và đầu 60, ai học ở Trung học J.J. Rouseau chắc còn nhớ Giáo sư Thạc
sĩ Triết (Philosophie) Pierre Ansart . Ông về Pháp và sau đó, dạy ở Đại học
Paris, môn xã hội học . Cùng hệ thống Thạc sĩ này, Việt nam có Gs Nguyễn Thế
Anh, đậu Thạc sĩ Sử học ở Paris, về Việt nam dạy Đại học . Sau 30/4/75, ông trở
qua Pháp vừa làm nghiên cứu vừa làm luận án Tiến sĩ Sử học và sau đó, ông dạy sử
ở École Pratique des Hautes Études ở Paris và làm Trưởng Bộ môn Sử
cho tới ngày nghỉ huu cách nay mươi năm .
Như vậy, xin nói rỏ Thạc sĩ nếu từ tiếng Agrégation và theo
hệ thống giáo dục Pháp thì không phải là bằng cấp nên không thể xếp hạng cao thấp
được. Nhưng nên nhớ đã thi đậu rồi, có thể làm giáo sư, mà còn thi tuyển Giáo
sư Thạc sĩ, thì không phải đơn giản, mà là chuyện trầy da tróc vảy. Năm 2021, Pháp
có 17.920 người dự thi tuyển Thạc sĩ, vào vòng nhì 3.163 người và được tuyển
1.496 người .
Người ngoại quốc muốn dự thi Thạc sĩ phải theo diện du học.
Nếu là người thường trú hay tạm trú dài hạn muốn dự thi Thạc sĩ ở Pháp, phải có
giấy giới thiệu của chánh phủ xứ mình.
Ông Nguyễn Hũu Châu, quê Gò công, học Luật ở Hà nội và làm
Luật sư ở Sài gòn sau khi tập sự với Ls Trần văn Chương. Ông là chồng bà Lệ
Chi, chị bà Lệ Xuân, tức bà Ngô Đình Nhu . Ông Ngô Đình Diệm làm Thủ tướng, ông
làm Bộ trưởng tại Phủ Thủ tướng và tiếp theo tại Phủ Tổng thống. Năm 1958, ông
được ông Lâm Lễ Trinh, Bộ trưởng nội vụ, đi ra Huế cùng với phái đoàn chánh phủ
thăm bà cụ của ông Diệm (và hợp Hội đồng Chánh phủ luôn) lúc về cho biết « Anh
làm gì mà họ tính làm một procès anh nặng lắm?» .
Ông Nguyễn Hữu Châu biết đã tới lúc cần phải tìm cách lánh nạn.
Ông âm thầm thu xếp hành trang gọn ghẽ, dẫn mẹ chạy qua Cao miên xin tỵ nạn.
Vua Sihanouk vốn là bạn học cũ ở Trường Trung học Chasseloup-Laubat Sài-gòn nên
nhận ông ngay. Thời gian sau, ông và bà mẹ qua Paris. Ông học tiếp ở Paris và đậu
Tiến sĩ Chánh trị học. Ông xin dự thi tuyển Thạc sĩ để dạy học. Còn
3 ngày nữa thi, may mắn cho ông là một vị trong ban giám khảo (jury) gọi ông hỏi
sao trong hồ sơ thấy thiếu giấy giới thiệu? Ông vội chạy tới Tòa Đại diện (không
có cấp Đại sứ vì chủ trương bài phong, đả thực) VNCH ở Paris xin giấy giới
thiệu. Ông bị từ chối và còn bị ở đây yêu cầu cảnh sát pháp bắt và trục xuất
ông về Sài gòn. Ông bèn đánh điện qua Cao miên xin vua Sihanouk cấp cho ông
giấy giới thiệu. Đúng là hồ sơ thí sinh ngoại quốc chỉ cần phải có giấy giới
thiệu nên qua hôm sau, ông dự thi và trở thành Giáo sư Thạc sĩ. Ông được nhận dạy
Tài chánh công ở Đại học Lyon nhưng được tin, nhà cầm quyền Sài gòn liền can
thiệp . Sau đó ông được một Giáo sư ở Collège de France nhận làm phụ tá. Sau
1963, ông mới được dạy học ở Paris với tư cách Giáo sư Thạc sĩ cho tới ngày hưu
trí.
Gáo sư Tiến sĩ và Phó Giáo sư Tiến sĩ
Đây lại cũng là thứ sản phẩm đặc sệt xã hội chủ nghĩa của Hà
nội. Bởi thông thường Giáo sư cấp Đại học phải có bằng Tiến sĩ hoặc công trình
nghiên cúu có giá trị tương đương hay cao hơn. Nhưng vì mang nặng tâm lý tự ti
mặc cảm suốt thời gian dài do nhiều thế hệ lãnh đạo tiền nhiệm chỉ biết lấy
thành tích ở tù, đấu tố, tài sử dụng mã tấu… làm lý lịch cá nhơn. Cả Hồ Chí
Minh được đảng cộng sản bốc thơm như ông thánh mà chỉ mới học xong lớp Ba và được
Vinh nhận vào học lớp Nhì năm thứ I do quan Tây cho phép.
Nay, ta, cả thế hệ làm cộng sản mà không ai có được thành
tích như các thế hệ trước, thì phải đề cao bằng cấp, chức vị . Thế là Việt nam
ta bèn tháo khoán cho có đủ thứ Tiến sĩ và Thạc sĩ hơn nhiều nước khác.
Nào Tiến sĩ tổ chức đảng, Tiến sĩ nịt vú, Tiến sĩ Lu chống lụt,…
Còn Giáo sư do một Ban của đảng cs đề nghị nhưng theo tiêu
chuẩn nào? Chắc chắn là phải có đảng tịch mới được.
Nói như vậy thử hỏi lại cho rõ có Giáo sư Đại học thiệt thọ
mà thât sự lại không có bằng cấp Tiến sĩ hay không?
Thưa có. Đó là một Giáo sư Khoa học dạy ở Đại học Khoa học
Paris và còn được đề cao là nhà bác học. Ông lại là một người Việt nam. Nhiều
người đã từng nghe tên ông và đều tỏ lòng kính trọng. Đó là Giáo sư và nhà bác
học Bữu Hội, người đã khám phá ra thuốc chữa bệnh cùi và tiếp theo, bệnh ung
thư vào giữa thế kỷ XX .
Ông tốt nghiệp Dược sĩ ở Hà nội, qua Pháp học tiếp khoa học
và cả Triết học ở Paris . Ông có rất nhiều công trình nghiên cúu xuất
sắc và quan trọng được giới khoa học thế giới hoan nghênh nhưng ông lại không
làm thủ tục để lấy văn bằng Tiến sĩ Khoa học. Trong những lần đi dự Hội
nghị quốc tế Khoa học, thường ông được chọn là người thừ hai và làm diển giả của
phái đoàn pháp.
Ngày mai này rủi chệ độ cộng sản ở Việt Nam không còn nữa.
Cái sự nghiệp cách mạng, giải phóng vĩ đại của Hồ Chí Minh chắc không còn ai muốn
nhắc nhở tới nữa, thì Việt nam cũng vẫn còn nhiều thứ cần phải quét dọn sạch sẻ
mà chỉ riêng thứ « dỏm », thứ « đểu » do
chế độ dỏm, chế độ đểu sản sanh từ gần thế kỷ nay chắc chắn sẽ không phải chỉ
trong một ngày, một buổi mà dẹp sạch được.
Như thế mới biết những thứ di hại của Hồ Chí Minh mới thât sự
ác ôn, ghê tởm hơn cái cộng sản cả triệu lần!
