NGƯỜI RẦU MẶT DẠN - Ngự Thuyết

Một người lính Vệ binh quốc gia Ukraine, ảnh chụp năm 2022

Trên nhiều trang báo giấy hay báo mạng, thỉnh thoảng có những tấm hình gây xúc động mạnh. Những khuôn mặt dạn dày, mệt nhọc, bơ phờ, râu ria lởm chởm, đôi mắt lặng lẽ và buồn buồn. Vai thì súng ống nặng trĩu, mình thì áo giáp, áo trận trùm kín. Hình ảnh đó dễ khiến ta liên tưởng đến mấy câu thơ trong Chinh Phụ Ngâm:

Hơi gió lạnh người rầu mặt dạn

Dòng nước sâu ngựa nản chân bon

Đấy là hình ảnh của những người lính chiến Ukraine đang lấy sinh mạng của mình chống lại quân xâm lăng hung tàn. Quả là có vài ba nét tương đồng giữa những người lính đó với bất cứ người lính chiến nào, kể cả người chinh phu trong Chinh Phụ Ngâm cách đây hơn 200 năm.

Tuy nhiên sự khác biệt cũng rất lớn. Là vì, trong cái dáng dấp “người rầu mặt dạn” nơi người chiến sĩ Ukraine hôm nay có ẩn giấu nhiều nét ưu tư, và cả hoang mang lẫn căm thù. Vâng, tại sao, vào thế kỷ 21 này của loài người, lại có cuộc tiến quân xâm lăng “quá đột ngột, quá phi lý, quá quái đản” từ một nước láng giềng lớn mạnh gấp mấy mươi lần? Bỗng dưng, không một lời tuyên chiến, chúng kéo qua gần hai ngàn xe tăng, xe bọc sắt, tràn ngập con đường rất dài từ biên giới phía bắc đến gần sát thủ đô, cùng với gần 200 nghìn quân với súng đạn, khí giới trang bị đến tận răng. Như bão táp, như sóng dữ, như lửa thiêu. Phi lý, điên cuồng, hung tàn.  

Chúng muốn gì? Muốn ngoạm lấy thủ đô của một nước nhỏ trong vài ba ngày, muốn ăn tươi nuốt sống cả nước đó trong vài ba tuần, như chúng luôn miệng hô hào, gào thét? Loài người đã biến thành loài thú dữ trong rừng hoang, lớn ăn bé, mạnh giết yếu? 

Vậy nước bị xâm lăng phải xoay xở cách nào đây để tìm cho ra con đường sống sót? Đất nước khỏi bị xóa sạch khỏi bản đồ thế giới? Khó khăn lắm thay! Cho nên họ lo âu, hoang mang, căm thù. 

Cũng may nhân loại vẫn có nhiều nước, nhiều người còn nhân tính, lòng tốt. Họ sẵn sàng ra tay viện trợ nước bị xâm lăng, dù chỉ giúp về mặt khí tài, theo cách hành xử thông thường trong bang giao  quốc tế. Họ muốn tránh một cuộc chiến lan rộng có thể biến thành thế chiến thứ 3 trong khi cái nước vô cớ xâm lược đó có thủ sẵn rất nhiều đầu đạn nguyên tử.  

Nhưng liệu lòng tốt ấy kéo dài được bao lâu? Họ có đủ kiên nhẫn viện trợ cho một cuộc chiến đấu đầy cam go và trường kỳ hay không? 

Và đây mới là vấn đề sinh tử. Nước nhỏ, người thưa, của ít. Xương máu khô cạn dần. Dẩu cho có đủ khí giới được bạn bè năm châu viện trợ, nhưng những bắp thịt rắn rỏi, những quả tim cháy bỏng, có thể nào tồn tại mãi mãi. Cho nên nét ưu tư luôn luôn in hằn lên khuôn mặt của người lãnh đạo kiệt xuất (trước đây không lâu, đó là một nghệ nhân về hài kịch, luôn luôn mang lại tiếng cười cho đời), và của những chiến sĩ gan dạ, anh hùng. Cầu mong cuộc chiến mau chấm dứt trong vinh quang cho nước bị xâm lăng, trước khi người Ukraine yêu nước bị xuất huyết đến cùng cực, trước khi những tay súng cuối cùng gục ngã.

