Sau cùng thì hai tay cà rỡn kể chuyện tiếu lâm bị tóm cổ. Họ
chưa biết an ninh đang truy tìm mình nên mò vào thành phố mà không ngờ vực gì.
Ngay khi vừa bước vào cửa hàng Nhật Thường Ngũ Kim thì một nhóm công an lao tới,
đè nghiến họ xuống nền xi-măng, rồi còng tay ra sau lưng. Hai gương mặt lấm lem
mạt cưa sững sờ, họ la hoảng, “Bắt nhầm người rồi, các Đồng Chí Công An ơi! Bầy
tui có chôm chỉa chi mô!”
“Câm mồm lại!”
“Hự…”
Công an nhét mấy miếng giẻ lau nhặt trong chậu vào miệng họ, rồi lôi xềnh xệch
ra chiếc xe tải trắng đang chờ ngoài đường.
Ở đồn công an, cuộc thẩm vấn bắt đầu ngay lập tức. Tuy nhiên, nó diễn ra không
được suôn sẻ vì hai anh nông dân cứ chối đây đẩy rằng họ không loan truyền câu
chuyện phản động nào cả. Trưởng công an – một tay mặt rỗ chằng rỗ chịt, đeo
kính cận – nhắc lại với họ câu chuyện tiếu lâm mà họ đã kể. Mọi người kinh ngạc,
khi anh nông dân cao khòng hỏi tay trưởng công an, “Đặng Tiểu Bình là ai vậy?
Tui chưa từng gặp ổng.” Rồi quay sang anh bạn, “Mày có gặp chả chưa?”
“Ờ, ờ, tao đoán ổng là một ông tướng hay một ông cán bộ cỡ bự.” Anh nông dân
lùn đáp.
“Đừng giả nai nữa!” Trưởng công an nạt, “Đồng chí Đặng Tiểu Bình là chủ tịch của
Đảng ta và đất nước ta.”
“Thật vậy sao?” Anh nông dân cao hỏi, “Đồng chí nói rằng giờ ổng là số một lận
à?”
“Đúng vậy.”
“Còn Mao Chủ tịch thì sao? Bầy tui chỉ biết Mao Chủ tịch thôi à.”
“Đồng chí ấy qua đời sáu năm rồi. Bọn mày không biết à?”
“Thật vậy sao?” Anh lùn khóc òa, “Tui đâu biết đồng chí ấy tiêu rồi. Ổng là
Hoàng đế của bầy tui – à không, như là một ông cố nội thì đúng hơn. Hình của đồng
chí ấy tui vẫn còn treo trên vách ở nhà.”
Bọn công an cố ghìm để khỏi bật cười. Xếp của chúng trầm ngâm suy nghĩ. Trước
khi thẩm vấn, gã nghĩ rằng mình sẽ dễ dàng khuất phục hai thằng nhà quê này. Giờ
thì rõ ràng chúng là những thằng rất láu cá, chúng đang giả ngu để tránh bị buộc
tội. Gã nghĩ hôm nay nên tạm buông chúng ra – giờ cũng đã chiều rồi – rồi gã sẽ
tìm ra cách buộc chúng thú tội. Gã ra lệnh cho lính mang nhốt hai thằng vào nhà
giam đã.
*
Bảy tuần trước, hai anh nông dân bước vào cửa hàng mậu dịch Dương Quang trên đường
Hòa Bình. “Cho bầy tui ngó cái đôi dép nhựa kia cái đi?” Đứng ở quầy hàng, anh
cao gõ những ngón tay to bè lên mặt kính.
Ba cô bán hàng đang ngồi ở rìa cánh cửa sổ rộng trông ra những ánh đèn giao
thông trên con đường. Các cô dừng nói chuyện, rồi một cô đứng dậy bước tới. “Số
mấy?” Cô hỏi.
“Bốn mươi hai.” Anh cao đáp.
Cô trao anh một đôi. Chỉ vào miếng giấy ghi giá, cô nói, “Năm – năm mươi.”
“Cái gì?” Anh lùn la lớn. “Tháng rồi nó chỉ có năm quan một đôi thôi. Sao giờ lại
năm quan năm mươi? Lạm phát mười phần trăm trong một tháng lận à? Thiệt là điên
không chứ!”
