Góc Sân Chơi | HOÀNG DIỆU BA XUYÊN AUSTRALIA: TRỐNG

Nó thích nghe trống.

Trống trường một hồi chuẩn bị, hai hồi vô lớp, khi còn học tiểu học. Vì nó chăm học nôn nao chờ trống gọi vào? Không phải. Vì thích nghe trống mà thôi. Tiếng trống dồn vào lỗ tai, dội vào lồng ngực. Làm tim nó đập nhanh hơn, lòng thấy hồi hộp. Rồi tự nhiên hai chân của nó theo tiếng trống thúc giục bước mau đến trường. Nếu không có tiếng trống, chắc chắn nó trốn học nhiều hơn nữa.

Nó khổ sở mỗi sáng phải vào lớp. Trường học là trường làng ở nhà quê. Dễ đi lêu lổng trong các xóm nhỏ thay vì đến trường. Chẳng ai để ý đến mình. Con đường xóm ngoằn ngoèo lác đác lá tre khô gió dồn thành ụ nhỏ. Những vườn cây trái chim hót, bướm bay, chuồng chuồng liệng. Con hói nhiều khúc bèo xanh trải thảm, hoa tím lấm tấm. Nhìn lên, trời mây trôi bao la. Nhìn xa, các mụ, các o nách rổ le te đi chợ, và đồng lúa xanh rì, và những đứa nhỏ chăn trâu ngồi trên lưng những con trâu đen bụng to tròn đi thủng thẳng. Cảnh tượng rất quen thuộc, êm ả.

Mà lỡ có buồn ngủ thì tìm một bụi tre rậm bên con hói ngủ ngồi.

Có khi gặp lũ trẻ nhà nghèo không được đi học đứng câu cá dưới bến hói, nó xin câu ké trong chốc lát. Câu được cá, nó thầm bảo đi học làm chi cho khổ thân. Lớn lên làm nghề câu cá sướng hơn. Gỡ con cá rô, cá mại, cá ngạnh ra khỏi lưỡi câu, nghe nó quẫy quẫy trong lòng bàn tay, mùi cá tanh tanh, thú quá chừng. Chứ ngồi trong lớp học chống cự giấc ngủ thì thật là ... Bỗng tiếng trống thùng thùng. Tim nó nhói lên. Nó lẩm bẩm, Lại trống ra chơi. Vội bỏ cá vô cái oai của lũ trẻ, tất tả chạy tới trường. Không xa lắm. Nhưng tới nơi thì vừa hết hồi trống vào. Đứng tần ngần. Nó biết nó không thể vào lớp sau hồi trống ra chơi. Cây thước lăm le của ông thầy, và những cặp mắt trắng dã của lũ quỷ.

Bị trống gịục giã, chạy tới. Rồi đứng xa xa ngẩn ngơ nhìn ngôi trường khô khốc lạnh tanh. Rồi quay người lẫn vào một con xóm nhỏ khác. Rình rập gần như kẻ trộm.

Học hành như thế nên thời tiểu học nó ở lại lớp hai năm. Cũng biết làm 4 phép toán cộng trừ nhân chia. Thường làm sai vì không thuộc cửu chương. Viết thì như gà bới, nguệch ngoạc, lem luốc; đọc thì như gà mổ, lủng ca, lủng củng. Những môn như Sử, Địa, Thường Thức, Khoa Học, rất kém. Văn càng tệ. Nghĩa là học môn học nào cũng dưới trung bình khá xa. Tuy nhiên cũng nhớ vài ba câu trong “bài học thuộc lòng” Lính Thú Đời Xưa mà thầy có đem ra giảng dạy:

Thùng thùng trống đánh ngũ liên
Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa.

Có lẽ thuộc là nhờ có mấy chữ thùng thùng trống đánh. Nó luôn luôn nhớ trống.

Những hôm không trốn học, vào lớp, hắn như gà mắc đẻ. Mắt nhìn quanh dáo dác, tay chân ngứa ngáy liền liền, hết sờ đầu lại giụi mắt, hết gãi tai lại nắn cằm. Chỉ một chốc thôi, giấc ngủ tiến đến dần dần, thầy giáo giảng bài nghe thoang thoảng tiếng được tiếng mất như trong giấc mơ. Rồi gục đầu xuống, kê đầu lên hai cánh tay đã ôm choàng lấy mặt bàn từ bao giờ. Thì cây thước của thầy đánh mạnh vào cánh tay làm nó giật bắn người. Đau buốt. Nó lấm lét nhìn thầy, chờ thầy răn dạy vài câu, rồi nhìn vết bầm tím hiện lên trên cánh tay. Nó biết lỗi, không oán thầy lắm, nhưng nó không chịu nổi tiếng cười như chuột rúc, và những cặp mắt tinh ma, độc ác của lũ quỷ. Tụi bạn học đó hễ có dịp là tìm cách “hành hạ” nó. Bạn chi mà bạn, kẻ thù đó thôi. Cho nên, đối với nó, lớp học là địa ngục.

