Nhiều người trong chúng ta chắc ai cũng biết câu ngạn ngữ này: “Gieo hành vi gặt thói quen, gieo thói quen gặt tính cách, gieo tính cách gặt số phận”. Tôi không rõ là câu này do danh nhân nào nói hay là nguồn gốc của nó từ đâu, nhưng tôi quan sát thì thấy nó rất đúng với nhiều trường hợp ở đời. Nay tôi tường thuật một câu chuyện có thật trong cộng đồng người Việt ở thành Ất Lăng. Tôi cũng là người có dự mặt trong câu chuyện này, một câu chuyện khá thương tâm và phần nào cũng đúng với câu ngạn ngữ vừa đề cập. Tôi vốn không phải là nhà văn nên không biết gì bút pháp nghệ thuật hay những gì đại loại như thế, chỉ đơn giản là một người kể chuyện, kể lại câu chuyện đã và đang xảy ra tại đây.
Chú Kiệt là một cựu quân nhân của quân lực Việt Nam Cộng
Hòa. Trong một trận đánh trước 1975, chú bị quân Bắc Việt bắt sống và chú bị ở
tù nhiều năm ngoài Bắc. Chuyện đau khổ, đói rét và bệnh tật trong nhà tù thì có
lẽ không cần phải kể ra vì ai ai cũng biết.
Sau khi được phóng thích, chú Kiệt và gia đình qua Mỹ diện
HO. Chú được bảo trợ và đưa về sinh sống tại thành Ất Lăng (Atlanta) từ ngày ấy
cho đến tận bây giờ. Chú chưa một lần ra khỏi tiểu bang, chưa một lần về Việt
Nam, cũng có thể nói là chú chẳng còn cơ hội nào để về lại Việt Nam nữa, mọi
cánh cửa đã đóng chặt!
Chú Kiệt khi mới qua Mỹ cùng vợ và ba đứa con, hai vợ chồng
chú làm công nhân trong một hãng rau gần nhà, công việc đơn giản, không đòi hỏi
trình độ hay tiếng Anh, chỉ cần chăm chỉ làm. Làm ở hãng rau rất cực nhọc và
lương thấp, nhiệt độ trong hãng lúc nào cũng chỉ 30 độ F. Công nhân mặc ba bốn
lớp áo quần mà vẫn lạnh run, công việc tiếp xúc với rau và nước nên càng thêm lạnh,
nhiều người sanh bệnh đau khớp nặng nề, những ai chịu không nổi thì đành bỏ việc.
Tía vợ tôi cũng làm ở hãng này một thời gian là nghỉ, các khớp ngón tay cứng đơ
vì tiếp xúc lạnh lâu ngày.
Công việc cực khổ là vậy nhưng vợ chồng chú Kiệt vẫn phải
bám đến cùng vì không làm thì không biết sống bằng cách nào khác. Thế rồi một
hôm tai họa ập đến. Chú Kiệt vì quá keo kiệt, quá bủn xỉn, tiết kiệm từng li từng
tí. Chú không cho mở điện để tiết kiệm tiền, trong nhà đốt đèn cầy. Khi chú và
vợ còn đang làm việc ở hãng thì đèn cầy làm cháy căn trailer, cả ba đứa con bị
chết cháy.
Chú Kiệt ở tù nhiều năm, chịu nhiều di chứng tâm lý nên thần
kinh không được minh mẫn, giờ lại thêm cú sốc kinh khủng này nữa nên tinh thần
của chú càng tệ hơn. Vợ chú là cô Hồng bị trầm cảm nặng nề một phần cũng chính
sự keo kiệt đến cay nghiệt của chú. Cô Hồng hầu như không tiếp xúc với ai cả, mức
độ trầm cảm của cô Hồng nặng đến độ người ta không cho làm nữa. Cô Hồng mất việc
nằm nhà, lang thang đi lấy lon, giấy cạc tông… suốt nhiều năm cô lủi thủi
gần như không nói năng, âm thầm như một cái bóng, sống như một hình nhân, không
một ai tiếp xúc với cô.
Căn Trailer bị cháy, ba đứa con chết thảm, đời chú Kiệt từ
đây coi như chấm hết! Chú Kiệt và cô Hồng sống vất vưởng như hình nhân ở giữa
cuộc đời này. Hãng bảo hiểm bồi thường một số tiền khá lớn, cộng với sự quyên
góp của nhiều người hảo tâm, sau đó mua được căn nhà khá lớn ở đường Robert.
Tôi không nhớ rõ là ai đứng ra mua lại căn nhà cho chú, căn nhà khá to lớn thuộc
địa phận của thành phố Morrow. Vợ chồng chú ở tại căn nhà này từ đó cho đến bây
giờ.
