Tôi bắt đầu tham gia bầu cử vào năm học lớp Ba, với tư cách là người đi cổ động. Nhiều lần. Khoái và vui. Được xếp hàng với nhau, bọn học trò trẻ con chúng tôi giương cao những tấm bảng với các dòng chữ “đi đông, bầu đúng cử xứng” và “xanh bỏ giỏ đỏ bỏ bì” viết bằng phấn hay mực, vừa đi trên đường phố vừa hô khẩu hiệu “Đả đảo Bảo Đại”, “Hoan hô chí sĩ Ngô Đình Diệm”. Với thằng nhỏ, ngoại trừ những tấm hình người đi kèm, những đả đảo hoan hô bảo đại ngô đình diệm chỉ là những con chữ thuần túy, không hơn không kém. Đến cuộc bầu cử tổng thống năm 1961, nhiệm kỳ 2, Đệ Nhất Cộng Hòa, tôi chưa đủ tuổi đi bầu, nên hôm đó, đạp xe đạp chạy vòng vòng quanh thành phố nghe ngóng tin tức (chỉ để giải trí), vì chưa bầu đã biết trước người đắc cử rồi. Mãi cho đến năm 1967, Đệ Nhị Cộng Hòa, tôi mới thực sự làm nhiệm vụ công dân. Không những thế, tôi còn tình nguyện làm đại diện cho một liên danh ứng cử Tổng Thống-Phó Tổng Thống, phụ trách vận động tranh cử ở tỉnh Chương Thiện (khu trù mật Vị Thanh-Hỏa Lựu). Năm 1971, Đệ Nhị Cộng Hòa, tôi lại được đi bầu, nhưng khi vào phòng phiếu, tôi bỏ phiếu trắng, vì cuộc bầu cử chỉ có một liên danh, bầu và không bầu hoàn toàn đồng nghĩa. Sau 1975, dưới chế độ cộng sản, như mọi người, tôi bị đi bầu. Như cái máy, tôi vào phòng phiếu, chẳng cần nhìn, cứ lấy bút gạch qua gạch về một số tên ai đó ghi sẵn trên tờ giấy, bỏ vào thùng rồi bước ra, e dè nhìn quanh…
Nhìn trở lại, kể cả cuộc bầu cử tương đối sôi nổi và hào hứng
năm 1967 với sự tham gia của 11 liên danh, tất cả chỉ là hình thức hợp pháp hóa
người đang nắm quyền.
Bầu giả!
Mãi đến năm 2000, tôi mới được đi bầu trở lại, lần này là ở
Hoa Kỳ.
Thật hay giả chưa biết, nhưng ít ra cũng hưởng được cái thú
vui tối thiểu khá trẻ con: chẳng biết ai là kẻ thắng.
Mỹ tổ chức bầu cử dài dài. Bầu tổng thống, quốc hội, thống đốc,
bầu thị trưởng, nghị viên, giám sát viên, bầu cảnh sát trưởng, thẩm phán quận hạt,
vân vân và vân vân. Không những bầu người mà còn bầu “đề luật” (propositions)
phát sinh từ đủ loại đòi hỏi lăng nhăng trong đời sống. Tất tần tật, gì cũng bầu.
Không người cầm quyền nào, cũng không điều luật nào được áp đặt một cách tiền
chế.
Trước hết, đó là một “trò chơi” ném tiền qua cửa sổ. Cả núi
tiền. Thuê diễn giả, thuê ca sĩ, thuê trí thức chuyên môn, thuê nhà báo, thuê
người thăm dò dư luận, thuê công nhân bưng bàn ghế, thuê chỗ, thuê quảng cáo và
thuê làm trăm, ngàn thứ công việc linh tinh vô danh khác, thứ nào cũng tiền, tiền
và tiền. Theo ước tính [1], chỉ riêng những cuộc bầu cử liên bang diễn ra từng
bốn năm một (tổng thống, thượng và hạ viện) hay từng hai năm một (thượng viện,
hạ viện) đã tiêu tốn hàng nhiều tỷ đô la. Năm 2020: hơn 18 tỷ; năm 2022: 9,5 tỷ;
năm 2024: 16 tỷ. Đó là chưa kể đến vô vàn chi phí khác của từng cá nhân có dính
líu xa gần đến bầu cử: đi dự những cuộc mít tinh vận động, chơi cá độ, tổ chức
tiệc tùng chờ xem kết quả, vân vân. Tốn thì tốn mà chơi thì vẫn cứ chơi. Không
chơi hết mình là không dân chủ.
