Từ ngã ba đi vào, cảnh tàn phá vì trận đánh lan rộng đến những
con lạch nhỏ. Trước ngày Tết, đi qua khu phố này người ta chỉ nhìn thấy những
dãy nhà hai bên đường với những cửa tiệm buôn bán tấp nập. Sau trận đánh dãy
nhà bị cháy trơ trụi, những bức tường đổ nát lỗ chỗ những vết đạn, những mái
tôn cháy đen sạm cong queo trên đống than. Một vài chiếc xe chỉ còn trơ lại cái
khung đen thui. Người đi qua con đường này bây giờ có thể phóng tầm mắt nhìn thấy
những cây dừa nước hai bên bờ những con rạch nhỏ. Những cây dừa nước vài chỗ
cũng bị cháy nám. Xa hơn nữa, người ta có thể nhìn thấy cánh đồng mênh mông miền
ngoại ô thành phố.
Qua khu cháy vào bên trong, xóm nhà may mắn thoát được ngọn lửa thì cũng bị những vết đạn phá vỡ lỗ chỗ. Những tấm bảng hiệu bị dùi nhiều lỗ, chênh vênh treo trên những cây sắt, gió thổi lắc lư, như còn cố bám víu cho khỏi bị rơi.
Nhà của gia đình bé Thục ở khu còn lại đó. Bé Thục đang cầm
một cây đinh loay hoay xoi một lỗ đạn trên tường nhà. Thục hì hục nhẫn nại moi
cái đầu đạn nằm trong đó. Thục đã mất cả giờ nhưng mới chỉ nhìn thấy cái đuôi
viên đạn đồng đỏ lòm. Mồ hôi vã ra hai bên má. Thục quỳ gối tiếp tục xoi. Thỉnh
thoảng mỏi tay Thục lại bỏ cái đinh trên vỉa hè rồi vẫy vẫy hai tay cho đỡ mỏi.
Thục ngồi nghỉ rồi lại tiếp tục.
Một người lính đi tới đi lui. Anh ta thuộc đơn vị trấn thủ
khu này. Anh ta chú ý đến Thục và thả bước đến trước cửa nhà Thục. Người lính
đeo khẩu súng lên vai rồi đứng tì tay vào hàng dậu gỗ nhìn Thục làm việc. Thục
vẫn hăng say mải miết cầm cái đinh xoi lỗ đạn.
Chợt Thục vùng đứng lên ném mạnh cây đinh ra góc sân. Thục
nhìn thấy người lính rồi đưa mắt nhìn theo hướng tiếng leng keng của chiếc đinh
va xuống nền xi măng. Thục nhìn lại người lính. Anh ta nhe răng cười Thục. Thục
phì cười, hai tay quệt mồ hôi trên trán. Người lính hỏi:
- Em làm gì thế?
Thục chỉ lỗ đạn:
- Tôi moi cái đầu đạn trong đó để làm kỷ niệm.
Người lính hỏi:
- Làm kỷ niệm, em cũng thích kỷ niệm?
Thục gật đầu:
- Tôi cần một đầu đạn giữ chơi. Mẹ tôi cũng có một đầu đạn
như thế. Mẹ tôi cất trong sắc tay.
Người lính nói:
- Tôi có đạn đây, em thích tôi sẽ tháo cái đầu đồng ra cho
em một viên.
Thục lắc đầu:
- Tôi muốn moi lấy cái đầu đạn từ trong lỗ kia. Tôi không
thích cái đầu đạn chú tháo ra. Đầu đạn kia đã bắn vào nhà tôi. Chú biết cái đầu
đạn của mẹ tôi lấy ở đâu ra không?
Người lính lắc đầu, Thục khoe:
- Cái đầu đạn của mẹ tôi lấy từ ngực ba tôi.
Người lính ngạc nhiên:
- Từ ngực ba em? Ba em ở đâu rồi?
Thục ngồi xuống bờ
hè:
- Ba tôi chết rồi.