Tại sao thầy và bạn lại đối xử tệ hại với nó đến như thế, nó không hiểu. Nhiều khi nó nghĩ rằng người ta chẳng khác thú rừng là bao, mắt hau háu, dữ dội, gặp nhau là tìm cách loại trừ nhau. Nó là cái gai của bọn học trò cùng lớp, cái bực bội đối với ông thầy, cục nợ của ông chú.

Mồ côi cha sớm, mẹ đi lấy chồng, nó ở với chú nó. Chú thím có hai đứa con lẽ ra phải gọi nó là anh. Nhưng chỉ luôn miệng “mày tao”.

Nhà nghèo. Ban đêm nó và hai thằng “trời đánh” ngủ chung trên cái phản gỗ bị mọt ăn lỗ chỗ. Ba đứa đắp chung một cái mền mỏng, nhưng nó luôn luôn bị hai thằng nhỏ ức hiếp, giành trọn chiếc mền. Vốn ít nói, cuối cùng nó lặng lẽ kiếm một chỗ ngủ tại nhà bếp gần chuồng heo, nền đất, phên tre. Chiếc chiếu rách cuốn quanh người, nằm co quắp rán chờ giấc ngủ. Ông chú say sưa thì chẳng nói làm gì. Bà thím thấy thế, hỏi han qua loa cho xong chuyện. Nó chưa trả lời hết câu, bà đã quay người bước đi nơi khác.

Sau ngày tựu trường, những tháng mưa giầm gió bấc, mưa gió luồn qua phên tre. Ban đêm, chiếc chiếu rách trống đầu và hai chân, lạnh cóng. Nhiều đêm nó không ngủ nổi. Ngồi dậy bó chân nghe mưa gió. Thỉnh thoảng lẫn trong tiếng mưa rơi, tiếng gió gào, là tiếng trống từ những làng xa văng vẳng. Trống cầm canh, trống tiều khua, như trong các bài học ở nhà trường? Hay trống từ các ngôi đình, ngôi chùa khi có lễ hội? Hay trống báo nước lụt? Hay trống báo cướp? Trống gì đi nữa cũng gieo trong lòng nó nhiều liên tưởng vẩn vơ. Tiếng trống xa trong đêm khuya có khi nghe như lời mẹ ru. Đêm dài, nhờ vậy, qua đi, qua đi.

Nó cũng thích nghe trống chầu hát bội. Tiếng trống nện thùng thùng theo cảm hứng của người đánh trống, thường là một người đã lớn tuổi, có ghế ngồi bên dưới sân khấu trước cái trống to. Nhờ có trống chầu, tuồng hát mới bừng bừng nổi dậy. Nó có nghe, nhưng chưa bao giờ được vào trong rạp để nghe và xem cho rõ.

Chú nó vắng nhà suốt ngày, làm thợ mộc cho một xưởng gỗ. Tối về trễ say sưa, cho nó ăn roi khi biết nó trốn học. Hai thằng “trời đánh” không bao giờ quên mách lẻo. Về sau, không trốn học nó cũng bị ăn đòn. Thành thói quen nơi chú rồi mà, thích đánh nó. Không đánh, chú cảm thấy thiếu thốn một cái gì, chứ có phải chú muốn rèn luyện, uốn nắn cho nó nên người đâu như chú nói lè nhè trong cơn say. Hai thằng “trời đánh” thỉnh thoảng cũng bị chú đánh thêm, có lẽ vì đánh một mình nó tay chú chưa đã, nhưng rõ ràng đánh nhẹ hơn, nó biết. Nó bị đánh quá tàn bạo. Bà thím nhìn thấy có lúc đâm hoảng, nhưng sợ chồng, im thin thít như chiếc bóng. Đã mấy lần chú cầm roi quất thím túi bụi, hai cánh tay của thím quơ quơ chống đỡ, đầu tóc bung ra xoã kín mặt mũi, người co rúm teo lại thấy rõ.

Mỗi lân chú cầm roi nhịp nhịp, nó cảm thấy yên tâm, nhẹ cả người. Nó biết thế là chú không say quá độ, sẽ đánh nó vào mông, hoặc xui xẻo cho nó, cây roi thỉnh thoảng vụt lạc vào ngang lưng. Được đánh vào mông còn gì bằng, nghe bốp bốp như tiếng trống cơm, vì trước khi bị ăn đòn, nó mặc hai cái quần cụt nhàu nát, giữa lót một lớp mo cau mỏng. Chú biết gì đâu, say rượu mà. Nhưng khi chú say mèm, vô cùng nguy hiểm. Hai bàn tay to lớn nắm chặt lại thành nắm đấm, xương xóc, gân guốc, mạnh bạo, dữ dội. Dộng vào bụng, vào ngực, vào đầu! Đau quặn người, đau đứt ruột, đau không khóc ra tiếng! Mấy lần nó chết ngất.