Bầu cử còn là một cái thú “tọa sơn quan hổ đấu”. Bầu xong,
ung dung quan sát và ung dung chờ biết tên người sắp lãnh đạo nước Mỹ là ai.
Tôi là cử tri độc lập, siêng thì đi bầu mà nhác thì nằm nhà. Chỉ đến phòng phiếu
khi thích phong cách của một ứng cử viên hay tán thành một chính sách nào đó.
Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2000 với hai ứng cử viên George Bush (Con) và
Al Gore, tôi đi bầu trong tâm trạng của một người vừa mới nhập quốc tịch: hào hứng.
Mà không ngờ, hào hứng thiệt. Tôi được sống qua những giờ phút hồi hộp thú vị
khi theo dõi diễn tiến đầy kịch tính của nó vào lúc kết thúc. Chuyện là như thế
này: dựa trên kết quả kiểm phiếu đã hoàn tất của 49 tiểu bang kia, thì không ứng
cử viên nào đạt được đủ số 270 phiếu “cử tri đoàn” (College Vote) để đắc cử tống
thống theo luật: Bush, 246 và Gore, 266. Thế là, tiểu bang Florida với 25 “cử
tri đoàn” trở thành nơi quyết định. Cuộc kiểm phiếu và tái kiểm phiếu cùng những
tranh cãi pháp lý liên hệ kéo dài đến 35 ngày trước khi kết thúc với nhiều hệ lụy
về sau. Xin tạm tóm tắt như sau:
Màn một (truyền thông ấp úng): truyền thông đưa tin “Gore thắng”,
rồi cải chính là “chưa biết ai thắng” (too close to call) vì chênh lệch phiếu
quá nhỏ; không lâu sau đó, lại đưa tin “Bush thắng” rồi lại cải chính là “chưa
biết ai thắng”.
Màn hai (Gore ấp úng): Khi nghe tin Bush thắng, Gore gọi điện
thoại cho Bush chúc mừng, nhưng một thời gian ngắn sau, khi nghe tin “chưa biết
ai thắng”, Gore lại gọi Bush, rút lại lời chúc.
Màn ba (Florida ấp úng): Florida tiến hành kiểm phiếu (cả
máy lẫn tay) nhiều lần, chênh lệch phiếu nhỏ dần đi và trồi lên trụt xuống bất
thường.
Màn bốn (Tối Cao Pháp Viện ấp úng): Tối Cao Pháp Viện
Florida chấp thuận cho tiếp tục đếm phiếu bằng tay (hand recount), nhưng Tối
Cao Pháp Viện Liên Bang (có xu hướng thiên về Bush) ra lệnh đình chỉ đếm phiếu.
Màn năm: George Bush được tuyên bố đắc cử với chênh lệch:
537 phiếu.
Màn sáu: Gore lại gọi Bush chúc mừng. Trong bài diễn văn thừa
nhận thất bại, Gore nói: “Bây giờ Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ đã lên tiếng. Không
nghi ngờ gì nữa, trong lúc tôi hoàn toàn [strongly] không đồng
ý với quyết định của tòa án, nhưng tôi chấp nhận nó.” [2] Và lặng lẽ biến mất
khỏi ánh đèn sân khấu. Êm re!
Bầu cử còn là cái thú chọn phe. Chọn rồi, là lăn xả vào, góp
người góp của vào cuộc chơi, vui buồn theo cuộc thăng trầm của phe mình trong
suốt thời gian tranh cử. Y như thể bản thân mình là ứng cử viên. Cũng cãi nhau,
cũng chỉ trích, cũng hoan hô đả đảo đủ kiểu. Bình thường thôi, không tranh cãi
sao gọi là dân chủ. Nhưng trong ba cuộc bầu cử tổng thống từ năm 2016 đến nay,
xuất phát từ hai xu hướng chính trị tả, hữu bị đẩy đến mức cực đoan, tranh cãi
biến thành đụng độ gay cấn, căng thẳng, thậm chí đi đến chỗ…thánh chiến, một mất
một còn, làm xáo trộn mọi loại quan hệ nhân sinh. Cuộc vận động bầu cử 2024 diễn
ra như cơn sốt đạt đến đỉnh điểm. Hai phe đấu chữ, đấu tiền, đấu lý, rủa sả
nhau như những kẻ thù…cùng đội trời chung. Ví dụ: một nam nhân trẻ nói với người
yêu, cũng trẻ: Nếu em không MAGA như anh thì tình ta chấm dứt từ đây! Tưởng như
nước Mỹ sắp “banh càng”, tan rã. Ấy thế, nhưng vào khuya và rạng sáng ngày
6/11, kết quả kiểm phiếu cho thấy người thắng kẻ thua đã rõ ràng. Nghe có tiếng
thở phào khắp thế giới. Người thắng đọc diễn văn mừng thắng, người thua cũng
nhanh chóng đọc diễn văn nhận thua. Khác hẳn lần trước, lần này, người thua
không tố cáo gian lận, không kiện cáo, không đòi đếm phiếu đi đếm phiếu lại và
nhất là, không gây bạo loạn. Mọi việc ổn thỏa, trông rất văn minh, rất Mỹ, chẳng
khác gì trường hợp của ứng cử viên Al Gore trong cuộc bầu cử năm 2000.