Ba tôi là quận trưởng, ba tôi là đại úy chú là gì uý ?
Người lính cười:
- Anh là lính.
- Chú là lính
trơn à?
Người lính lại cười
gật đầu. Thục ngồi nghĩ rồi kể tiếp:
- Ba tôi đi đánh
giặc bị thương nơi ngực đưa về bệnh viện thì ba tôi chết. Nhà thường người ta gửi
cho mẹ tôi cái đầu đạn lấy từ ngực ba tôi. Mẹ tôi gói nó cất trong sắc tay và
nói "để làm kỷ niệm".
Người lính như chợt
hiểu, gật gù:
- Và bây giờ em
cũng muốn moi cái đầu đạn trên tường kia làm... kỷ niệm?
Bé Thục gật đầu:
- Tôi chưa có chồng
nên chồng tôi chưa chết. Tôi lấy viên đạn người ta bắn vào nhà tôi để cất đi
làm kỷ niệm. Chú... bắn chết nhiều người chưa ?
Người lính nhìn
chằm chằm vào bé Thục rồi vung cánh tay lên trời phác một cử chỉ bâng quơ:
- Nhiều.
Bé Thục nói một
mình:
- Như vậy chắc
nhiều người có đầu đạn kỷ niệm, cứ gì mẹ tôi.
Người lính kéo ống
quần lên đến đầu gối rồi chỉ một vết sẹo nơi chân cho Thục. Thục nghiêng đầu
nhìn qua khe hai thanh gỗ hàng dậu xem vết sẹo của người lính.
Thục hỏi:
- Chú cũng bị đạn?
Người lính gật đầu
giơ hai ngón tay. Thục hỏi:
- Hai lần?
Người lính gật đầu
lần nữa. Thục lại hỏi:
- Đâu?
Người lính cởi
khuy áo ngực, vạch một bên cho Thục xem một vết sẹo trên vai.
Thục lè lưỡi:
- Ba tôi bị có một
viên đạn mà chết. Chú bị hai viên đạn sao chú không chết?
Người lính lắc đầu:
- Tôi không biết.
Thục chống hai
khuỷu tay lên đầu gối, cằm tì trên bàn tay yên lặng. Một lát Thục hỏi:
- Viên đạn kỷ niệm
của chú đâu?
Người lính lắc đầu:
- Tôi không có giữ.
Tôi vứt đi rồi.
Thục ngạc nhiên:
- Sao chú lại vứt
đi. Chú không thích kỷ niệm sao?
Người lính gật đầu:
- Tôi không
thích. Đầu đạn bị vấy máu bẩn lắm, giữ làm gì.
Thục lại yên lặng.
Thục nhìn người lính từ đầu đến chân.
Người lính cười.
Thục chợt hỏi:
- Ai bắn chú ?
Người lính trả lời:
- Đứa mà tôi tìm
bắn nó.
Thục như chiều suy
nghĩ rồi hỏi:
- Địch quân ấy hả
?
Người lính lại cười,
gật đầu, rồi hỏi:
- Tôi vào ngồi
nói chuyện với em được không?
Thục đứng lên ra
mở chốt cánh cổng:
- Được chứ. Ai
cũng vào nhà tôi được. Hôm đánh nhau ở đây có hai người bộ đội cũng vào nhà
tôi. Họ mở cửa vào tự nhiên và bảo mẹ tôi dọn cơm cho họ ăn. Họ có hỏi tôi đâu.
Sao chú lại phải hỏi tôi?
Người lính mở
cánh cổng gỗ bước vào sân, anh ta đi bên Thục đến chỗ bờ hè. Ngồi xuống cạnh Thục,
anh ta nói:
- Có lẽ tại tôi
thương em.
Thục trề môi:
- Không phải. Chỉ
có mẹ tôi thương tôi mà thôi. Chắc chú là người lịch sự. Ở trường cô giáo bảo
tôi thế.