Vậy mà nó cũng học hết tiểu học. Sau đấy nó không thi đậu vào trường trung học công để khỏi phải trả học phí. Lạ thay, chú cũng cho nó học trường tư thục được một năm. Xa trường làng, ít bị để ý, nó càng trốn học nhiều.

Niên khoá sau, nó không được cho đi học nữa. Cái sung sướng là bớt bị đánh đập, không đi học thì không còn bị trị tội trốn học nữa. Ngược lại phải làm việc nhà nặng nhọc quần quật suốt ngày. Gánh nước, giặt giũ, chẻ củi, bứt tót [1], nuôi heo, nấu ăn. Nó làm việc của thím, thím xoay qua buôn bán nón lá để kiếm thêm chút tiền phụ vào việc chi tiêu hàng ngày. Nó buồn lắm, nhưng không tủi thân bằng mỗi sáng nhìn theo hai thằng “trời đánh” cắp sách đến trường sau khi ăn bát cháo nóng do nó vừa nấu chín. Cho đến lúc ấy nó mới tỉnh ngộ ra rằng đi học sướng hơn nhiều.

Tiếng trống trường của thời tiểu học, của tuổi thơ, của quá khứ, ngày ngày vẫn sáng chiều vang vọng tới, nghe rầu rầu như tiếng mưa rơi trên những đọt lá chuối trong khu vườn vắng teo chỉ một mình nó đứng đó ngó.

Và nó nuôi hy vọng. Chú đã cho đi học trường tư thêm một năm, tức là có thương, hay ít nhất có nghĩ đến tương lai của nó. Nhưng lỗi ở nó, trốn học, nên chú trừng phạt bắt ở nhà làm việc nhà một năm cho nó sáng mắt ra. Nó nghĩ thế. Một năm thôi là đủ, phải không thưa chú? Nó lẩm bẩm nói một mình như thế không biết bao nhiêu lần.

Qua năm sau, nó hồi hộp chờ đợi. Vốn “mủ mít” và sợ, nó không bao giờ dám mở miệng ra để xin chú cho đi học lại, và hứa sẽ không bao giờ trốn học nữa.

Đến ngày khai trường, nó càng bồn chồn, lo lắng, đứng ngồi không yên. Nhiều lúc hoảng hốt, nhiều lúc rưng rưng nước mắt.

“A cái thằng này,” chú lớn tiếng. “Chuyện chi vậy?”

“Dạ không, thưa chú.”

“Thì dọn đồ ăn sáng mau lên. Trễ rồi. Hôm nay hai em mi đi học lại. Mi không biết hả?”

“Dạ. Dạ biết”

Chú quắc mắt nhìn. Nó cúi đầu, rồi lãng đi nơi khác. Thế là hết. Thế là chú sẽ trừng phạt thêm một năm nữa chăng? Mình sẽ gian khổ thêm một năm cũng phải rán chịu. Nhưng ... Hay là mình sẽ không bao giờ được đến trường nữa?

Có khi nó tự hỏi tại sao đang được đi học lại trốn học. Lười? Chán? Bài vở khó? Không hiểu thầy nói gì? Đâm nản? Hình như không phải hoàn toàn như vậy. Hình như nó có máu xấu, tật xấu, thầy bảo thế. Mỗi buổi sáng ngồi trong lớp độ nửa tiếng là cơn buồn ngủ ập đến. Chống cự cơn buồn ngủ khó quá. Khó hơn lội qua sông bị hụt hơi, thở cá. Uống một bụng nước rồi cũng lóp ngóp vào được bờ. Nó đã trải qua mấy lần bơi qua sông như thế. Còn buồn ngủ? Xin thua. Cơn buồn ngủ chẳng khác gì quân xâm lăng bằng hơi độc. Dần dần cái đầu nó gục xuống lên cánh tay duỗi trên bàn học từ bao giờ không thể nào hay biết được. Cũng không biết đã thở phì phò, ngáy pho pho, theo lời lũ quỷ chế nhạo.

Nhưng tại sao buồn ngủ đến thế? Người ta vì máu xấu ngồi lâu buồn ngủ. Nó cũng máu xấu chăng? Hay là, hay là vì cái gì khác. Vì ... Thôi, đúng rồi, nó chợt nghĩ ra, vì nhiều đêm lạnh quá không yên giấc nổi, thao thức suốt canh thâu. Buổi sáng tới trường là ngủ. Lâu ngày thành thói quen.