“Năm quan năm mươi.” Cô gái phát cáu. Cô nhăn mũi lại, cánh mũi có dạng của một
múi tỏi to đùng.
“Quá đắt với lão gia rồi.” Anh cao nói, anh đâu chỉ chừng mới trên ba lăm. Anh
dằn đôi dép xuống quầy cái thịch.
Khi hai người đi ra, anh cao đập tay xuống sàn nhà và nói lớn với bạn, “Mẹ kiếp,
giá món gì cũng lên vùn vụt – mà chủ tịch của mình thì chẳng bao giờ chịu lớn.”
Anh lùn cười khì khì, đía vào, “Đúng vậy, cái thằng còi ấy chẳng chịu thay đổi
chút nào.”
Nghe họ nói, ba cô bán hàng cùng bật cười rúc rích. Hai anh nông dân quay lại,
giở hai cái mũ xanh trên đầu ra vẫy và cười với các cô, nụ cười như dấu ngoặc
to chảng trên hai gương mặt đen nhẻm.
Chỉ trong một giờ, câu chuyện tiếu lâm xoáy tung không khí cửa hàng: “Giá món
gì cũng lên vùn vụt – chỉ chủ tịch Đặng Tiểu Bình thì chẳng bao giờ chịu lớn.”
Chỉ trong một ngày, hàng ngàn người dân trong thành phố nghe câu chuyện tiếu
lâm. Như trò ma quỷ, chẳng mấy chốc nó bắt đầu ám vào mọi văn phòng, cơ xưởng,
nhà hàng, rạp hát, nhà tắm, ngách hẻm, làng xóm, nhà ga.
*
Hai anh nông dân ngủ khò khò trong nhà giam, sung sướng thưởng thức cháo mạch
và bí ngô hầm miễn phí, nhưng họ vẫn chưa hình dung ra mình đã phạm trọng tội
gì. 9 giờ sáng, ba cô nhân viên cửa hàng mậu dịch đến đồn công an. Một cô được
lệnh kể lại mình đã nghe hai anh nông dân nói những gì. Cô chỉ vào gương mặt lẽm
của anh cao và cung khai, “Ảnh nói, ‘Giá món gì cũng lên vùn vụt – chỉ chủ tịch
Đặng Tiểu Bình thì chẳng bao giờ chịu lớn.”
“Con mẹ nó!” Anh cao gào lên và vỗ vỗ đầu gối, đôi mắt xếch lóe lên. “Tui chưa
từng nghe gì về ổng. Làm sao tui có thể xạo xự văng ra cái tên kỳ cục đó chứ?”
Anh lùn đía vào. “Bầy tui có nhắc nhở gì đồng chí ấy bao giờ đâu. Bầy tui nói
là, ‘Chủ tịch của mình thì sẽ chẳng bao giờ thay đổi.’”
“Chính xác là chúng mày đã nói gì?” Tay công an hói đầu, xếp của cả nhóm trinh
sát hỏi.
Anh nông dân cao đáp, “‘Giá món gì cũng lên vùn vụt, mà chủ tịch của mình thì
chẳng bao giờ chịu lớn.’ Ý tui muốn nói là ông Lư Chủ tịch của bầy tui – ở cái
xã của bầy tui.”
Anh nông dân lùn đía vào, “Lư Còi là thằng cha khó chịu thấy mẹ. Ai cũng ghét hắn
như ghét cứt. Hắn không chịu trả cho bầy tui nhiều hơn một quan rưỡi cho một
ngày công, bởi vì hắn muốn dùng tiền để xây cái hồ nuôi cá trê và cá chép đầu bự.
Thứ tôm tép như bầy tui thì hưởng được đéo gì từ cái hồ cá đó chứ? Cứt cá cũng
đéo có chứ nói gì cá. Ai cũng biết rốt cuộc thì cá mú gì cũng chui tuốt vào bụng
mấy cha cán bộ. Nếu không tin thì ông đi kiểm tra xem có phải Lư Chủ tịch là một
thằng quỷ còi cọc hay không thì biết.” Anh ngoác miệng cười hềnh hệch, chìa hàm
răng sâu ra.