Dẫu vậy, đối với những ai đã chọn phe, và ủng hộ hết mình
phe đã chọn, thì niềm hạnh phúc và nỗi đắng cay vẫn tiếp tục kéo dài cho đến…không
biết khi nào.
Đối với phe chiến thắng, MAGA, thì đó là cái thú được đồng
hóa, đuợc thể nhập mình vào niềm hạnh phúc ngất trời của người chiến thắng.
Nhiều nhóm cử tri Việt ủng hộ Trump cũng tưng bừng ăn mừng
chiến thắng, hát nhạc chế “Anh [Trump] về thủ đô” tràn đầy hứng khởi. Ca sĩ
Hương Lan đội mũ MAGA viết trên Facebook: “Cách đây 2 tuần trong một sự kiện
Hương Lan đội mũ có tên Tổng thống Trump và giờ đây ngài đã chiến thắng. Chúc mừng
Tổng thống Trump.” “Ngài”, thiệt là trân trọng.
Ngược lại, ở phía bên kia, đó lại là cái thú…đau thương.
Nancy Pelosi, nguyên chủ tịch Hạ Viện – người đã từng xé toạt làm hai bài diễn
văn liên bang của cựu tổng thống Donald Trump trước mặt thế giới ngày 4/2/2020
– miệng mếu và mắt rướm lệ khi đến dự buổi đọc diễn văn thừa nhận thất bại của ứng
cử viên Kamala Harris tại Đại Học Howard.
Facebooker Thanh Bình Thân Mến viết: “Coi như Ngài đã
thắng & chỉ thắng đàn bà chúng tôi 2 lần. À thì ra đờn ông thượng đẳng Mỹ
chưa sẵn sàng cho đàn bà da màu làm Tổng thống. Dù sao cũng bớt lo là những kẽm
sắt an ninh làm đau bầu trời xanh nơi thủ đô sớm được tháo gỡ, yên ổn. Tội
Ukraine, xứ Đài…Trump là tổng thống của các bạn fan của Trump, không phải tổng
thống của tôi. Tôi chúc mừng các bạn không có nghĩa là tôi ủng hộ Trump. Tôi
tin là Trump tài năng nhưng tôi không tin Trump là người tử tế. Tôi ước nước Mỹ
có một tổng thống mạnh mẽ, tài năng như Trump nhưng đức độ và tử tế hơn Trump.”
(Xem ở: https://www.facebook.com/thanhbinh.thinguyen.92)
Facebooker Hoàng Thị Kim, viết: “Ánh sáng thì
mãi mãi là ánh sáng. Một ngày và hai đêm rất buồn, chưa bao giờ buồn như hôm
nay. [Năm] 2016 thất vọng, [năm] 2024 mới nhận ra: một nhà lãnh đạo không có tư
cách đạo đức thua xa một người không được lãnh đạo có tư cách đạo đức. Cuộc
cách mạng nào bao giờ cũng gian nan. Harris, một người kiên cường, chúng tôi
kính yêu bà.” (Xem ở: https://www.facebook.com/hoang.t.mai.391
Tan nát cõi lòng nhất, chính là người trực tiếp tranh cử.
Nhưng lại có một cách phát biểu rất …không giống ai:
“Kết quả của cuộc bầu cử này không phải là điều chúng ta
mong muốn, không phải điều chúng ta đấu tranh, không phải điều chúng ta bầu chọn.