Căn nhà rất đẹp, có basement, vườn hoa, xích đu...nhưng chỉ
trong vòng vài năm chú đã biến căn nhà thành một ổ chuột, một ổ chuột đúng
nghĩa chứ không hề tỷ dụ, ví von hay nói quá. Chú Kiệt không có bằng lái, không
biết lái xe, chỉ với chiếc xe đạp cà tàng vậy mà một ông già nhỏ thó ấy đã góp
nhặt tha về nhà đủ thứ hằm bà lằng, những thứ mà người ta vứt đi, bỏ rác. Hễ thấy
vật gì người ta bỏ là chú tha về nhà. Người Việt mình có câu: “Kiến tha lâu
cũng đầy tổ”.
Thật đúng như vậy, căn nhà chú Kiệt đầy chất ngất đồ đạc vô
dụng, chất từ basement lên đến tận trần nhà, trong nhà không có lối đi, đồ ăn
thức uống hôi thối kinh khủng, chuột làm ổ không biết bao nhiêu mà kể. Ngoài
sân vườn chú đào cả mấy chục cái hầm, dùng những thùng phuy nhựa đặt xuống
để chứa nước mưa. Cả khu vườn và sân nhà như một khu địa đạo hay một bãi chiến
trường vậy. Khi tôi viết những dòng chữ này tôi không biết dùng từ ngữ gì
để mô tả hết sự kinh khủng của căn nhà chú Kiệt cũng như sự kỳ quặc quái đản của
chú.
Khi mua nhà thì điện, nước, gas đầy đủ nhưng sau đó thì cắt
hết. Suốt bao nhiêu năm dài chú hứng nước mưa để dành dùng vào việc nấu ăn, tắm
rửa. Chú chặt cây trong vườn để nấu nước, nấu cơm...Thật không biết sử dụng cái
hình dung từ nào để nói cho mọi người hiểu hết cái hoàn cảnh và con người chú
Kiệt, cái hoàn cảnh chú tự tạo ra cho mình, có thể nói chú như người rừng vậy!
Có thể khẳng định trường hợp chú Kiệt và nhà của chú là độc
nhất, chưa thấy trường hợp thứ hai. Đừng nói là chỉ ở tiểu bang Georgia, có thể
nói cả nước Mỹ cũng không có căn nhà thứ hai như thế! Cô Hồng (vợ chú) giờ thì
gần như là người câm, cả ngày không nói một lời, đã vậy lại bị đột quỵ nằm một
chỗ đến độ loét cả thịt. Tất cả những gì trong căn nhà này từ con người đến hiện
trường thật chẳng khác gì địa ngục.
Sự việc kéo dài nhiều năm, mãi đến năm rồi chúng tôi quyết định
làm cái gì đó cho chú. Anh Khoa Vương, một nghị viên của thành phố Morrow và là
một doanh nhân trẻ rất thành đạt trên thương trường. Em Mai Dương, một bạn trẻ
cũng thành đạt trên thương trường vừa tích cực trong mọi công việc xã hội, thể
thao, văn nghệ… Bà Maria, một phụ nữ người Mễ Tây Cơ sống gần nhà chú Kiệt, vẫn
thường đem tặng thức ăn cho hai vợ chồng chú.
Chúng tôi và một số bạn trẻ đến nhà chú dọn dẹp trong nhiều
tuần liền. Chúng tôi phải mướn đến mười hai thùng rác (Dumpster) loại lớn nhất
mới dọn hết được số rác trong nhà chú Kiệt. Dọn dẹp đã mệt nhưng còn mệt hơn nữa
khi chú Kiệt cứ chạy theo giữ lại, hoặc kéo lại những món đồ vô dụng ấy. Chú tiếc
của, chú không muốn bỏ những thức rác ấy, cứ thế giằng co vì vậy mà tốn thêm thời
gian. Quý vị khó có thể tưởng tượng nổi đồ đạc rác rến nhiều đến độ mười hai
thùng rác ở trong căn nhà. Mùi hôi thối kinh khủng, chuột chạy rần rật cả bầy…
Thật không sao tả nổi! Chúng tôi phải mặc đồ bảo hộ, mang khẩu trang chứ dơ dáy
hôi thối không sao chịu nổi.