Người lính gật đầu:
- Chắc vậy. Em học
lớp mấy?
Thục giơ bốn ngón
tay. Người lính nói:
- Lớp Tư?
Thục gật đầu hỏi
lại:
- Chú học lớp mấy?
Cô giáo của chú cũng dạy chú muốn vào nhà người ta phải hỏi sao?
Người lính gật đầu,
trên môi anh ta vẫn nụ cười, đôi mắt trìu mến nhìn Thục. Thục rờ khẩu súng của
người lính, hỏi:
- Nhưng mà chú có
súng, chú cần gì phải hỏi ai.
Người lính ôm
ngang vai Thục:
- Cô giáo đâu có dạy
thế.
Thục nhoẻn miệng
cười nhìn người lính gật đầu. Người lính chợt rút lưỡi lê ra khỏi bao, hỏi Thục:
- Em có muốn lấy
cái đầu đạn trong tường kia không? Tôi lấy hộ.
Thục khoanh tay
trước ngực lắc đầu:
- Không. Chú đừng
giỡn tôi. "Hôm đánh nhau ở khu này, hai người bộ đội mang súng vào nhà tôi
ăn cơm, tôi có nhờ họ lấy hộ cái đầu đạn, họ quát tôi bắt ngồi yên ở xó
nhà."
Người lính hỏi tiếp:
- Hai người đó ở
đây lâu không ?
Thục giơ ba ngón
tay. Người lính nói:
- Ba ngày?
Thục lắc đầu:
- Họ ăn ba bữa cơm.
Người lính lại hỏi:
- Họ có ngủ trong
nhà em đêm nào không?
Thục lắc đầu:
- Họ chỉ vào
trong nhà khi ăn uống, xong họ ngồi ngoài hiên, "họ ngồi chỗ chú đang ngồi".
Người lính nhìn
xuống chỗ mình ngồi như tìm kiếm một dấu vết gì còn lại. Một lát anh ta hỏi Thục:
- Hai người mang
súng đó có hỏi chuyện gì em không?
Thục gật đầu:
- Có.
Người lính:
- Họ hỏi gì?
Thục kể:
- Họ hỏi ba tôi
đâu.
Người lính lại hỏi:
- Em trả lời sao?
Thục kể tiếp:
- Tôi nói ba tôi
chết rồi! Ba tôi đi đánh giặc bị thương rồi chết. Ba tôi là đại úy. Ba tôi là
quận trưởng.
Người lính:
- Em nói vậy hai
người cầm súng có làm gì em không?
Thục lắc đầu:
- Không. Họ không
làm gì tôi nhưng họ đứng rột dậy. Họ vào lục soát nhà tôi. Họ bắt mẹ tôi phải mở
tất cả các tủ, các hộc bàn, các buồng cho họ xét. Họ trèo cả lên trần nhà nhưng
không thấy gì cả.
- Rồi sao?
- Rồi họ lại ra
"ngồi chỗ chú đang ngồi".
Người lính cầm
cái lưỡi lê cạo cạo bùn trên đôi giày của anh ta. Thục tiếp:
- Đến tối họ vào
trong nhà tôi bảo mẹ tôi đưa cái đèn pin của ba tôi cho họ.
Người lính gõ gõ
cái lưỡi lê vào đôi giày cho đất rơi ra.
Thục nhìn cái lưỡi
thép nhọn hoắt ở tay người lính hỏi:
- Chú đã đâm ai
chưa?
Người lính lắc đầu:
- Chưa.
Thục lại hỏi:
- Thế cái đó để
làm gì?
Người lính nói:
- Để đâm. Nhưng
tôi chưa có dịp đâm ai. Bây giờ tôi muốn dùng nó để moi cái đầu đạn kia cho em.
Em bằng lòng không?
