Trời còn mờ đục. Sương dày đặc. Cái lạnh khô buốt của miền Tây nguyên như len vào từng
thớ thịt. Loan cố gắng đẩy chiếc xe đạp chất đầy bao than leo lên dốc.
Dốc thì ngắn, nhưng dựng đứng… Nhìn quanh chẳng có người. Em nhủ thầm – chắc còn sớm nên chẳng có ai đi chăng?. Mồ hôi đã rịn ướt lưng áo. Bàn chân trần, không bám vào đất được vì sương đêm dày đặc làm con đường trơn như bôi mỡ. Em dừng lại, rút chiếc dép trong chiếc bị rếch đeo tòn ten ở cổ xe, chêm vào bánh sau. Chống chiếc gậy cho xe khỏi ngã. Em ngồi bệch xuống đất bên bãi cỏ. Mùi nhựa cây từ thân than tỏa ra ngai ngái quyện lẫn với mùi hương cà phê quanh quẩn đâu đây, tạo nên hương vị cay thơm quen thuộc. Loan đưa tay quệt vội từng giọt mồ hôi lăn trên trán, nhòa trong chân tóc… Nhìn lên bầu trời còn sót lại những vì sao, chờ đợi.
&
Tôi thức dậy tập thể dục, sớm hơn mọi
ngày. Men theo đường đất để lên đường nhựa, chạy cho thoải mái. Nghe giọng bé
gái gọi giật lại :
- Chú ơi … giúp cháu với!
Tôi ngừng chạy, bước về phía dốc.
-
Cháu
Loan đấy à ?
-
Dạ!
-
Sao
cháu đi muộn thế?
-
Cháu
ngủ quên
-
Cháu
giữ xe cho vững, chú đẩy lên cho… Nào, từ từ kẻo ngã!
Tôi lom
khom người sau những bao than chất cao, trùm kín cả chiếc xe đạp. Chiếc xe
ngoan ngoãn leo lên… nhưng một chốc nó lại vùng vằng như con ngựa chứng vì chân
Loan không bám vào đất được, bị trượt khi tôi đẩy quá mạnh. Lên khỏi dốc…
- Cảm ơn chú, cháu đi đây!
- Ừa, chúc cháu bán đắt hàng.
Cô bé lầm lũi đẩy xe đi. Tôi ngồi xuống bên vệ
đường để thở và lấy lại sức ( Vì không quen đẩy nặng). Hình ảnh cô bé và nỗi bất
hạnh của gia đình cháu lần lượt kéo về trong ký ức…
&
Anh Ký (Ba của Loan) trước đây là một
thanh niên đầy sức khỏe và nhiệt huyết trong mọi công tác lao động, trong xóm,
thôn hể ai có tang gia hay hỏa hoạn cần bàn tay trợ giúp, anh đều hết mình, không đắn đo suy nghĩ. Vốn
ít học, nhưng giàu lòng tốt, anh thường tham gia các công tác xã hội, nên tôi rất
có cảm tình. Tôi với anh cách nhau hai con hẽm. Thỉnh thoảng tôi gặp anh chốc
lác, vì công việc của tôi hạn chế nhiều thời gian… Ngày anh cưới vợ, tôi cũng
có thiệp mời. Sau đó, tôi đi làm xa.. Lâu lâu về thăm nhà, cũng đôi lần gặp
nhau. Một thời gian , tôi được người thân cho biết, anh thường giao du với những
người lao động vất vả .Ngày đi làm, tối về tụ tập, rượu chè với lý do – Để giải
mỏi, giải sầu… Tôi góp ý là nên bỏ rượu, để giữ được sức khỏe. nhưng tính nào tật
nấy. Với bản tính thật thà cố hữu, được sự khuyến dụ của bạn bè xấu, anh sa vào
con đường nát rượu…
Một lần, chè chén với bạn bè, anh say
bí tỉ mà vẫn không chịu nhận mình say . Anh lên chiếc xe Honda 67, của cải mà vợ
chồng anh đành dụm bao năm, chạy như thế nào đó mà đâm sầm vào cột trụ điện gần
nhà. Xe nát đầu và anh chết tại chỗ! Bỏ lại vợ và hai đứa con dại. Bé Loan, được
đi học trong sự nỗ lực của người mẹ, chỉ biết lấy nương rẫy làm cứu cánh. Phần gia đình sa sút sau cái chết của anh. Phần
chị công việc đồng áng , làm mùa, năm được năm mất, vất vả trong cuộc sống. Cái
làm cho chị đau khổ nhất là hằng năm vào dịp tựu trường, chị đã chạy vạy, xin xỏ,
mượn đầu này, khất đầu nọ để đóng đủ tiền trường cho con vào lớp, kịp thời khai
giảng.
