Người đàn bà tóc búi cao, cổ thon dài tuy trang điểm nhẹ vẫn
để lộ nét đẹp mặn mà một thời son trẻ. Sau vài cử chỉ khách sáo ban đầu, tôi dần
nhận ra ánh mắt và nụ cười quen thuộc dù đã bốn mươi năm. Thời gian lướt nhanh
thoáng chợt, đã bốn mươi năm, làm sao không thay đổi mặt người! Tôi cũng lúng
túng, cố xóa đi khoảng không gian ngượng ngập ban đầu:
– Yên khỏe không? Chỉ tới một mình?
Câu hỏi chợt thành vô duyên, tan biến thật nhanh trong những chiếc bàn ghế trống của nhà hàng vào buổi lửng chiều. Trước mặt tôi là Thanh Yên, Nguyễn Thanh Yên, cô học trò cũ "liều mạng" của bốn mươi năm ngày nào. Bây giờ đã là một người đàn bà từng trải, có chút kiêu kỳ "đẹp lão" ở tuổi sáu mươi. Hai bàn tay đan chặt nhau trên mặt bàn, Yên vẫn yên lặng nhìn tôi trong ánh mắt thoáng mừng, thoáng tủi. Chúng tôi đã nói chuyện với nhau rất nhiều qua điện thoại, nhưng đây là lần đầu tiên gặp lại trên đất khách quê người.
– Thầy vẫn vậy... chỉ có tóc là bạc đi
nhiều... – Yên nói nhanh, nhìn xuống đôi bàn tay – Còn em đã thành bà lão, bốn
chục năm rồi thầy!
Giọng Yên thấp, nằng nặng. Tôi không muốn
nói thêm câu gì, chỉ nhìn khuôn mặt của thời gian, của tôi của Yên. Chừng như
chỉ cần một tiếng động, một câu nói vô tình sẽ làm vỡ tan mọi kiềm chế trong
đôi mắt của người xưa.
– Dạ, cô chú cần dùng gì?
Tiếng người nhân viên phục vụ kéo tôi và
Thanh Yên trở về với hiện tại.
– Cho cô một cà phê sữa nóng, một sinh tố
bơ, một dĩa gỏi cuốn và hai tô bún cá... À, cho cô xin thêm một tách sữa đặc!
Cố dằn những xúc động tôi nhìn Yên mỉm cười,
gật đầu cảm ơn. Chừng như tất cả vẫn vậy, vẫn cứ như hôm qua mà đã thấm mòn năm
tháng. Đôi mắt người học trò cũ cũng giăng giăng lớp bụi đời. Tấm lòng người thầy
cũ cũng tiêu hao bao hệ lụy. Ngôi trường xưa đã trôi xa theo ngôi trường đời
nghiệt ngã. Trải qua hai cuộc hôn nhân, Thanh Yên đã tìm được bến đậu bình yên
cho đời mình. Khóe mắt nụ cười thoáng vẻ bất cần cũng ánh lên nhiều niềm tin
yêu, tự tại.
– Đêm hôm đó... chắc thầy oán hận em, oán
hận gia đình em lắm, phải không thầy?
Sau câu hỏi, mọi cố gắng của người học
trò cũ không còn nữa. Tiếng khóc ấm ức, khuôn mặt cúi thấp như xé nát mọi xúc cảm,
mọi ngõ ngách trong ký ức tôi. Tưởng đã lãng quên, đã chôn kín rồi một vết
thương lành da khép mặt. Chợt đâu có tiếng người trong cuộc, khêu dậy ngọn đèn
đêm của mịt mùng quá khứ. Nơi có kẻ bị ở lại và người buộc phải ra đi. Nơi mà
người ở lại như bị phản bội, như bị lọc lừa niềm tin yêu một lần trao gởi. Cũng
là lúc mà người ra đi như kẻ mất trí, đã không còn gì để sống với tháng năm đời
người. Bi kịch của cuộc sống bao giờ cũng tàn nhẫn hơn sự tưởng tượng, hư cấu
trong những cuốn tiểu thuyết vay mượn cảm xúc của người đọc. Người học trò cũ
ngồi trước mặt tôi đã một lần chết. Để không ai trong chúng ta phải chết hai lần,
nên phải chấp nhận, phải sống! Oán hận, nói không là dối nhưng nói có cũng đã vết
da non mòn năm tháng. Tất cả đã theo người, đã một lần về với biển sâu dĩ vãng.
***
Bến đò chợ Giữa nằm ở ngã ba sông, phía sau lưng chợ Rạch Sỏi.