Tiếng trống xa trong đêm khuya lại nghe như lời thì thầm thủ thỉ trong đầu, trong ngực, trong tim. Như kêu gọi, như thúc giục, như đe dọa. Như chuyện trò. Có khi nó cảm thấy tiếng trống khuya dành riêng cho một mình nó nghe mà thôi. Nó lẩn thẩn chuyện trò lại. Này trống, có phải chỉ có trống chầu hát bội mới dùng để tung hô tán thưởng, còn lại toàn là trống lệnh. Trống chầu đi sau vuốt ve, trống khác đi trước thúc giục. Hồi thơ ấu, trống gọi vào trường. Lớn thêm, nghe nói có trống đuổi bọn cướp vào mùa lụt. Rồi trống hiệu đóng cửa thành trong các truyện Tàu. Nơi chiến trường, trống tiến, chiêng lui. Trống ngũ liên trong “Bài học thuộc lòng” kêu gọi lên đường tòng quân. Nhưng ghê rợn nhất là trống đánh chặt đầu. Sau ba hồi trống, cây giáo của đao phủ lia ngang, đầu tử tội rơi xuống lăn trên bãi đất đầy oan hồn nơi pháp trường. May mà cũng có trống gọi hồn, giải oan trong chùa chiền, am, miếu. Nhờ vậy hồn ma có chốn về. Bằng không, ma sẽ vất vưởng lê la suốt đêm dài dòm ngó nó khi nó ngồi một mình run rẩy, thao thức. Nó sợ ma hơn cả sợ chú.

Nhưng thứ trống này thì về sau lâu lắm nó mới hiểu được môt phần:

Trống treo ai dám đánh thùng
Khi không ai dám giở mùng chui vô

Đúng, nó ngẫm nghĩ, câu thứ nhất rõ nghĩa. Thấy trống có lẽ ai cũng muốn cầm dùi nện một phát cho sướng tay, sướng tai. Nhưng muốn là một chuyện. Còn câu thứ hai? Ngoài sự hiểu biết của nó.

Nó ao ước sau này khi lớn lên được làm nghề đánh trống.

Có nghề đánh trống không nhỉ, nó tự hỏi. Phải là nghề thì mới kiếm được miếng cơm, manh áo. Kể cả đi câu cá cũng là nghề; nó nhớ những lần trốn học đi câu. Hay đánh trống chỉ là nghề phụ làm trong những giờ rảnh, chẳng hạn buổi trưa khi người khác nghỉ ngơi, buổi khuya khi mọi người ngủ say? Hay tệ hơn nữa, đó không phải là nghề ngỗng gì cả. Ngay cái tên “trống” cũng đầy “xui xẻo” rồi. Bởi vì trống nghĩa là rỗng tuếch, tộng bộng. Trống vắng, hiu quạnh, cô liêu. Nhưng suy đi nghĩ lại cho kỹ, phải nhờ khoảng trống rỗng đó, trống mới kêu thành tiếng. Nếu không, chỉ là miếng da bò, da trâu trơ cứng, ù lì. Cũng như nhờ có khoảng trống rỗng, cái ly mới đựng được nước. Cái ly đặc không phải là cái ly, chỉ là một cục chai thô bỉ, vô dụng. Tóm lại cái trống rỗng có thua gì cái đặc sệt. Rắc rối quá, nó lẩm bẩm.

Tất nhiên vừa rồi không phải là những suy nghĩ của nó. Một lần nó nghe lóm cái lối nói “hiện ngụy” đó từ câu chuyện của bác hàng xóm cùng với chú của nó khi chú không say. Và nó bị câu chuyện đó ám ảnh hoài.

Chiều hôm đó nhiều hồi trống vang dội từ ngôi Đình Cả. Làng của nó nằm dài theo một con đường cái, gồm có mấy thôn nhỏ, mỗi thôn có một ngôi đình riêng. Đình Cả, lớn nhất, là đình của làng, tức là đình chung cho các thôn.

Nó biết có đám hội. Mỗi năm đều có vài lần hội hè đình đám được tổ chức tại Đình Cả, không xa nhà nó ở là bao. Chú nó không say rượu lúc đi làm về như mọi khi. Chú cũng còn nhớ rằng cúng đình xong sẽ tha hồ rượu chè say sưa. Cả nhà đi cúng đình, hai đứa con cũng được cho đi theo.

“Mi ở nhà coi nhà.”

“Dạ.”

Nó nghe nói cúng đình rất long trọng. Bàn thờ được thiết giữa sân; hương trầm ngào ngạt; đèn đóm sáng trưng; cờ đuôi nheo, phướn nhiều màu; hoa quả, xôi thịt, rượu chè ê hề. Và mấy giàn trống. Tế lễ xong, người lớn ngồi chiếu trên, chiếu dưới, ăn uống, và rượu. Con nít cũng được chia những nắm xôi trắng, miếng thịt heo, gói trong lá chuối, nhưng không có chỗ ngồi. Chúng vừa đứng ăn vừa coi cúng quảy, hát múa, và đánh trống. Con nít thích trống lắm. Hình như trống đánh là dành riêng cho trẻ con, nó ngẫm nghĩ.

Trống, trống, và trống. Nó chỉ được nghe và thấy trống trường. Ngoài ra không còn trông thấy trống nào khác nữa. Trống đình chắc chắn khủng khiếp hơn trống trường nhiều, nó mường tượng.