Hồi anh còn sống, anh cứ nghĩ rằng mình đủ
sức để chăm lo cho con cái ăn học đến nơi đến chốn để thoát cái cảnh thất học
như anh. Nhưng đâu ngờ, bao nhiêu năm dành dụm không đủ trang trải khi anh nằm
xuống- nợ nầng mà anh đã bù khú cùng bạn bè, đã làm chị kiệt sức. Dù trong thời
gian chung sống chị đã nhiều lần khuyên lơn, to nhỏ với anh, nhưng anh ỷ lại
vào sức mình và có ý xem thường vợ, rồi cải vả và hành hạ chị. Cũng chính vì thế
mà bé Loan không còn được tiếp tục khi bước vào cấp Hai.
Vốn bệnh tim, lại không được thuốc
thang, bồi dưỡng. Vào một đêm, chị vĩnh viễn ra đi… (vì mòn sức kiệt lực!)
Ngày đưa chị ra nghĩa trang. Chỉ nhờ
vào bà con, hàng xóm ( Người thân của chị thì ở xa, không ai biết!) Sau quan
tài, hai cái bóng nhỏ liêu xiêu với vành khăn trắng. Mọi người qua đường không
cầm được nước mắt ! Tôi và bạn bè tính chuyện
đóng góp tiền bạc giúp cho hai chị em học tiếp. Nhưng Loan từ chối, vì sợ
mang nặng ân nghĩa. Đã là đứa con gái mười lăm tuổi, lại xốc vác như bản tính của
cha. Loan tự quyết định lấy đời sống cho hai chị em. Với căn nhà ván, lợp ngói
và hơn hai sào đất trồng cà phê đã vào năm thứ tư. Loan xoay xở cho em ăn học.
Thời gian rảnh rổi mùa vụ, Loan lại đẩy than đi bán kiếm thêm tiền, để chi phí
cho hai chị em và cũng là niềm vui riêng, mà trong thời gian gần ba năm theo
cha đã mòn gót trên đường thành phố. Em đã trưởng thành trong nỗi khổ cực, vất
vả của cô gái vùng sâu.
&
Một buổi chiều mưa, tôi ghé lại nhà
Loan để nhờ cháu lựa cho một ít than vì vợ tôi sắp sinh, cần than để nằm theo ý
của cha mẹ. Cơn mưa lắng dịu, cái nóng oi bức, ngột ngạt. Trong nhà, Loan đang
loay hoay bỏ than vào bao. Từng giọt mồ hôi chảy nhòa trên trán, những sợi tóc
lòa xòa trước mặt. Em đưa tay quệt, những
dấu than ở bàn tay kéo dài lên má, trên trán. Trông em như một phù thủy ở Châu
phi đang hóa trang. Thấy tôi đến, em ngừng tay và dựng bao than đang đóng dỡ
vào vách ván.
- Chú sang chơi ? Mời chú ngồi!
Tôi cười
khi nhìn gương mặt của em
- Cháu diễn tuồng đấy à?
Loan cười
thật hồn nhiên
- Vất vả lắm chú ạ, cả buổi chiều đấy
chú.
Tôi nhủ thầm
– Giá như Loan được cắp sách đến trường, có cha mẹ lo toan cuộc sống thì hẵn em
sẽ rất đẹp. thua gì những con nhà đài các!
Tôi ngồi vào chiếc ghế gỗ kê sát cột nhà. Ngỏ ý của
mình , Loan cười vồn vã :
-
Vâng, chú để cháu lựa than cho, không rành dễ bị than nổ và khó cháy
-
Ừa,
cháu giúp chú, chú gởi tiền luôn
-
Thôi,
cháu biếu chú!
-
Không
được đâu, chú có tiền, cháu lam lủ, cực khổ… Còn phải nuôi em ăn học, chú chỉ
mong cho hai chị em sức khỏe. Riêng cháu… chú khuyên cháu nên tiếp tục học
thêm…
-
Cháu
có thể học được nữa sao chú?
-
Được
lắm chứ’ chỉ cần cháu quyết chí và thu xếp thời gian
-
Cháu
ngại quá, hơn nữa cháu lớn rồi!
-
Không
có gì ngại cả, cháu ghi tên vào học lớp bổ túc được mà!
Trong đó có nhiều chị em đã có con, lớn tuổi,
có người bằng chú vậy họ cũng đến lớp hằng đêm có sao đâu? Phải có học cháu à,
cái ước muốn của ba mẹ cháu hồi còn sống vẫn như thế. Phải biết vươn lên mới
thoát cảnh chân lấm tay bùn. Cháu đi bán than vất vả cháu đã biết rồi còn gì?
Chú được như ngày hôm nay cũng nhờ cố gắng học thêm khi rảnh rổi đấy, chứ ba má
chú cũng nghèo rớt mồng tơi lấy tiền đâu cho con ăn học!