(…) Một nguyên tắc căn bản của nền dân chủ Mỹ là khi thua cuộc bầu cử, chúng ta
chấp nhận kết quả của nó. Nguyên tắc đó, cũng như bất kỳ nguyên tắc nào khác,
phân biệt chế độ dân chủ với chế độ quân chủ hay chế độ chuyên chế. (…) Tôi biết
nhiều người cảm thấy y như thể chúng ta đang bước vào một thời kỳ đen tối,
nhưng vì lợi ích của tất cả chúng ta, tôi hy vọng điều đó không xảy ra.” [3]
Vài trích đoạn trên lấy từ “diễn văn nhận thua” (concession
speeches) của người thua cuộc: Kamala Harris. Đắng cay mà sao nghe nhẹ nhàng,
thanh thản y như vừa vượt qua được một sự kiện chẳng…đặng đừng vậy. Thực ra, đó
chẳng phải chỉ là thứ lịch lãm gượng gạo bất chợt của ứng cử viên vừa bị quật
ngã khỏi đấu trường lịch sử, mà là sự nối tiếp của một truyền thống đặc thù kiểu
Mỹ trong vòng hơn một thế kỷ qua: tập làm người thua cuộc.
Như ta biết, các cuộc vận động bầu cử Mỹ thường là những màn
đấu đá kéo dài, có khi diễn ra rất nặng nề và thô lỗ; nó được chấm dứt không chỉ
bằng kết quả việc đếm phiếu, mà còn bằng màn trình diễn cuối cùng màu mè như thế,
xem như là một cách xác định điểm dừng. Tuy thế, nó không phải là một yếu tố
pháp lý gắn liền với cuộc bầu cử. Nói cho đúng, đó chỉ là một cách hành xử lịch
sự cần thiết để khép lại nỗi cay đắng của người thua, đồng thời, giúp xác nhận
sự minh bạch và lương thiện của một cuộc tranh giành quyền hành không đổ
máu.
Truyền thống nhận thua này khởi đầu từ cuộc bầu cử tháng
11/1896 giữa hai ứng cử viên William McKinley và William
Bryan. McKinley đánh bại Bryan, trở thành tổng thống thứ 25 của Mỹ. Từ
thành phố Lincoln, tiểu bang Nebraska, ứng cử viên thua Bryan viết thư cho ứng
cử viên thắng:
“Kính gửi ngài William McKinley, Canton, Ohio.
Thượng Nghị Sĩ Jones vừa thông báo cho tôi biết là kết quả
cuộc bầu phiếu cho thấy ngài đã thắng, và tôi vội vàng gửi lời chúc mừng ngài.
Chúng ta đã đệ trình vấn đề lên người dân Mỹ và ý muốn của họ chính là luật
pháp.” [4]
Chỉ vỏn vẹn có hai câu, nhưng tính cách đặc thù của nó khiến
lá thư trở thành “diễn văn nhận thua” đầu tiên trong lịch sử bầu cử tổng thống
Mỹ, tạo thành một tiền lệ cho các ứng cử viên thua cuộc về sau. Hành vi lịch
sự tự nguyện này, theo thời gian, trở thành một nghệ thuật, nghệ thuật nhận
thua (art of concession), một phong cách “đáng yêu” của truyền thống dân chủ Mỹ.
Trong 120 năm qua, có tất cả 32 “diễn văn nhận thua” như thế, một số trong đó
gây nhiều tiếng vang hơn cả “diễn văn nhận thắng” (victory speeches). Thay vì hổ
thẹn, trốn tránh dư luận, người thua đọc diễn văn trước những ủng hộ viên của
mình như để chia xẻ sự hãnh diện của những người đã cùng nhau làm việc hết
mình, và hứa hẹn sẽ tiếp tục cuộc chiến đấu cho những giá trị mà họ yêu mến. Chả
thế mà, trong nỗi thất vọng và rưng rưng nước mắt, cuộc tụ họp, đôi khi lại nhuốm
không khí cảm động của một tiệc mừng. Mừng…thua.