Lúc trời còn nhá nhem tranh tối tranh sáng, một hồi trống nổi lên. Vang dội, ròn rã. Bay xuyên qua những rặng tre, bay lướt trên đọt cây, bay khắp không gian đêm. Chỉ vài phút sau, những hồi trống khác tiếp, lúc ào ạt như sấm nổ, lúc khoan thai như gió thoảng. Cuối cùng, nghe như tiếng chim cu gáy kêu xa xa lịm dần khi bị gió đàn. Cứ thế, hết đợt trống này đến đợt trống khác, liên miên.

Nó bước ra khỏi cửa, đứng giữa cái sân đất, chổng hai tai nghe. Xóm làng vắng teo, mọi người đều đổ xô tới đình. Càng về sau, trống càng dồn dập. Không đừng được, nó định trèo lên cây nhãn nghe cho rõ hơn, nhưng sợ đêm tối vô ý làm gãy những chùm nhãn lồng mà chú thím quý hơn vàng. Nó quay qua trèo lên cây cau cao nhất gần cổng nhà. Trèo lên cho đến tận bắp cau, hai tay níu cành lá, hai đùi và chân kẹp cứng vào thân cây, tai nghe trống đánh, mắt nhìn ánh lửa bập bùng sau những hàng cây xanh đen. Nhưng nó không thể nào thấy được những giàn trống lớn nhỏ. Nghe nói năm nay cúng đình lớn, có múa kỳ lân, hát bội, nghĩa là có thêm nhiều thứ trống khác nữa.

Đeo lên cây cau một chốc thôi đã thấy mệt nhoài, nó đành phải trụt xuống. Nó nhớ trong đêm khuya, tiếng trống xa như lời thì thầm, chuyên trò. Như lời ru. Nay tiếng trống gần quá. Đấy là những tiếng quát tháo, giận dữ, ra lệnh. Trống bảo phải làm cái này, cái kia. Làm gì nhỉ? Ngoài đó, ngoài đình làng, người ta rần rần làm nhiều việc theo tiếng trống thùng thình. Thì một mình trong này, nó cũng phải làm cái gì chứ. Nhưng nó nghĩ mãi chưa ra. Đi lui đi tới, múa may như điên dại, chạy quẩn quanh trong cái sân tối, sau khi trèo lên cây.

Đột nhiên nó nhớ câu nói ngắn ngủi của chú, “Mi ở nhà coi nhà”. Ghê gớm thật, lời nói có khác nào dây kẽm gai, hay bức màn sắt vây quanh đời nó. Lời nói là thành lũy, là hầm hố, là gươm giáo tua tuả ngăn chận. Quá nôn nóng mà không dám bước chân ra khỏi sân để lẻn tới đình đứng xa xa coi lén, nó đành quay trở vào nhà bếp, tới gần chuồng heo, uể oải thả người nằm xuống, cuốn mình trong chiếc chiếu rách.

Giấc ngủ chờn vờn tới. Và tiếng trống đi vào giấc mơ quái đản, hãi hùng. Nó mơ thấy nó không tìm ra trường học cũ, cũng không tìm ra đường về nhà, đi lạc vào một nơi xa lạ. Thú dữ, quân cướp, chém giết, quay cuồng như ma trơi nhảy cỡn chẳng nhịp nhàng theo tiếng trống trận.

Tiếng nói lao xao của chú, thím, và hai thằng nhỏ đánh thức nó dậy. Thế là hết đình đám, hết trống. Nó nằm trằn trọc mãi cho đến gần sáng trong khi mọi người đều ngủ say. Tiếng trống đình vẫn còn lùng bùng dai dẳng trong đầu nó. Bỗng nhiên, như có lệnh truyền, nó nhổm dậy, bước nhanh ra khỏi nhà, không kịp mang theo cái gì cả. Tay không, chân mang đôi dép rách. Không một đồng xu dính túi. Và cũng không biết nên đi đường nào, hướng nào cho “yên hàn vô sự”. Mà yên hàn vô sự là cái quỷ quái gì vậy, nó không hiểu nổi, cũng như không hiểu nổi nhiều điều chú nói ngay cả khi chú không bị con ma rượu làm điên đảo. Thằng cà chớn tê, “yên hàn vô sự rồi hả?”

Cúi người bước ra khỏi nhà đi một quãng ngắn, rồi chui qua khỏi hàng rào hóp chạy dài trên một lối mòn nhỏ, nó bỗng thấy thấp thoáng mấy bóng người dưới ánh trăng nhợt nhạt cuối xóm. Nó lủi ngay vào một cột rơm nằm trong khu vườn của một người trong làng mà nó có biết. Một con chó con bỗng ló ra, đứng xa xa chu mỏ hướng về nó sủa ăng ẳng. Nguy quá, lỡ người trong nhà nghe thấy. Quả nhiên bác hàng xóm từ trong nhà lù lù bước tới, tay cầm cây rựa. Đấy là bác hàng xóm thỉnh thoảng chuyện trò với chú nó. Người nó bỗng tê liệt, không còn hơi sức đâu mà bỏ chạy được nữa.