Một bên qua chợ Giữa, một bên xuôi về Kinh Cụt–An Hòa. Ba giờ ba mươi sáng, trời
tối đen như mực, không thấy rõ mặt người. Bến sông vắng lặng chỉ có tiếng vo ve
của đàn muỗi đói cố bám lấy tôi để sống. Ngồi im bất động, tôi để mặc đàn muỗi
chích no rồi tự bay đi. Đã trễ hơn ba mươi phút theo lời hẹn, sẽ có người đón
tôi đưa đến điểm xuống ghe. Ba mươi phút dài nhất trong đời và bao trùm bóng
đêm. Ba mươi phút để bao nhiêu hình ảnh hiện về như những đoạn phim ngắn đứt
quãng. Câu chuyện của hơn một năm qua thị phi, tai tiếng và để cuối cùng
tưởng chừng như mọi duyên nợ an bài. Yên là học trò lớp 12 đầu tiên của tôi tốt
nghiệp, rời trường. Cô học trò trưởng ban văn nghệ, có khuôn mặt đẹp sáng và
luôn ngồi bàn cuối lớp vì chiều cao. Con gái chủ trại cưa khá giả cưng chiều,
nhưng Yên có tính tự lập không dựa vào gia đình. Ty bưu điện tỉnh mở khóa tuyển
chọn nhân viên, Thanh Yên thi và đậu. Suốt trong thời gian theo học ở Rạch Giá,
mỗi cuối tuần Thanh Yên đều vào trường thăm và nấu nướng để hai thầy trò ăn
chung, chuyện trò. Vừa ăn món bún cá, Yên vừa kể tôi nghe về khóa học bưu điện
và ước vọng tương lai. Món bún cá quen thuộc đến nỗi tôi phải lên tiếng:
"Em không còn món nào khác hơn sao?" "Em muốn thầy tập ăn một
món cho quen. Để mai mốt thầy chỉ ghiền món bún cá này thôi". Cô học trò của
tôi trả lời kiểu "liều mạng". Gia đình tỏ thái độ không tán thành, cấm
đoán và cả việc đưa tôi ra hội đồng nhà trường và ty giáo dục. Tôi biết tình cảm
của Yên và nhiều lần trốn tránh, khuyên răn cô học trò lãng mạn và liều mạng
này. Rằng đây chỉ là những ngộ nhận ban đầu của tình yêu. Cuộc đời còn dài và rộng,
tôi chỉ là người thầy giáo tầm thường, một ngày Yên sẽ gặp người khác tài năng
hơn, thích hợp hơn để yêu thương. Đây chỉ là những cảm xúc nổi sôi của tuổi mới
lớn. Rồi tất cả sẽ qua đi, sẽ chỉ là những kỷ niệm đẹp của tuổi học trò, sẽ chỉ
là hành trang cho hạnh phúc mai sau. Nhưng mọi cố gắng của tôi và cấm đoán của
gia đình không lay chuyển được Yên. Cuối cùng mẹ Yên "đầu hàng" con
gái. Gia đình sắp xếp cho Yên và tôi cùng một chuyến ra đi. Đây là khoảng thời
gian, Rạch Giá và Rạch Sỏi là trung tâm của những cuộc vượt biên lậu hay bán
chính thức. Chuyến đi của gia đình Yên và tôi là chuyến đi bán chính thức, có tổ
chức và mua chuộc thỏa thuận với chính quyền địa phương. Chắc chắn và khá an
toàn. Tôi chỉ cần đến điểm hẹn đúng ba giờ sáng, có người đón và đưa ra ghe nơi
sẽ gặp Yên cùng gia đình. Chỉ đơn giản như vậy. Tôi tin tuyệt đối vào Yên (và
ngay cả đến bây giờ, bốn mươi năm sau).
Bốn giờ sáng, đã có những chuyến ghe hàng
sớm từ các huyện chở hàng vào chợ Rạch Sỏi. Âm thanh cuộc sống một ngày mới
đang bắt đầu. Không ai đến để đón, tôi linh cảm điều gì bất thường đã xảy ra.
Không biết bây giờ Yên đang ở đâu? Cầu mong mọi chuyện bình yên, không ai bị bắt
bớ. Tôi tự an ủi hay trấn an chính mình? Chần chừ nữa, là công an sẽ đi tuần
tra chợ và sẽ dễ dàng nhận ra thầy giáo trường cấp 3 của huyện, làm gì nơi bến
đò sớm tinh sương? Không hiểu sao niềm thất vọng, nỗi buồn chán đánh mất tất cả
sự sợ hãi trong tôi. Có vài giây phút tôi muốn bị bắt, bị đưa về đồn công an,
"để được xem con tạo xoay vần" tới cửa khổ đau nào? Nhưng chừng như
chẳng ai thèm để ý đến tôi, đến kẻ đứng bơ vơ trước cuộc sống chung quanh. Nỗi
buồn trĩu nặng như người vừa lỡ tay làm vỡ chiếc bình thủy tinh trong sáng của
niềm tin yêu. Tôi quay về trường và nhớ lại nụ hôn tham lam, tiếc nuối lần cuối
của Yên khi chia tay. Tôi chợt ứa nước mắt và thương nhớ mùi hương chanh loáng
thoáng trong đêm vừa sắp cạn.