Xin ghi lại vài trường hợp nhận thua đáng ghi nhớ:
Ửng cử viên hai lần thua: Walter Mondale. Mondale, phó tổng
thống của Jimmy Carter, tái ứng cử phó tổng thống trong cùng liên danh Jimmy
Carter-Walter Mondale chống lại liên danh Ronald Reagan-George H.W Bush (Cha)
năm 1980. Và thua. Vì là phó tổng thống, kiêm nhiệm chủ tịch Thượng Viện, ông
phải đứng ra chuẩn thuận kết quả bầu cử trước lưỡng viện quốc hội. Đếm phiếu
xong, ông tuyên bố với một nụ cười (có lẽ) không mấy thoải mái, “George Bush của
tiểu bang Texas đã nhận được 489 phiếu. Còn Walter Mondale nhận được 49 phiếu
[cử tri đoàn].” Đến năm 1984, Mondale lại ra ứng cử lần hai chống lại cùng liên
danh Reagan-Bush. Và thất bại, lần này còn thê thảm hơn. Ông chỉ thắng ở
Washington DC và tiểu bang nhà Minnesota với tổng số 13, trong lúc Reagan ẵm hết
525 phiếu cử tri đoàn toàn quốc. Cay đắng như thế, nhưng trong bài diễn văn nhận
thua, ông viết: “Một lần nữa tối nay, nhân dân Mỹ, trong các tòa thị chính,
trong nhà, trong sở cứu hỏa, trong thư viện, đã chọn người chiếm giữ văn phòng
quyền lực nhất trên trái đất. Sự lựa chọn của họ đã được thực hiện một cách hòa
bình, với phẩm giá và uy nghiêm, và mặc dù tôi thích chiến thắng hơn, tối nay
chúng ta vui hưởng nền dân chủ của chúng ta, chúng ta vui hưởng sự tự do của một
dân tộc tuyệt vời, và chúng ta chấp nhận phán quyết của họ. Tôi cảm ơn người
dân Mỹ đã lắng nghe trường hợp của tôi.” [5]
George H. W. Bush (Cha), hai lần phó tổng thống, đương kim tổng
thống ra tái ứng cử nhiệm kỳ 2 vào năm 1991, thua Bill Cliton, thống đốc trẻ tuổi
của một tiểu bang nhỏ, chưa có tiếng tăm gì. Trong diễn văn nhận thua, ông khẳng
định: “Vâng, đây là cách tôi nhìn nhận, đây là cách chúng ta nhìn nhận, và cách
đất nước nên nhìn nhận, rằng người dân đã lên tiếng và chúng tôi tôn trọng sự
uy nghiêm của hệ thống dân chủ. Tôi đã gọi Thống Đốc Clinton ở Little Rock và gửi
lời chúc mừng đến ông ấy. Ông đã tiến hành một cuộc tranh cử mạnh mẽ. Tôi cầu
chúc ông sức khỏe khi làm việc ở toà Bạch Ốc, và tôi muốn báo cho xứ sở biết rằng
toàn thể chính quyền chúng tôi sẽ làm việc chặt chẽ với đội ngũ của ông để bảo
đảm một sự chuyển quyền êm thấm.” [6]
John McCain, anh hùng quân đội Mỹ, một chính trị gia lão luyện,
trong cuộc tranh cử tổng thống năm 2008, đã thua Barack Obama, một người da đen
nhỏ tuổi, thiếu kinh nghiệm chính trường. Trong bài diễn văn nhận thua, ông
nói: “Thượng Nghị S. Obama đã hoàn thành điều vĩ đại cho chính ông và cho xứ sở
của ông. Tôi chúc mừng ông và thành thật tiếc rằng rằng người bà yêu dấu của
ông đã không còn sống để nhìn thấy thành quả ngày hôm nay.” [7] McCain thúc giục
những người ủng hộ đừng xì xào chế giễu (boos) khi nghe nhắc đến tên Obama, vì
người dân Mỹ đã lên tiếng nói của họ một cách rõ ràng qua cuộc bầu cử. “Tôi kêu
gọi tất cả những người Mỹ đã ủng hộ tôi hãy cùng tôi, không chỉ chúc mừng ông ấy,
mà còn dành cho tổng thống kế tiếp của chúng ta thiện chí và nỗ lực nghiêm túc
để tìm cách đến với nhau, để tìm ra những thỏa hiệp cần thiết, để vượt qua những
khác biệt và giúp khôi phục sự thịnh vượng và an ninh của xứ sở trong một thế
giới nguy hiểm, và để lại cho con cháu chúng ta một đất nước mạnh mẽ hơn và tốt
đẹp hơn những gì chúng ta được thừa hưởng.”
Truyền thống nhận thua này bị lỗi nhịp nhiều lần. Năm 1916, ứng
cử viên Charles
Hughes đợi đến hai tuần sau mới gửi điện tín nhận thua cho tổng thống Woodrow Wilson. Năm
1944, ứng cử viên Thomas
Dewey chỉ đọc diễn văn trên đài phát thanh nhận thua, nhưng không trực
tiếp gọi điện thoại cho người đắc cử là tổng thống Franklin Roosevelt.