Bác nhận ra nó ngay. Nó ấp úng. Nó không có “khoa ăn nói”, nhưng bác lại có vẻ đã biết rõ hoàn cảnh của nó từ trước. Bác ân cần cầm tay dẫn nó vào trong nhà. Mọi người chưa ai dậy. Con chó bây giờ đã để nó yên, không sủa nữa, chạy đến ngửi ngửi vào chân nó, rồi cuống quýt chạy theo chân bác. Cuối cùng bác hỏi nó định đi đâu, nó lúng túng nói không biết sẽ đi đâu cả. Nó biết bác nghèo, nhưng bác cho nó một số tiền khá lớn đối với bác, và bảo nó phải đi thật xa, ra ngoài Quảng Trị, hay tuốt vô Quảng Nam, chớ đừng quanh quẩn tại cái đất Thừa Thiên này mà có ngày bị tóm cổ. Rồi tìm đến một đồn lính nào đó cũng được. Tới đấy phải nói năng lễ phép với lính canh, xin được vào trong đồn bảo có việc khẩn cấp cần khai báo. Mà không vô ngay được đâu, chắc là phải đứng chờ lâu. Khi vào được, đừng lí nhí cái miệng như rứa, phải chịu khó mạnh dạn nói rõ hoàn cảnh, khai thêm tuổi, và tình nguyện xin vào lính. Bác dặn đi dặn lại thật kỹ, và bắt nó lặp lại những gì cần phải nói.

Nếu đi lính không được, bác nói tiếp, chỉ còn cách tìm đến một ngôi chùa cũng thật xa, xin làm công việc nấu nướng, quét dọn, gánh nước, bữa củi. Hay lần mò tìm xuống các làng đánh cá ngoài cửa biển xin làm dân chài. “Nhưng mi có ăn học, đi lính thì hay hơn.”

May mắn thay, cuối cùng nó được cho vào lính, và trở thành chú lính trẻ nhất trong đồn binh. Đời lính là một lối thoát kỳ diệu đối với nó. Với thời gian, nó trở nên tự tin hơn, bạo dạn hơn, được đồng đội thương yêu và ngược lại. Có bạn đồng ngũ, có người để tâm sự, chuyện trò. Lại có thì giờ rảnh rỗi để đùa giỡn, vui chơi. Thỉnh thoảng được đá banh, đánh bóng chuyền, tập đánh đàn, thổi sáo. Cuộc sống đã bước sang một trang mới sáng sủa hơn xưa nhiều lắm.

Nhưng nó vẫn lấy làm tiếc rằng trống canh, trống đồn, của một thời không xa nay không còn được dùng đến nữa. Ra trận cũng không có trống như trong sách nó đọc. Trống chỉ còn dùng trong các cuộc duyệt binh. Trống chỉ còn được nghe, thấy trên TV. Cũng có khi nó nghĩ đến những người lính đánh trống trong ban quân nhạc. Sao mà oai vệ đến thế. Nhưng nó biết đấy chỉ là giấc mơ nó không bao giờ có thể đạt tới được.

Cuộc đời của nó bất hạnh và phi lý. Ở với chú thím, vô cùng gian khổ, thì kéo dài được mười mấy năm trời. Nó vào lính như cá gặp nước. Đất nước đang lâm vào cảnh nội chiến, giết nhau như điên như khùng trong mấy mươi năm liền. Trong một trận đánh lớn cuối Tháng Tư, năm 1975, số thương vong của cả hai bên lên đến con số khủng khiếp. Ta cả ngàn chiến sĩ hy sinh, địch nghe nói chết nhiều hơn. Trong trận đó, nó cố gắng cõng người đồng đội ra khỏi ổ phục kích. Kết cục, bạn nó không thoát chết vì mất máu nhiều, nó bị thương nặng, gãy một chân. Liệu thương binh bên thua trận có được săn sóc hay không? Rồi không biết số phận nó ra sao. Từ đấy, không còn tin tức gì về nó nữa. Hay nó đã qua đời.

Tính ra đời lính của nó chỉ mới hơn một năm.

Hơn nửa thế kỷ sau tại một thành phố nghỉ mát nổi tiếng.

Cơn đại dịch khủng khiếp đang dần dần tan biến. Du khách từ nhiều nơi đến, kể cả từ ngoại quốc. Một số người cẩn thận vẫn đeo khẩu trang dù không còn lệnh phải làm như thế trên hòn đảo này. Khắp các đường phố những dòng người đi chen nhau trông như những đàn kiến dài vô tận. Trên lề đường quanh bờ biển nổi tiếng, nơi có nhiều bãi biển đẹp, xe hơi đậu kín kéo dài đến gần 20 cây số. Những xe không kiếm ra chỗ đậu nối đuôi nhau chạy chầm chậm trông chẳng khác gì dòng nước quanh co chảy lờ đờ. Sau hơn hai năm bị bó chân bó tay vì cơn đại dịch, người ta như chim sổ lồng tung cánh bay vào trời cao biển rộng.