Trong lúc dọn dẹp tôi phát hiện ra số tiền mặt mà chú giấu
diếm khắp nơi trong nhà, số tiền lên đến 4,900 dollars. Chú Kiệt có nhà (căn
nhà của chú nếu tính theo giá thị trường ở Georgia thì cũng 200,000 dollars,
còn như so với giá ở Cali thì không dưới 1.000.000 dollars), có tiền trong nhà
bank, có tiền mặt, có trợ cấp thực phẩm… lẽ ra chú có một cuộc sống cũng tươm tất
đầy đủ như mọi người, tất cả cũng vì tính keo kiệt, bủn xỉn mà sinh ra cái hoàn
cảnh đáng thương như thế. Cái tính cách đã hình thành và số phận phải chịu như
thế. Cũng có thể một phần từ sang chấn tâm lý của những năm tháng trong tù, một
phần từ sự khác biệt môi trường sống trong những năm mới qua Mỹ… tất cả đã tạo
thành số phận của vợ chồng chú Kiệt. Chú đã biến cuộc sống của chú và người
thân của chú thành bi kịch cũng chỉ vì tính cách của chú.
Mai Dương là một bạn trẻ rất nhiệt tình năng nổ, có năng lực
và uy tín. Mai Dương đứng ra kêu gọi bạn bè quyên góp được hơn 25,000 đô la để
chi trả dọn dẹp và mướn thợ sửa sang lại căn nhà. Sau đó Mai Dương còn kêu gọi
bạn bè mua lại giường ngủ, mùng mền, bàn ghế và nồi niêu song chảo mới hoàn
toàn cho chú. Có một điều trớ trêu là hình như chú đã quen sống với cái ổ chuột,
căn nhà sửa sang lại khang trang, vật dụng mới tinh sạch sẽ… thì chú Kiệt lại
không thích, chú oán trách những người giúp chú, chú la lối sao vất hết đồ đạc
của chú. Chú nói chú thích căn nhà cũ của chú chứ không thích căn nhà mới này,
thật hết biết luôn!
Tình hình cô Hồng càng thê thảm hơn, không ai chăm sóc,
không thân bằng quyến thuộc, không con cái… Cuối cùng Mai vận động để đưa cô Hồng
vào viện dưỡng lão, từ đó cô Hồng được chăm sóc về y tế cũng như việc ăn
uống đều tốt đẹp hơn. Bản thân chú Kiệt chẳng có một giấy tờ gì cả, Mai Dương lại
phải chở chú đi khắp nơi để xin cấp lại giấy tờ tùy thân. Mai Dương chở chú Kiệt
đi bác sĩ khám sức khỏe thân thể lẫn thần kinh. Phải nói là vô cùng khó khăn và
rất mất thời gian, chú làm mất hết giấy tờ và cũng đã lâu nên việc làm lại giấy
tờ đòi hỏi thời gian khá nhiều tuần, vì không không có giấy tờ hợp lệ nên tiền
trong nhà bank chú cũng không thể lấy được. Tinh thần chú Kiệt không minh mẫn,
nhớ nhớ quên quên, ấy vậy mà số tiền bao nhiêu thì chú nhớ chính xác
không sai một xu.
Mới tuần rồi chú lại gây chuyện, chú hoang tưởng cho là hàng
xón lấy cắp đồ của chú, chú qua đập xe người ta. Cảnh sát đến còng tay bỏ tù.
Mai Dương lại bỏ công sức và thời gian ra để đi giúp chú. Nhờ luật sư Phạm
& Nguyen cùng đi để xin bảo lãnh chú về, xin giảm tiền phạt và chứng
minh cho tòa thấy thần kinh chú không bình thường.
Mai Dương là một cô gái trẻ, duyên dáng, đã tốt nghiệp đại học
Georgia State, đã từng mở công ty vận tải và hiện giờ là chủ nhà hàng phở
King Express sát bên trường đại học Georgia State. Mai Dương còn là một Phật tử
thuần thành, nhiệt tâm, cáng đáng nhiều việc cho chùa. Mai Dương đứng ra vận động
gây quỹ xây dựng chùa, tổ chức xin tài trợ, xin giấy phép...Phải nói Mai Dương
là trụ cột, là phụ tá đắc lực của chùa HA. Ngoài ra Mai Dương còn tình nguyện dạy
tiếng Việt cho trẻ em ở chùa HA trong suốt mười mấy năm nay. Chùa HA mà không
có Mai Dương thì không biết sẽ ra sao?
Có một điều đáng tiếc là hình như người Việt mình ở đâu cũng
vậy, luôn luôn kình chống nhau, chia rẽ nhau, đấu đá nhau, phỉ báng mạ lỵ nhau.
Cộng đồng người Việt ở Georgia này cũng không ngoại lệ, chia bè phái phe nhóm
gây náo loạn từ đời thường và trên mạng xã hội. Các phe nhóm đấu đá kịch liệt,
nhẹ nhất là nói vu vơ, phao tin không căn cứ và nặng hơn là chụp đủ thứ mũ cho
nhau. Người Việt là sắc dân nhiều mũ nón nhất, thẳng tay chụp mũ, ụp nón cối
lên đầu những ai mà mình không thích hay những ai khác ý kiến với mình. Chủ tịch
cộng đồng lẽ ra phải là người tạo sự đoàn kết mọi người, lẽ ra phải dung hòa để
cùng nhau hoạt động, đằng này chủ tịch lại là người gây thị phi, gây chia rẽ nặng
nề.