Năm 1960, ứng cử viên Richard
Nixon từ chối nhận thua lúc đầu, nhưng rồi thay đổi thái độ, sau khi
hiểu rằng việc trì hoãn nhận thua chỉ có hại cho sự nghiệp chính trị về sau của
mình.
Nhưng lỗi nhịp nhất được tạo ra bởi một ngoại lệ: Donald
Trump. Là một người phá cách, phi truyền thống, khi thua Joe Biden trong cuộc
tranh cử tổng thống năm 2020, ông không thừa nhận thất bại vì cho là bầu cử
gian lận. Sau nhiều tháng tìm cách lật ngược kết quả bầu cử, kể cả gây bạo loạn,
mà không thành công, cuối cùng, Trump – qua một băng ghi hình từ tòa Bạch Ốc
vào ngày 7/1/2021 -, lên án cuộc bạo động mà ông chỉ đạo một ngày trước đó, thừa
nhận rằng vai trò tổng thống của ông sẽ sớm chấm dứt. Ông nói: “Một chính quyền
mới sẽ làm lễ nhậm chức vào ngày 20 tháng 1. Trọng tâm của tôi bây giờ là đảm bảo
quá trình chuyển giao quyền lực diễn ra suôn sẻ, có trật tự và liền mạch. Lúc
này là lúc hàn gắn và hòa giải.” [8]
Mặc dù không thừa nhận thất bại, nhưng lời phát biểu ngắn ngủi
này của Trump vẫn được (tạm) xem là một hình thức của “diễn văn nhận thua”,
theo một số nhà nghiên cứu. Đó có lẽ là lời nói tử tế khá hiếm hoi của một người
vốn chẳng hề xem cách ăn nói tử tế là lối xử sự cần thiết của người lãnh đạo.
Cái thú dân chủ, nói cho cùng, cũng là cái thú được nói và
được nghe những lời tử tế, dù thắng hay thua.
Trần Doãn Nho
(11/2024)
—————
[1] https://www.opensecrets.org/elections-overview/cost-of-election
[2] Al Gore: “Now the U.S. Supreme Court has spoken. Let
there be no doubt, while I strongly disagree with the court’s
decision, I accept it.”
[3] Kamala Harris: “The outcome of this election is not what
we wanted, not what we fought for, not what we voted for. (…) A fundamental
principle of American democracy is that when we lose an election, we accept the
results. That principle, as much as any other, distinguishes democracy from
monarchy or tyranny. (…) I know many people feel like we are entering a dark
time, but for the benefit of us all, I hope that is not the case.” (Concession
Speech)
[4] Hon. Wm. McKinley, Canton, Ohio: Senator Jones has just
informed me that the returns indicate your election, and I hasten to extend my
congratulations. We have submitted the issue to the American people, and their
will is law.”
[5] “Again tonight, the American people, in town
halls, in homes, in fire houses, in libraries, chose the occupant of the most
powerful office on earth. Their choice was made peacefully, with dignity and
with majesty, and although I would have rather won, tonight we rejoice in our
democracy, we rejoice in the freedom of a wonderful people, and we accept their
verdict. I thank the people of America for hearing my case.”
[6] “Well here’s the way I see it, here’s the way we
see it, and the way the country should see it, that the people have
spoken and we respect the majesty of the democratic system. I just called Gov.
Clinton over in Little Rock and offered him my congratulations. He did run a
strong campaign. I wish him well in the White House, and I want the country to
know that our entire administration will work closely with his team to ensure
the smooth transition of power.”https://www.chicagotribune.com/1992/11/04/bush-the-people-have-spoken-and-we-respect-the-majesty-of-the/
[7] “Sen. Obama has achieved a great thing for himself and
for his country. I applaud him for it, and offer my sincere sympathy that his
beloved grandmother did not live to see this day.(…) I urge all Americans who
supported me to join me in not just congratulating him, but offering our next
president our goodwill and earnest effort to find ways to come together, to
find the necessary compromises, to bridge our differences and help restore our
prosperity, defend our security in a dangerous world, and leave our children
and grandchildren a stronger, better country than we inherited.”
Transcript Of John McCain’s Concession Speech : NPR
[8] “A new administration will be inaugurated on Jan. 20. My
focus now turns to ensuring a smooth, orderly and seamless transition of power.
This moment calls for healing and reconciliation.”
The Denvar Post, Trump finally faces reality, concedes to Biden and condemns Capitol riot:https://www.denverpost.com/2021/01/07/trump-condemns-capitol-riot-concedes-biden/