Tại một góc phố đông đảo, một nhóm người đứng tụ lại tò mò nhìn một cảnh tượng lạ mắt. Một người đánh trống ngồi trước một giàn trống kỳ quặc. Chỉ có ba cái trống cũ kỹ, da mòn nhẵn, sườn móp méo. Một trống lớn, hai trống nhỏ. Trống lớn đường kính cũng chỉ độ nửa mét, hai trống nhỏ trông như đồ chơi của trẻ con. Và đủ mọi thứ lỉnh kỉnh phụ vào: chuông, mõ; nồi, niêu, soong, chảo; chai, chén, đĩa; chậu sành, chậu sứ, chậu đất nung; lon cô-ca, lon bia, lon sữa bò, vân vân. Không thấy cái xập xõa nào cả. Những thứ lỉnh kỉnh đó dùng để thay thế xập xoã chăng?

Người đánh trống gầy gò, dạn dày. Áo quần rằn ri cũ mèm, đầu đội nón da thú đã nhàu nát, chân mang giày ống ngắn, gót cao gót thấp, bụi cát dính đầy. Khó đoán tuổi, có thể từ 70 đến trên 80, mặt mày nhăn nheo, một vết sẹo chạy dài từ mang tai bên trái đến cằm. Đôi mắt giấu sau kính đen. Sao lại đôi giày gót cao gót thấp? Hay vì đôi chân cái dài cái ngắn?

Hai tay cầm hai dùi trống ngắn, đúng ra là hai cái que nhỏ, đánh lia lịa vào giàn trống trước mặt, thành thạo, điệu nghệ, như làm trò ảo thuật. Tuy không có thêm bộ phận dùng để đánh trống bằng bàn đạp, nhưng tiếng trống nghe cũng rộn ràng, nhịp nhàng với những món lú khú khác. Những nhịp điệu quen thuộc ngày xưa thường nghe tại những vũ trường Sài Gòn lại có dịp vang dậy nơi một góc phố trên hòn đảo xa xôi này: rumba, bolero, ballad, pasodoble, tango, disco, calypso, twist, cha cha cha, mambo, soul, swing, bebop, valse, boston, v.v...

Hẳn là người Việt Nam mới quen những điệu trống nhảy đầm đó chăng? Có lẽ không phải. Những điệu trống ấy vốn có nguồn gốc từ phương Tây, hay Phi châu, chứ đâu phải xuất xứ từ Việt Nam. Vậy hãy nhìn khuôn mặt? Khuôn mặt Á châu. Mà cũng có thể là Mễ Tây Cơ, Nam Mỹ. Người đánh trống chưa mở miệng nói một câu nào, khó đoán gốc gác của hắn. Mà có nói có lẽ cũng lại nói tiếng Anh tại xứ sở này.

Thỉnh thoảng hắn trở chứng không theo nhịp điệu nào cả. Hai dùi trống trong đôi tay phù thuỷ vung vẫy vùn vụt, lướt nhanh lên cái gọi là giàn trống ấy. Tiếng trống lần này nghe bi thương, xót xa, quằn quại. Có khi nó bồng bềnh trôi nổi, có khi nó rên rỉ, nức nở, như khóc, như than. Có khi nghe như tiếng chim đỗ quyên khản cổ kêu gào nhớ nước. Lại có khi như tiếng hú nghẹn ngào trong giông bão, hay tiếng vọng âm u từ những nấm mồ hoang của hồn ma bóng quế không chốn nương thân. Để thỉnh thoảng là những quãng trống trải tối tăm, lặng lẽ, lạnh lùng, chen vào.

Hắn dồn hết tâm hồn vào việc đánh trống, không chút quan tâm đến đám người đang đứng nghe, sững sờ, ngơ ngác.

Sau một hồi trống lạc điệu như thế, hắn ngồi ngả người xuống chíếc ghế vải thấp lè tè gần ngang mặt đất, đầu hơi gục xuống, dường như vì mệt nhọc. Chiếc kính đen to bản che kín không cho ai đoán được những rung động gì nơi nó. Thế nhưng khi có ai ném tiền vào gần hắn – vì hắn không để sẵn cái hộp hay giỏ đựng tiền -- hắn như tỉnh giấc vội vàng nhặt tiền lên và ném trả lại cùng với lời cám ơn lạnh lùng, ngắn ngủi. Thì ra hắn không đánh trống để kiếm tiền. Có lẽ hắn phải tới những nơi náo nhiệt như thế này mới được tha hồ đánh trống, không bị ai phản đối hay kiện cáo lôi thôi. Ở những nơi khác, dù ở nhà đi nữa, người láng giềng cũng đòi hỏi sự im lặng.