-
Vâng,
có nhiều khi đẩy than đi bán quanh phố từ sáng đến trưa,
chẳng ai hỏi
mua, phần rời rã chân tay, phần mệt, khát nước… muốn xỉu luôn. Thú thật với
chú, lúc đó cháu trào nước mắt. Nhưng biết làm sao khi cuộc sống khó khăn, em
cháu phải ăn học, tiền trường, lớp và bao nhiêu chi phí khác…
- Thế, kỷ niệm khó quên nhất của cháu
khi đẩy than đi bán?
-
Cháu
nhớ nằm lòng, không quên được. Một sáng vừa đẩy than lên
gần phố, xe
đạp cháu bị đinh xẹp lốp. Phần than nặng, phần không có ai theo, vì thường thường
cháu cùng đi với mấy người bạn để khi gặp rủi ro thì phụ lực cho nhau… Cháu dựng
xe lại chờ sáng, nhờ ai họ cũng ngại bụi than lem luốt. Trời sáng lâu rồi, cháu
đứng mà ruột gan như lửa đốt… May thay có một anh thợ sửa xe mang đồ nghề đi
ngang. Cháu năn nỉ, anh ấy vá , phụ cột lại than cho cháu, nhưng khi đưa tiền
anh ấy không nhận. Chỉ với nụ cười rất đôn hậu. Anh ấy lên xe đi rồi, cháu suy
nghĩ mãi dọc đường – Phải chăng trong cùng một hoàn cảnh mới thấm được nỗi khổ
của nhau.
- Khi đi bán, cháu có gặp lần nào cay đắng
không?
- Có chứ , một lần cháu bị bà mẹ của
cô bé sau khi mua xong đem vào nhà thì bảo than không đạt chất lượng, trả lại,
cháu phân tích thế nào cũng không được, bà đòi trả còn một nửa số tiền đã bán,
cháu không chịu, đành phải đóng lại và cột lên xe, chú biết đó, thời gian vào
bao đâu có nhanh, vả mồ hôi dưới cái nắng gay gắt. Sau khi đẩy xe đi khắp các nẻo
đường, góc phố. Cháu phải đẩy ngược về vùng ngoại ô mới bán được. Phần trời đã
quá trưa, nắng gay gắt. Hôm đó cháu bán vừa đủ vốn không có lời một đồng để ăn
trưa nữa!
- Những lúc như thế cháu nghĩ đến cái
gì nào?
- Cháu muốn có một cái nghề ổn định để
cuộc sống đở vất vả hơn!
-
Thế là cháu đã chấp nhận lời khuyên của chú hồi nãy! Phải có kiến thức
cháu à, vì có kiến thức mới đủ sức bật cho gia đình và xã hội đi lên đó cháu …
- Vâng, cháu sẽ cố gắng!
Tôi đưa mắt
nhìn lên trần nhà, suy nghĩ mông lung, thì Loan vội nhắc:
-
À,
chú lấy mấy kí lô than?
-
Cho
chú mười ký thôi!
Tôi rút tiền
trong túi quần đưa và xua tay không thối
lại ;
- Cháu cầm luôn đi, hôm nay chú mới
lãnh lương!
Loan lay
hoay cho than vào bao rối cột túm lại.
-
Cháu
xin lỗi quên mời chú uống nước, cháu vô ý quá!
-
Chú
không khát lắm, thôi chú về đây
Loan ôm bao
than ra đặt vào yên xe. Tôi nhìn cháu cảm thông.
&
Ra về, trong lòng tôi dâng lên một niềm
cảm xúc khó tả. Khi nghĩ đến
Loan, cô bé
con nhà nghèo, ít học. Lòng nhân hậu phát xuất từ tấm lòng khi đòi biếu than
cho tôi. Sự phấn đấu không ngừng để vươn lên từ một cô bé vùng quê không được học
hành đến nơi đến chốn. Từ bản năng của một con người biết lo trách nhiệm của mình và học vấn của em mình. Thật quý hóa
thay!
Nghĩ lại trong xã hội hiên nay, biết
bao con cái của những kẻ thừa tiền, lắm của, không chịu học hành, ăn chơi trác
tán. Sa vào cạm bẫy xì ke ma túy, làm tan gia bại sản của cha mẹ và xã hội rối
mù đến mức báo động!
Còn nữa, những cô cậu học sinh con nhà
giàu,, có chức có quyền, quý tử lập băng nhóm, đua đòi xe này xe nọ, mốt thời
thượng, vũ trường thâu đêm suốt sáng… Nào ai biết đến giá trị đích thực của bản
thân khi cầm đồng tiền không bằng xương máu, mồ hôi, nước mắt của chính mình mà
vung tay qua cửa sổ! Thật đau đớn thay!
Những đám mây cuộn về trong bầu trời
vẫn đục … Chiều xuống thật thấp…