*

Trong Chinh Phụ Ngâm có hai câu thơ thật hay. Ý đối ý, lời đối lời, âm đối âm. Đối nhau từng chữ một từ đầu câu đến cuối câu, từng nhóm hai hay ba chữ cũng đối, để kết hợp lại thành hai câu thơ đối nhau rất chặt chẽ, tài tình, nói lên hai cảnh đời hoàn toàn đối nghịch của chinh phu và chinh phụ ngày xưa. Chàng thì ruổi ngựa xông pha ngoài ngàn dặm mây trời che phủ, thiếp thì chỉ luẩn quẩn dạo hài trên lối cũ ít khi được đặt chân tới nên còn rêu bám đầy:

Chàng ruổi ngựa dặm trường mây phủ

Thiếp dạo hài lối cũ rêu in

Những lúc nhớ chồng, quanh quẩn mãi trong nhà cũng buồn, mà ra ngoài một mình càng thấy cô đơn hơn, cho nên rất hiếm khi nàng bước ra khỏi cửa. Làm nhớ hai câu thơ trong Truyện Kiều, cũng rêu phong đầy sân:

Sân rêu chẳng tỏ dấu giày

Cỏ cao hơn thước liễu gầy vài phân

Lại khiến nhớ luôn mấy câu thơ trong Trường Can Hành của Lý Bạch ra đời cách đây hơn 1200 năm:

Môn tiền cựu hành tích

Nhất nhất sinh lục đài

Đài thâm bất năng tảo

Lạc diệp thu phong tảo

Khái Hưng dịch:

Ngoài cửa thưa chân bước

Rêu xanh mọc thành hàng

Rêu đầy không thể quét

Lá rụng gió thu mang

Thiếu phụ Phương Đông, từ ngàn xưa, không muốn hoặc ngại ngùng bước ra khỏi cửa khi lang quân của mình đi xa, nhất là khi đi chinh chiến. Người chinh phụ Ukraine của thời nay hẳn không có cái cung cách đó. Họ bạo dạn hơn, xông xáo hơn, tự do hơn. Nếu muốn, nàng có thể đi tìm kỷ niệm, tìm những lối cũ đã cùng sánh vai đi dạo với chàng khi đất nước chưa bị xâm lăng. 

Nhưng lối cũ đâu còn nữa. Nơi cư trú an toàn ở hậu phương đâu còn nữa. Với kỹ nghệ chiến tranh của thời đại này, quân xâm lăng đã có thể và đã san bằng nhiều thành phố. Nhiều thị trấn bị xoá sạch, không còn dấu vết, không còn tìm thấy được trên bản đồ. Trong chiến tranh hiện tại, bất kỳ một nơi nào của nước bị xâm lăng đều có thể bị bom đạn, hoả tiễn bay vèo vèo đến tiêu diệt. Nói gì đến những “lối cũ rêu in”. 

Người chinh phụ Ukraine bây giờ phải trải qua quá nhiều đau thương so với chinh phụ ngày xưa. Hàng triệu nàng chinh phụ đã phải bồng bế con thơ bỏ nhà cửa, bỏ làng xóm, bỏ thành thị, bỏ quê hương đi lánh nạn tại một đất nước xa lạ, có khi cách quê hương ngàn vạn dặm. Phải như thế nàng với đứa con yêu mới có thể sống sót, và chàng mới yên tâm ở lại quyết chiến với quân thù. Nhiều cảnh biệt ly đau đớn xẩy ra. Chàng tiễn nàng tại sân ga đưa nàng ra nước ngoài trước khi chàng lên đường ra trận. Hoặc nàng đứng trước nhà chuẩn bị di tản, vói tay vẫy tiễn đưa chàng đang ngồi trên chiến xa trong đoàn quân xa nối đuôi nhau chạy. Có ai dám hẹn ngày tái ngộ. Biệt ly hay vĩnh biệt?

Nhưng không phải chỉ có biệt ly mà thôi. Không phải chỉ có “tán”, mà còn có “tụ”.  Đấy là chuyện hiếm có. Có những chàng và nàng chưa phải là chinh phu chinh phụ. Họ là những người tuổi trẻ yêu nhau, vừa mới được huấn luyện lái máy bay chiến đấu. Họ không chia tay trong nước mắt. Trái lại họ vội vàng làm đám cưới. Cưới nhau xong, nàng vội vàng lên máy bay lao vào không gian mênh mang hung hiểm quyết chiến với quân thù. Chàng cũng bị hung hiểm không kém, trong một chiến đấu cơ khác trong không gian bao la. Mong họ không bị bắn rơi để còn sống mà gặp lại nhau. Để tiếp tục những phi vụ khác.