Thục lưỡng lự:
- Tôi phải hỏi mẹ
tôi. Mẹ tôi bảo đừng nói chuyện với những người mang súng mang dao. "Hôm
đánh nhau ở khu này, hai người bộ đội cầm súng vào nhà tôi đòi ăn cơm, tôi nhờ
họ moi hộ cái đầu đạn, họ quát tôi bắt ngồi yên ở xó nhà. Sau đó mẹ tôi bảo tôi
đừng nói chuyện với những người cầm súng cầm dao".
Người lính lại ôm
lấy vai Thục:
- Thôi em đừng hỏi
mẹ em nữa. Em đừng làm phiền mẹ em nữa, chắc mẹ em đang làm công việc trong bếp.
Tôi muốn lấy hộ cái đầu đạn cho em vì cô giáo tôi ngày xưa có dạy phải giúp đỡ
những người già cả và những người còn trẻ dại.
Thục ngồi yên,
đôi mắt nhìn ra thửa ruộng đầy cỏ nước trước cửa nhà. Lát sau Thục nói lí nhí:
- Nhưng mẹ tôi bảo
như vậy. Tại chú mang súng
mang dao.
Người lính như
ghì chặt Thục vào bên mình:
- Tôi mang súng
cũng như ba em ngày xưa. Tôi cũng như ba em mà thôi. Em có nhớ ba em không?
Thục phóng tầm mắt
đến một quận lỵ hẻo lánh. Thục đã theo mẹ đến chỗ ba Thục làm việc và đã sống ở
đó một thời gian.
Thục nhớ lại dãy
phố quận nhỏ hẹp, với một hàng hủ tíu duy nhất mà mỗi sáng mẹ con Thục đi xe
jeep của ba ra đó ăn. Thục nhớ rõ người chủ quán mỗi sáng cúi rạp mình chào mẹ
mình là bà Quận. Thục cũng nhớ đến cái cột cờ giữa ngã tư tỉnh lộ, hàng rào kẽm
gai bao xung quanh ngôi nhà lớn, ở trong đó ba Thục làm việc và ở ăn. Thục cũng
nhớ những buổi chiều đứng từ hiên ngôi nhà đó nhìn ra ngoài qua hàng rào kẽm
gai, ngôi trường cũ kỹ với những đứa học trò bằng tuổi Thục ra về. Những chiếc
xe ngựa lọc cọc chạy qua trước quận, người đánh xe phải nhảy xuống dẫn bộ qua
khúc đường đó. Thục cũng nhớ đã hỏi chú lính tài xế của ba Thục tại sao họ lại
phải nhảy xuống dẫn ngựa đi qua trước quận, chú lính bảo "để đề phòng việt
cộng tấn công". Thục không hiểu nhưng cũng lặng yên.
Thục nhớ ba Thục
cũng đeo súng và mỗi khi đi hành quân, ba đã hôn mẹ, hôn Thục, uống một ly rượu,
rồi cười ha hả trèo lên xe dẫn đoàn quân phóng chạy ra khỏi cuộn xả bụi mịt mù.
Mẹ con Thục thỉnh
thoảng đáp xe đò lên ở với ba vài ngày rồi lại về. Ba Thục làm quận trưởng một
thời gian thì xây được căn nhà này. Trước kia nó chỉ là một nhà gỗ, sau được
phá bỏ xây lại đẹp hơn và có lầu. Thục cũng được nằm giường đẹp hơn và có đệm.
Thục được coi truyền hình và nghe nhạc nổi Thục đã biết tự mở máy truyền hình
và máy quay đĩa. Thục hỏi người lính:
- Chú có thích
nghe nhạc không? Ba tôi thích cải lương như mẹ tôi. Tôi thì ghét. Tôi thích
nghe hát tân nhạc. "Hôm đánh nhau ở khu này, hai người bộ đội vào nhà tôi
đòi ăn cơm, tôi nhờ họ moi hộ cái đầu đạn, họ quát tôi bắt ngồi yên nơi xó
nhaø". Tôi có mở nhạc nghe. Nhưng một ông bắt tôi tắt máy còn một người bảo
tôi cho ông ấy nghe một bài vọng cổ.