Vài người, đàn ông lẫn đàn bà, cười khúc khích, nhưng họ vội nín bặt khi thấy mấy
bộ mặt hắc ám của bọn nhân viên điều tra.
Tay xếp an ninh buộc các cô mậu dịch nhớ lại chính xác những lời nguyên thủy
trong câu chuyện. Gã hoang mang tột độ khi họ đều nhớ rằng anh nông dân cao đúng
là đã nói “mà chủ tịch của mình thì chẳng bao giờ chịu lớn.” Đúng vậy thiệt,
khi họ kể lại các lời nói ấy với người khác thì họ cũng không nhắc nhở gì tới Đặng
Tiểu Bình. Một cách nào đó trong tiến trình phổ biến, thì câu chuyện tiếu lâm
đã thay đổi thành cái hình trạng ghê gớm hiện nay của nó. Có thể nào mọi chuyện
này đã hình thành từ một sự diễn dịch sai lạc? Có lẽ vậy, mà cũng có lẽ không
như vậy.
Bọn điều tra viên lúng túng như gà mắc tóc. Làm sao chúng có thể xác quyết khi
nào và ở đâu mà câu chuyện tiếu lâm đã đưa ra sự nhập nhằng nguyên thủy và mang
cái ý nghĩa cuối cùng của nó chứ? Đã chắc gì các vị lãnh đạo của chúng sẽ chấp
nhận rằng sự diễn dịch sai lạc là câu giải thích cho chuyện đã xảy ra. Trọng án
là sự việc đã rồi. Và làm sao có thể có một trọng án mà không có thủ phạm cơ chứ?
Ngay cả khi người ta chẳng bao giờ phát hiện ra sự diễn dịch sai lạc được tính
toán rất kỹ này, thì vẫn phải có một kẻ nào đó chịu trách nhiệm cho cái văn bản
cuối cùng của câu chuyện tiếu lâm. Thế thì, chúng nên tiến hành cuộc thẩm vấn
như thế nào đây?
Tay xếp an ninh lại ra lệnh đưa hai anh nông dân về phòng giam. Rồi gã điều một
chiếc xe jeep tới cái xã tìm Lư Chủ tịch mang về đây.
*
Mọi người đều có ấn tượng với vẻ đẹp trai của Lư Chủ tịch: vầng trán rộng, hàm
răng vàng ngà, lông mày xoắn, đôi mắt to được che dưới hàng mi mảnh. Gã có
gương mặt đẹp trai và thông minh quá cỡ! Nếu gã không cao chỉ 97 phân thì người
ta dễ dàng cho rằng gã là một tài tử điện ảnh. Thêm nữa, gã có những cử chỉ cao
đạo, và một giọng nói thanh nhã cho tới nỗi ai cũng cho rằng gã là một kẻ có học.
Chẳng lạ gì khi với một thể chất dị dạng như vậy mà gã vẫn cai quản được một
cái xã lớn. Vào buổi trưa gã gặp tay xếp an ninh và nói, “Này, Đồng chí Trưởng
ban, ông phải trừng trị hai thằng du côn đó nhé, dạy cho chúng một bài học nhớ
đời. Nếu không thì làm sao tôi có thể quản ba mươi mốt ngàn dân được chứ? Ở
nông thôn không có vị lãnh đạo nào có thể cam tâm chịu làm trò cười cho chúng
chế nhạo.”
“Tôi rất thông cảm với điều đó,” Tay xếp an ninh nói. “Thật ra, tuần rồi ông chủ
tịch tỉnh đã gọi cho thành phố chúng tôi hỏi về vụ này. Hẳn Bắc kinh cũng biết
chuyện này rồi.”
Lúc 2 giờ 10 phút trưa, cuộc thẩm vấn bắt đầu lại. Sau vài phút ngồi trong
phòng, hai anh nông dân nằng nặc cho rằng họ bị oan và đáng được phóng thích. Họ
trình bày rằng cả hai đều xuất thân trong gia đình bần cố nông và luôn yêu Đảng
và quê hương xã hội chủ nghĩa, mặc dù họ chưa nhiệt thành trong việc học tập
chính trị và xao lãng những sự kiện hiện hành. Họ hứa với tay xếp rằng họ sẽ bỏ
công sức để tự học tập và sẽ không bao giờ gây chuyện phiền nhiễu nữa. Họ hứa,
việc đầu tiên mà họ sẽ làm ngay sau khi được thả là đi mua một cái ra-đi-ô hầu
có thể theo dõi tin tức.