Những người lính của Tiểu đoàn súng trường 420 của Ukraine. Hình chụp tháng 7/2023

Người Ukraine anh hùng. Thế giới loài người không thể bỏ rơi họ, không thể để họ chiến đấu một mình trước quân xâm lăng bạo ngược. Hơn nữa, nếu Ukraine bị thôn tính, sẽ đến phiên những nước khác chịu chung số phận. Đó là quy luật. Giúp Ukraine đồng thời tự cứu lấy chính mình, họ ý thức được điều đó. Cho nên Ukraine vẫn đứng vững sau gần 5 tháng kịch chiến. Và Ukraine sẽ phản công lấy lại những phần đất bị quân thù chiếm đóng. Những lời hăm he rằng sau vài ba ngày chúng sẽ chiếm được thủ đô, sau vài ba tuần chúng sẽ chiếm trọn đất nước, đã biến thành lời nói nhảm nhí không đáng làm trò cười cho thiên hạ.    

Thế giới loài người yêu chuộng tự do đang chăm chú nhìn những tấm gương lẫm liệt của Ukraine.

7/2022

***

Bài nói trên được viết cách đây gần 3 năm. Hiện thời tình hình thế giới đã thay đổi nhiều.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, hình chụp tháng 1/2025. Chỉ sau hơn 3 năm lãnh đạo đất nước trong cuộc chiến chống quân xâm lược Nga, ông Zelenskyy trông già hẳn đi.

Trái với dự đoán của Nga rằng thủ đô Ukraine sẽ bị chiếm lấy trong vòng vài ba ngày, cả nước Ukraine sẽ bị thôn tính trong vòng vài ba tuần. Nay sau hơn 3 năm, trước cuộc kháng chiến dũng mãnh và bên bỉ của Ukraine với sự viện trợ khí tài lớn lao từ châu Âu, và Mỹ dưới thời Tổng Thống Biden, Nga chỉ lấy được 4 tỉnh miền đông của Ukraine, tức là khoảng 20% diện tích của cả nước. Ngược lại, Ukraine cũng đang chiếm cứ một phần đất nhỏ của Nga sát vùng biên giới. Cuộc chiến đang diễn ra khốc liệt. Số thương vong của hai bên lâm chiến lên tới hàng trăm nghìn người.

Đất nước Ukraine bị tàn phá, đổ nát vì chiến tranh. 

Bakhmut, tháng4/2023

Thành phố Vovchansk (khu vực Kharkiv của Ukraine) sau cuộc pháo kích và ném bom của Nga, tháng 6.2024

Cuộc bầu cử tổng thống tại Hoa Kỳ vừa rồi đã có ảnh hưởng lớn đối với tình hình chiến sự nói trên. Ông Donald Trump thắng cử, lên làm tổng thống. Ông có thể cắt hoặc rút bớt viện trợ quân sự cho Ukraine. 

Thoạt tiên Tổng thống Trump tuyên bố chấm dứt viện trợ quân sự, và ngưng chuyển thông tin tình báo cho Ukraine. Nếu thế, Ukraine sẽ lâm nguy. Liên hiệp châu Âu, đứng đầu là Anh và Pháp, lập tức phản ứng, triệu tập tất cả các nước thuộc Liên Âu, đưa ra nghị quyết viện trợ quân sự tối đa cho Ukraine. Và nếu cần, Anh, Pháp sẽ điều quân tới Ukraine. Thủ tướng Anh Keir Starmer còn tuyên bố rằng Ukraine là tuyến phòng thủ bảo vệ nước Anh. Nói khác đi, nếu Ukraine thua trận, các nước còn lại của châu Âu cũng sẽ bị Nga xâm lăng. Sau đó Tổng Thống Hoa Kỳ đã thu hồi quyết định chấm dứt viện trợ quân sự và ngưng chuyển thông tin tình báo.  

Trong khi đó, nhiều cuộc họp mặt thượng đỉnh của các vị nguyên thủ quốc gia đã diễn ra liên quan đến chiến sự giữa Ukraine và Nga. Họ mong tìm kiếm một giải pháp hòa bình nào đó. Chẳng hạn cuộc họp mặt giữa Tổng Thống Hoa Kỳ và Tổng Thống Ukraine; Tổng Thống Hoa Kỳ và Tổng Thống Pháp, Thủ Tướng Anh; cuộc điện đàm giữa Tổng Thống Hoa Kỳ và Tổng Thống Nga. Như vậy đủ thấy tình thình hiện nay vô cùng nghiêm trọng.

Tuy nhiên ánh sáng cuối đường hầm chưa thấy xuất hiện. Đề nghị ngưng bắn của Ukraine chưa được Nga chấp thuận. Cả thế giới đang hồi hộp chờ đợi. 

Mong rằng Liên Âu và Mỹ tiếp tục viện trợ cho nước yếu bị xâm lăng.

20/3/2025 

Ngự Thuyết