Người lính hỏi:
- Vậy em tắt máy
hay để nhạc vọng cổ?
Thục lắc đầu:
- Tôi vẫn để bài
hát tôi đang nghe, mẹ tôi la rầy tôi rồi tắt máy kéo tôi vào trong buồng. Tôi
khóc và mẹ tôi xin lỗi tôi, dỗ dành tôi, bế tôi nằm dưới gầm giường tránh đạn.
Người lính xỏ lưỡi
lê vào bao, hỏi:
- Hôm đánh nhau ở
khu này em có sợ không?
Thục tròn xoe đôi
mắt:
- Sợ chứ. Mẹ tôi
ôm chặt tôi nấp ở trong xó nhà. Mẹ tôi lấy những tấm đệm cao su ghế bành chặn
xung quanh tường để đỡ đạn. Hai mẹ con ngồi như thế và nghe tiếng nổ. Hai người
bộ đội trèo lên gác đứng nhìn xuống đường.
Thục đang kể chợt
hỏi:
- Hôm đó chú ở
đâu?
Người lính ngập
ngừng:
- Tôi... nghỉ
phép.
Thục lại hỏi:
- Chú về ăn Tết với
vợ chú à?
Người lính lắc đầu:
- Không. Tôi
không có vợ. Tôi về ăn Tết với mẹ tôi.
Thục ôm lấy đầu gối
người lính và tì cằm trên đó:
- Mẹ chú có thương
chú không?
- Có. Như mẹ em
thương em.
Người mẹ từ trong
nhà bước ra kiếm Thục. Thấy người lính ngồi với con mình trước thềm nhà, bà ta
nói:
- Mời ông vào nhà
ngồi ghế uống nước, ông có cần gì cứ tự nhiên.
Rồi bà ta quay
sang nói với con:
- Thục, sao con không
mời ông khách vào nhà mà lại ngồi trước thềm vậy?
Người lính lúc đó
đã đứng dậy chào ba ta và nói lí nhí vài lời cảm ơn. Tay anh ta cầm tay Thục và
nói:
- Bà cứ mặc tôi
và cho phép tôi nói chuyện với cháu cho đỡ buồn. Cháu nói chuyện dí dỏm lắm.
Bà mẹ lại mời người
lính một lần nữa. Anh ta ngập ngừng bước vào nhà. Mẹ Thục lấy nước uống mời.
Anh ta rón rén ngồi xuống chiếc ghế bành gỗ đã bỏ đi những tấm đệm. Anh ta uống
nước và liếc nhìn người đàn bà. Một người đàn bà quá trẻ. Với đôi mắt u buồn,
nhiều tư lự, những sợi tóc mai chảy dài xuống hai bên má, khuôn mặt ưu tư tội
nghiệp, như có một nỗi buồn tiềm tàng tỏa ra từ đôi mắt lan tràn trên khuôn mặt.
Người đàn bà ngồi trên một chiếc ghế và bế Thục trên lòng. Bà ta nhìn xa xôi ra
ngoài thửa ruộng trước nhà.
Im lặng khá lâu
và người lính cảm thấy bầu không khí không tự nhiên, anh ta lên tiếng:
- Mấy hôm đánh
nhau ở khu này bà và cháu có chạy đi đâu lánh cư không ạ ?
Người mẹ ôm Thục
và kể:
- Ngay bữa đầu
tiên thì đâu chạy cho kịp. Sáng ra thức dậy đã thấy các ông bộ đội đứng đầy đường.
Trong khi đó thì hai bên đánh nhau ở phía đầu ngã ba vào thành phố. Tôi cũng định
bế cháu chạy tản cư, nhưng ở đây chỉ có một lối ra duy nhất thì đã bị mắc kẹt rồi
nên tôi đành ôm cháu núp ở nhà.