Tay xếp an ninh xua tay cắt lời họ. “Bọn mày vẫn không chịu nhận trách nhiệm về
chuyện phỉ báng Đặng Chủ tịch hả? Vậy thì làm sao tao có thể thả bọn mày được
chứ? Thái độ của bọn mày không đúng chút nào.”
“Trời ơi!” Anh nông dân lùn rên rỉ. “Đây là chuyện hiểu lầm. Đồng chí Công an
ơi, làm ơn làm phước…”
“Điều đó không thích đáng,” Tay sếp nói. “Hãy xem xét sự việc như vầy nghen. Giả
dụ rằng có một câu trong một cuốn sách có thể được đọc bằng nhiều cách khác
nhau, và từ nó mà có kẻ chế nó thành tư tưởng phản động. Vậy thì, ai là người sẽ
phải chịu trách nhiệm cho việc đọc đó – người viết sách hay người đọc sách?”
“Ừmmmm… chắc là người viết sách quá,” anh cao nói.
“Chính xác. Mọi chứng cứ đều chỉ ra rằng hai thằng mày là đồng tác giả cái chuyện
phỉ báng, vậy thì tụi mày phải chịu tội cho tất cả mọi hậu quả.”
“Vậy có nghĩa là ông không thả cho bầy tui về nhà hả?” Anh lùn hỏi.
“Đúng vậy.”
“Ông bỏ tù bầy tui bao lâu chứ?”
“Chuyện này còn tùy – có thể một tháng, có thể suốt đời.”
“Cái gì?” Anh cao la lên. “Tui chưa lợp cái mái nhà cho mùa đông sắp tới mà. Mấy
đứa con của tui sẽ chết cóng nếu ông bắt bỏ tù tui…”
“Chú mày vẫn không chịu hiểu gì ráo!” Lư Chủ tịch gầm lên và đập bàn tay nung
núc thịt xuống mặt bàn. “Cả hai đứa tụi mày nên lấy làm may mắn là tụi mày vẫn
còn sống. Có bao nhiêu đứa đã bị tử hình vì chúng loan truyền tin đồn phản cách
mạng rồi? Hãy ngồi tù ở đây mà ăn năn hối cải để thành con người mới. Tao sẽ
báo cho gia đình tụi mày biết chỗ nào để gởi áo quần lót, nếu tụi mày có cái
nào.”
Mọi người kinh ngạc quay nhìn gã đàn ông bé choắt đang đứng trên cái ghế bọc
da. Không giày, hai bàn chân to bè trong đôi vớ len màu tím.
Tay xếp an ninh ra lệnh cho lính gác, “Giải chúng tới trại giam thành phố và nhốt
chung với bọn chính trị phạm.” Gã tháo kính xuống, nhếch mép cười rồi chùi
tròng kính lên tay áo. Thật vậy, gã không thể thông qua một bản án dứt điểm cho
hai gã cà rỡn khoái kể chuyện tiếu lâm này, bởi vì chiều dài của án tù còn tùy
thuộc vào thời gian bao lâu chính quyền tỉnh còn quan tâm tới vụ này.
“Lư Chủ tịch ơi, làm ơn làm phước xin tha cho em út giùm đi,” anh cao nài xin.
Lư Chủ tịch nói: “Đáng đời mày. Để xem tụi mày còn dám chế bậy chế bạ nữa không
cho biết.”
“Tao chế cho tổ tiên loắt choắt nhà mày, thằng quỷ Lư còi kia!” Anh nông dân
lùn gào lên, giậm chân thình thịch xuống sàn nhà. Bốn tên công an bước tới, chụp
tay hai phạm nhân, rồi lôi họ đi.
(Trích
trong Tuyển Tập Truyện Ngắn New Sudden Fiction, do Robert Shapard & James
Thomas biên tập)
Cáp Kim
Thận Nhiên dịch