Những việc tranh chấp nội bộ, can dự vào tranh chấp ở chùa
chiền, ủng hộ sư nầy, trục xuất sư kia, đặt để người theo phe cánh mình, riết rồi
Phật tử chùa QM bỏ đi hết ráo. Chùa QM là ngôi chùa đầu tiên ở Georgia, chùa có
truyền thống sinh hoạt rất tốt, Phật tử rất đông nhưng bây giờ thì vắng như
chùa Bà Đanh. Phật tử ngao ngán việc tranh chấp đấu đá trong chùa, mọi người lẳng
lặng bỏ đi, chẳng ai muốn dính dáng đến những việc như thế. Việc cuồng
Trump, tổ chức đón rước Trump, tổ chức đi lên Washington DC để tham gia bạo loạn
6/1 (cũng may là FBI chưa sờ gáy đến)… Những sự việc như thế gây nên sự náo loạn
trong cộng đồng, gây phân hóa nặng nề trong cộng đồng.
Riêng trường hợp chú Kiệt thì chẳng thấy cộng đồng xuất hiện,
chẳng thấy cộng đồng ra tay giúp đỡ chú. Giả sử không có em Mai Dương không biết
đời chú Kiệt sẽ như thế nào. Cũng xin nói cho rõ ràng là giữa chú Kiệt và Mai
Dương hoàn toàn không có quan hệ họ hàng hay bà con chi cả. Hiện tại Mai Dương
còn giữ những chứng từ về lô đất để sau này vợ chồng chú Kiệt chết sẽ chôn vào
đấy. Lô đất này do những người hảo tâm đóng góp mua để chôn cất ba đứa con chú
chết cháy. Những ngày tháng sắp tới chắc chắn vợ chồng chú Kiệt có việc gì chắc
cũng chỉ có Mai Dương đứng ra cáng đáng chứ chẳng có ai đủ nhiệt tình.
Trời cuối thu thời tiết đã lạnh lắm rồi, ngôi nhà chú Kiệt
giờ khang trang, sạch sẽ, có điện nước đầy đủ. Chú Kiệt sống một mình. Cô Hồng
nằm trong viện dưỡng lão, ba đứa con đã chết. Chú không có bà con hay họ hàng
thân thích ở Mỹ. Chú vẫn thường đạp xe vào viện dưỡng lão thăm cô Hồng. Chú vẫn
đạp xe đi lang thang và nhặt nhạnh đồ người ta bỏ ra để tha về nhà. Căn bệnh
keo kiệt, bỏn xẻn, tiếc của vẫn bám riệt lấy chú. Cũng chính căn bệnh này mà
thành ra tính cách và số phận như thế. Hình như khá nhiều người Việt ở Mỹ cũng
có cái bịnh tiếc của, món đồ gì cũng muốn giữ dù đã không còn xài nữa. Nhiều
người vẫn ngày ngày đi chợ đồ cũ tha về đủ thứ… Nhà nào cũng chất đồ đạc ngập cả
garage, basement…
Chú Kiệt ngày càng già, càng yếu, tinh thần vốn đã không
minh mẫn thì càng già càng xuống hơn nữa, nói lắp bắp cà lăm một câu hết cả mấy
phút không xong. Chú không thiếu tiền, chú có tiền già, có tiền trợ cấp thực phẩm,
có tiền nhà bank và ngay căn nhà cũng khá to hơn nhà của đa số người làm công
nhân hãng xưởng lương bấm giờ. Cái chú thiếu là sự minh mẫn để biết sống, biết
sử dụng đồng tiền, biết buông bỏ những thứ không cần thiết...
Cũng may là đời còn có người có tấm lòng nhân ái, có năng lực,
có sự nhiệt tâm tận tình giúp chú. Nếu không có Mai Dương, Khoa Vương, bà Maria
và các bạn trẻ khác phụ dọn nhà thì chú sẽ chui rúc trong cái đống rác khổng lồ
ấy cho đến hết đời. Nếu không có Mai Dương chở chú đi làm lại giấy tờ, chở đi
bác sĩ, bảo lãnh ra khỏi nhà tù, dàn xếp những rắc rối do chú gây ra...Không biết
giờ này chú sẽ ra sao?
Tiểu Lục Thần Phong
Ất Lăng thành, 2023
Chú thích: Nhóm Trái Tim Việt (Vietheart) đã được
chính phủ tiểu bang cấp giấy phép tổ chức vô vụ lợi. điều này giúp các vị
đóng góp cho nhóm sẽ được khấu trừ khi khai thuế.