Bà ta nhìn Thục
và nói tiếp:
- Có hai người bộ
đội đứng trước nhà tôi mà con bé này nó chỉ định chạy ra ngoài. Tôi lo quá.
Chúng tôi kẹt ở lại đây cho đến ngày hôm sau thì lửa cháy ở phía ngoài. Cháu lại
cứ đòi ra xem lửa.
Thục nhìn người
lính nói:
- Tôi xem đám
cháy và nhìn thấy ngọn lửa từ những căn nhà ngoài kia. Chú có biết không ?
"Lửa cháy làm nóng cả mặt."
Người lính nhìn
Thục cười, bà mẹ cũng nhìn con cười với nó. Đoạn bà ta kể tiếp:
- Ngày hôm thứ ba
tôi mới bế cháu chạy ra ngoài phố được vì hai người bộ đội đã bỏ đi. Tôi ra nhà
một người quen ở nhờ trong khi gia đình nhà ông bà ấy cũng chạy đi ở nhờ một
nhà khác họ cho là an ninh hơn.
Thục nói theo:
- Chú biết không?
Khi mẹ tôi cõng tôi chạy vào thành phố, qua đám cháy kia tôi nhìn thấy nhiều
người chết úp sấp và có cả xe tăng cháy thành than. Tôi còn thấy rõ những khẩu
súng bên cạnh những xác chết đó. Họ có súng mà cũng bị bắn chết vì súng sao
chú?
Bà mẹ xoa đầu Thục
như không muốn con mình nói nữa. Bà ta quay sang người lính:
- Sáng nay tôi
cho cháu trở về nhà. Chạy ra khỏi nhà mới hơn một ngày mà đã thấy khổ quá.Tôi
nghĩ sống chết có số, nếu chết thì đã chết ngay cái hôm đánh nhau ở khu này.
Bây giờ họ rút đi rồi mình cứ về đại nhà mà ở. May nhờ có các ông đến trấn đóng
ở đây.
Người mẹ kể đến
đây thì ngừng lại và mời người lính uống nước. Anh ta nâng ly uống cạn rồi đứng
lên:
- Bà cho phép tôi
moi hộ cháu bé cái đầu đạn ở ngoài bức tường kia. Cháu muốn có nó để làm kỷ niệm
nhưng không lấy ra được. Tôi ngỏ ý moi ra hộ cháu thì cháu bảo là bà không chịu
vì "tôi là kẻ mang súng mang dao". Tôi nghĩ rằng bà sẽ cho phép tôi
làm vui lòng cháu một chuyện nhỏ này. Tôi mang súng mang dao vì thời đại này
không thể không cần những thứ đó. Cũng như ông đại uý trước kia.
Người đàn bà cúi
đầu. Bà ta đưa bàn tay đẩy Thục ra với người lính. Người lính giơ tay nắm tay
Thục dắt ra cửa. Bà mẹ nói theo:
- Con ra chơi với
ông khách cho ông ấy vui.
Thục đi theo người
lính ra chỗ bờ tường có vết đạn. Người lính rút lưỡi lê cho vào cậy nơi lỗ đạn,
lát sau lôi ra được một mẩu đồng nhỏ đã quăn queo.
Thục cầm lên xem
và hỏi:
- Phe nào bắn vào
nhà tôi?
Người lính cầm
cái đầu đạn xem xét một lúc rồi đưa trả lại cho Thục:
- Đạn này nhãn hiệu
Mỹ. Có thể bắn ra từ phe tôi, nhưng cũng có thể đã bắn đi từ phe hai người bộ đội.
Vì phe nào cũng có thứ súng đó hết.
Thục mân mê cục đồng
nói bâng quơ:
- Như thế thì
cũng khó hiểu thật, chú nhỉ?
Người lính nhìn
vào trong nhà nói với Thục:
- Khó hiểu thật.
Nhưng cũng may là nó đã không trúng vào em hay mẹ em, như viên đạn đã trúng vào
ba em.
