Những năm 1965- 1975 nhà mình sơ tán ở làng Đông, nhớ nhiều người nhưng
nhớ nhất anh Đa. Bây giờ kể chuyện anh Đa thôi, vì anh này hay nhất trong kí ức
của mình về cái làng này.
Anh Đa lùn, đen, xấu. Anh Di nói cái mặt thằng Đa chành bành giống cái
l. trâu. Anh sống với mẹ già, sau mẹ chết anh ở một mình. Nhà nghèo quá, 24, 25
tuổi rồi hỏi cô nào cũng bị chê.
Là con liệt sĩ, lại con một, anh khỏi đi bộ đội. Con trai trong làng ai
lớn đều đi bộ đội hết, còn lại dăm ba anh tuổi như anh thôi, chỉ có anh là chưa
vợ.
Mẹ anh khóc lên khóc xuống , anh vẫn chẳng quan tâm đến chuyện vợ con.
Cho đến khi mẹ anh chết anh vẫn độc thân. Mình hỏi anh sao anh không lấy vợ.
Anh nói tao để vậy để đàn bà nó thèm.
Anh nơm cá cực tài, cầm nơm úp nhoay nhoáy, hễ dừng lại mò là y như có
một con cá to. Nghe tiếng đóng thành nơm, anh biết chắc cá nhỏ hay to, ngon hay
dở để dừng lại bắt hay không. Chẳng bù cho mình, úp úp mò mò, tóm lại chỉ vài
con cá diếc, cá rô. Một lần úp nơm, bao giờ xâu cá của anh cũng dài nhất, đầy những
con cá ngon, đắt tiền. Mình dân Thị Trấn lên, thấy thế thì thích lắm, bám theo
anh suốt ngày.
Anh chỉ làm hai việc: đi đập lúa thuê và nơm cá bán lấy tiền. Cứ mùa lúa
là anh đi đập lúa cho các gia đình có chồng con đi vắng, một đêm đập lúa được
trả vài lon gạo. Thế cũng đủ sống, lại được tiếng giúp đỡ gia đình neo đơn.
Anh không đoàn đội.
Hồi này ai không đoàn đội bị coi như thanh niên chậm tiến, con gái vì thế bụng
thì chê nghèo nhưng miệng lại có cớ chê anh chậm tiến. Ai bị chê chậm tiến thì
sốt ruột lắm, phấn đấu như điên, anh tỉnh bơ, không quan tâm.
Hội họp cuộc nào anh cũng đến nhưng chỉ đứng sau nghe. Thanh niên làng tranh
nhau lên nói toàn từ sáo rỗng - lý tưởng, hoài bão, tiên tiến, thi đua, quyết
tâm, căm thù, phấn đấu.v.v.. Anh cười hậc, é he một tiếng to rồi phủi đít quần
ra về.
Hôm sau họp anh lại đến, lại đứng sau, lại nghe lý tưởng, hoài bão, tiên
tiến, thi đua, quyết tâm, căm thù, phấn đấu. v.v...Anh lại cười hậc, é he một
tiếng, phủi đít quần ra về.
Luôn luôn như thế.
Anh Chư gặp mình nói Lập ngoan, học giỏi, cháu ngoan Bác Hồ, đừng quan
hệ với thanh niên chậm tiến. Mình dạ dạ nhưng vẫn chơi với anh cu Đa như
thường. Đêm nào cũng vậy, con trai lớn chút trong làng đều đi đặt túm bẫy lươn,
câu cá cặm. Đặt đầu hôm, ba bốn giờ sáng thì đi thăm.
Một đêm mình đi thăm túm lươn, hôm đó được nhiều, hơn chục con, mừng lắm
hí hửng xách oi về thì gặp anh Đa đi từ nhà chị Thơm ra. Mình hỏi, anh đi mô
ri? Anh nói, không.
Minh thấy anh mặc cái áo bộ đội dài gần đến gối (anh lùn mà). Nghi nghi,
mình kéo vạt áo anh lên, chim cò phơi ra cả, hoá ra anh không mặc quần. Mình
ngạc nhiên nói, sao vào nhà người ta lại không mặc quần? Anh cười phì một tiếng
rồi bỏ đi. Nhà chị Thơm một mẹ một con, chồng "thoát li" làm lấm
nghiệp, thằng cu con chị mới hơn 4 tuổi. Mình nghi lắm.
Mình lẻn theo anh Đa.
Anh Đa lại vào nhà chị Hà. Chị Hà có chồng hy sinh, vừa báo tử năm
ngoái. Chị vẫn say sưa sinh hoạt đoàn, biến đau thương thành hành động cách
mạng, hăng hái phát biểu lý tưởng, hoài bão, tiên tiến, thi đua, quyết tâm, căm
thù, phấn đấu.v.v. Bà con làng xóm khen lắm, vẫn nói với con gái con dâu: đó,
sang nhà con Hà mà coi.
Mình vào sau hồi nhà chị Hà. Tối quá không thấy gì, chỉ nghe chị kêu hệt
như mèo kêu.
Mình chặn anh Đa ở
cổng nhà chị Hà, nói, em biết rồi nha. Anh Đa túm cổ áo mình, nói, mi nói tao
giết. Về sau, lần nào đi nơm anh vừa nơm suất của anh, vừa nơm suất của mình.
Mạ mình toàn khen thằng Lập dạo này nơm cá giỏi. Hi hi.
Làng Đông có chừng 4-5 trăm nóc nhà, hơn 1 trăm nóc là nhà hoặc là chồng chết
hoặc "thoát li", số còn lại bị ế thuộc diện "vườn không nhà
trống". Không biết anh Đa chui vào bao nhiêu nhà trong số 100 nóc nhà ấy,
chỉ biết suốt cuộc chiến tranh 1965-1975, tối nào cứ đến 3-4 giờ sáng anh Đa
lại mặc cái áo bộ đội dài đến đầu gối, không thèm mặc quần, đi hết nhà này đến
nhà kia, 5 giờ sáng thì về.
Mình hỏi, sao anh không mặc quần? Anh nói, mặc mần chi, cởi vô cởi ra
mất thời giờ.
Hoà bình, anh Đa hơn ba chục tuôỉ vẫn chưa vợ.
Một hôm làng tổ chức tuyên dương các mẹ các chị là phụ nữ tiên tiến,
chung thuỷ đảm đang. Các mẹ các chị sắp hàng dài nhận phần thưởng, nhận giấy
khen, mặt ai nấy hớn hở.
Anh Đa cũng đến, đứng sau cùng, nghe chị Hà đại diện phát biểu lý tưởng,
hoài bão, tiên tiến, thi đua, quyết tâm, căm thù, phấn đấu… Anh Đa cười hậc, é
he một tiếng to rõ rồi phủi đít quần ra về.
Hi hi.
Nguyễn Quang Lập