Hay anh chàng này là “nó” của hơn nửa thế kỷ đã qua? Biết đâu. Nó bị thương nặng, gãy một chân, có thể được đưa vô nhà thương cứu sống nhưng chân bị khập khiễng. Có thể lắm. Nhưng nhà thương nào nhỉ của đoàn quân bại trận? Có chăng? Và qua bao nhiêu biến cố đau thương, vô số người Việt Nam lưu vong trôi giạt đi khắp nơi trên thế giới. Nó thì lạc tới nơi đây.

Vợ con? Chắc không. Vi trẻ đã thương tích nặng, mất hết sinh lực truyền giống. Khi về già, sống bằng tiền phụ cấp xã hội, khỏi lo sinh kế, nó học đánh trống, môn nó say mê từ bé. Để thỉnh thoảng sống lại với dăm ba kỷ niệm của tuổi trẻ đầy khổ ải. Con người thường vẫn thế, kỷ niệm dù đau đớn đến đâu, khi nhắc nhở lại, vẫn thấy dâng lên trong lòng những cảm xúc vừa xót xa vừa êm đềm.

Trong đám người đứng xem có một cặp vợ chồng trẻ. Người vợ khá xinh đẹp, dịu dàng, vẻ mặt đầy xúc động, đứng nép người bên anh chồng cao lớn đang dáo dác nhìn quanh như muốn kéo vợ đi nơi khác. Người vợ nói thì thầm bằng tiếng Việt Nam, giọng miền Trung:

“Anh ơi, đứng đây thêm một chốc nữa đi anh.”

“Để làm chi vậy?”

“Thì để nghe trống chớ còn làm chi nữa. Nghỉ mệt xong chắc ông nớ sẽ đánh trống tiếp.”

Người chồng chép miệng:

“Nghe chán bỏ mẹ.”

“Anh thì cái gì cũng mau chán. Nghe hay đó chứ, anh. Ngó ông nớ tội nghiệp ghê.”

“Em thật tức cười. Có chi đâu mà tội nghiệp?”

“Rứa mà không tội sao? Chắc nghèo lắm, không có tiền mua cho đủ một giàn trống mà đánh. Lại không chịu nhận tiền.”

Người chồng cười khẩy:

“Thì ai bảo. Không tiền mà ưa làm cao. Anh chẳng hiểu tại sao khi không lại đánh trống khua chiêng rùm beng như vậy. Em biết tại sao không?”

“Em không biết. Có lẽ để mua vui mà thôi. Mình nghe vui mà chắc chính ông ấy cũng thấy vui. A, không phải, em nói lộn rồi. Điệu trống vừa rồi làm em muốn chảy nước mắt chớ có vui chi mô.”

Anh chồng cười hô hố, cao giọng:

“Em mau nước mắt quá. Anh khác. Trống chay không giàn nhạc vô duyên như cơm chay không thịt cá. Dẹp cái thứ hằm bà lằng đó đi cho đỡ gai con mắt.”

Người vợ bỗng lo lắng, níu vai chồng, nói nhỏ bên tai:

“Suỵt, suỵt, anh nói lớn quá. Lỡ người ta là người Việt Nam thì sao.”

Người chồng hơi thảng thốt, nhưng lấy lại bình tĩnh ngay:

“Em, em, khỏi lo. Nếu ông đó là người nước mình chắc đã nghe anh nói hết tuốt luốt từ nãy tới giờ. Mà không thấy có phản ứng nào cả. Cứ trơ trơ như cục ... cục đất.”

Trước khi dẫn vợ đi, anh quàng vai vợ, buông thõng một câu:

“Đúng là hết chuyện chơi!”

4/2023

Ngự Thuyết

________

[1]Tót là rạ. Phần trên của nhánh lúa sau khi hạt lúa bị tách ra gọi là rơm. Phần dưới ngắn hơn, nằm ngoài đồng, gọi là tót. Ca dao Huế: Rồi mùa tót rã rơm khô/Bạn về quê bạn biết mô mà tìm. Sau muà gặt, là mùa mưa, mùa lụt. Gặt lúa xong, rơm xây thành đụn xong, thì tót ngoài đồng cũng bị nước mưa ngập, lâu ngày rã dần làm phân bón cho mùa sau. “Trai bạn”những người đi làm thuê, lúc đó không còn việc gì làm, phải trở về quê cũ. Bứt tót? Không gọi là gặt tót, mà bứt tót. Những nhà nông nghèo bứt tót mang về làm chất đốt hay phân bón vườn. Không sẵn liềm để cắt sát gốc, bứt tót lên vẫn lợi hơn, vì có được cả phần rễ của cây lúa chín. Bứt nghĩa là giật.

17 June 2023

TRỐNG - Ngự Thuyết