Vài ngày sau tôi biết mình là người bị bỏ
lại. Những buồn bã rồi cũng qua đi, tôi phải tiếp tục sống và cầu mong cho chuyến
đi của gia đình Yên đến được bến bờ mong ước. Hơn tháng sau tôi được tin Yên
cùng gia đình đã đến trại tị nạn Mã Lai bình yên. Và chung với tin vui này, câu
chuyện của cô học trò Thanh Yên đã làm tôi xúc động, ngậm ngùi rơi nước mắt.
Chuyện kể lại ngày hôm đó, khi ra đến tàu ở hòn Tre (còn gọi là hòn Rùa) biết
chắc không có tôi, Yên đã nhảy xuống biển (để cố quay lại vào bờ?) Cũng may nhiều
người trên tàu kịp cứu và nàng đã an lành đến bờ tự do. Giọt nước mắt nhớ thương
hòa với niềm vui tôi trộn lẫn. Làm sao oán trách được đây, khi Yên đã trả lại tất
cả những gì mình có. Thương yêu và cả tính mạng. Tình yêu của Yên để lại trái
tim tôi những vị tha, độ lượng trong cuộc sống vốn biển hẹp tay người. Cô học
trò cũ của tôi nay đã lớn đã trưởng thành và đã dạy lại cho tôi ý nghĩa của một
tình yêu trong sáng, có thật. Để mãi đến hôm nay tôi vẫn chưa tìm được lý do để
oán hận Yên và gia đình cô học trò nhỏ!
***
Tôi kể và nói tất cả những cảm xúc của mình đêm hôm đó, của
bốn mươi năm về trước. Cúi mặt bùi ngùi, tôi để yên bàn tay mình trong tay Yên
mềm ấm. Câu chuyện đời người dù có thương tâm bao nhiêu cũng đã là quá khứ.
Chúng ta ngậm ngùi, tiếc thương quá khứ nhưng không ai, không ai có thể sống đời
cho quá khứ bao giờ! Mỗi người mỗi số phận, mỗi cuộc đời đang có để sống và để
vươn lên, đi tới. Hãy nâng niu kỷ niệm như những hành trang quý giá nhất cho hiện
tại và ngày mai.
– Em cảm ơn thầy cho em biết những điều
này. Em luôn mãi...
– Thầy... thầy hiểu. Em không cần phải
nói gì thêm nữa. – Tôi vội ngắt lời Thanh Yên, để mọi cảm xúc của không gian lắng
dịu hơn.
– Bây giờ nói thiệt với em một bí mật
nghen.
– Bí mật gì, thầy nói em nghe đi.
– Món bún cá ở đây ăn dở quá! Thua tô bún
cá của em ngày xưa xa lắc xa lơ.
Yên bật cười thật tươi. Nụ cười vẫn còn
đó dù thời gian đã mang theo nhiều nếp khắc của số phận, của đời người. Tôi rút
nhẹ tay ra và ra dấu cho Yên đã đến lúc phải ra về. Trời đã xế chiều và Yên phải
lái xe cả 2 tiếng trở về nơi mình ở. Có đến có đi, có hợp có tan. Nhưng bây giờ
đã khác, thầy trò chúng tôi không còn ly tan nữa mà có nơi chốn phải quay về.
Không còn những chia cắt xé lòng mà những yên bình để trở lại.
– Mình đừng nói chia tay lần nữa nghen thầy.
Em và thầy sẽ đi về cùng một lúc... Thầy phải hứa với em là không được quay lại
chào tạm biệt. Thầy nhất định phải hứa nghen.
Thầy trò tôi không nói chia tay nhau. Tôi
lặng lẽ đi về phía đậu xe và giữ lời hứa không quay nhìn lại. Nhưng khi vào
trong xe, tôi đã nhìn thấy Yên vẫn còn đứng im nhìn theo về phía của tôi. Yên lần
nữa lại gạt người thầy cũ. Người không nói chia tay nhưng đã đứng lại, nhốt cả
không gian vào mắt. Tôi biết mình đang xúc động mạnh nhưng cũng không thể bước
trở về dĩ vãng. Nếu không tất cả sẽ tệ hại, tất cả sẽ vỡ tan trong bao nông nổi
tầm thường. Tôi cho xe ra khỏi bãi đậu, chạy nhanh ra lòng đường. Không dám
nhìn lại, nhưng tôi biết phía sau Yên vẫn còn đứng bơ vơ nhìn chiếc xe của tôi
biến mất vào lòng đời tất bật, biển dâu. Quá khứ và hiện tại đã giao hòa. Sẽ
mãi không còn cuộc chia tay lần nữa của tôi, của Thanh Yên. Buổi chiều nhè nhẹ
nghiêng như giọt nước mắt vô tình rơi mặn trên môi người thầy giáo cũ. Có tiếng
ai hát vang vọng trong xa thẳm miền ký ức:
Tình vui theo gió mây trôi
Mấy tuổi xa người... (2)
Nguyễn Vĩnh Long
(1) Xin Trả Lại Thời Gian – Thanh Sơn
