"Thôi mình đi em nhé...”!
Hồi mới qua
Mỹ, lần đầu thấy tấm bảng ghi là Estate Sale cắm ở góc đường, tôi đoán là một
hình thức bán bớt đồ cũ trong nhà. Như bày bán ở Garage thì gọi là Garage Sale;
bày bán ở sân sau nhà thì gọi là Yard Sale; dọn nhà thì người ta bán bớt những
thứ không tiện đem theo với bảng cắm là Moving Sale, còn Estate Sale… chắc cũng
tương tự. Tự dặn là về phải tra tự điển, nhưng rồi tôi quên luôn! Nhớ lại những
ngày mới đến Mỹ, ra đường thấy chữ gì không hiểu thì cứ nhủ lòng về tra tự điển,
nhưng bao giờ cũng quên nhiều hơn là nhớ.
Cho tới một hôm tình cờ nghe cô bạn
Mỹ làm chung kể chuyện, tôi mới hiểu chính xác Estate Sale là bán sạch
gia tài. Cổ kể là vợ chồng cổ mua được bộ bàn ăn thuộc loại đắt tiền,
còn rất mới, nhưng với giá chỉ một phần mười giá trị thực của bộ bàn ăn đó.
Theo cô ấy cho biết, bộ bàn ăn trị giá năm ngàn đồng, dù nó chỉ còn mới được
tám mươi phần trăm, nên có phải mua với giá một, hai ngàn đồng, cô ấy cũng đồng
ý mua. Vậy mà vợ chồng cô ấy mua được với giá chỉ năm trăm đồng, từ một căn nhà
treo bảng Estate Sale. Cô ấy phải ghi xuống giấy ngày, giờ và địa chỉ của căn
nhà đó. Rồi thông báo cho chồng cô ta biết trước mấy ngày để đến đúng hôm đó,
hai vợ chồng phải dậy sớm mà đi xếp hàng. Khi lọt được vào ngôi nhà Estate
Sale, cô nhanh chóng quyết định, nhưng phải kể là may mắn nên cô đã mua được bộ
bàn ăn thuộc loại đắt tiền với giá quá rẻ.
Trò chuyện thêm với cô bạn, tôi mới
hiểu ra Estate Sale là bán toàn bộ đồ đạc trong nhà: từ ly tách muỗng chén, đến
quần áo, giường ngủ, tủ trà, bệ thờ; tới cả tranh, tượng, đồ kỷ niệm… Nhưng giá
bán của Estate Sale không rẻ như Garage Sale, Yard Sale, hay Moving Sale vì
không phải là đồ thừa trong nhà. Lý do bán hết các thứ trong nhà vì chủ nhà phải
vô viện dưỡng lão chẳng hạn; những người già neo đơn ấy không có thân nhân để
có thể cho lại, nên họ bán hết, bán sạch, với giá cao hơn bán đồ cũ, đồ thừa của
Garage Sale, Yard Sale, hay Moving Sale…
Và người Mỹ đi Estate Sale như đi hội
chợ, nhất là Estate Sale ở những khu nhà giàu. Ngay từ sáng sớm thiên hạ đã xếp
hàng ghi tên, xe đậu dài hai ba blocks đường. Tới giờ mở cửa, người ta tranh
nhau mua. Sau đó bưng bê nườm nượp, náo nức như được chia của.
Câu chuyện về Estate Sale như một hiểu
biết thêm về đời sống Mỹ trong đầu óc mới tới định cư của tôi. Rồi thời gian và
cuộc sống cá nhân, gia đình quay cuồng theo cơm áo gạo tiền nên chả nhớ gì tới
Estate Sale nữa.
Cho tới một sáng cuối thu, đã bảy giờ
nhưng mặt trời còn chưa ló dạng. Không gian yên ắng tới chỉ nghe mỗi tiếng đồng
hồ tích tắc trên tường. Ngoài cửa sổ, sương còn phủ ngọn đồi sau nhà mờ ảo màu
lá vàng phai. Không gian đẹp nhưng buồn quá, nhất là cái lạnh đã len lỏi về, đậu
trên những ngón tay cảm giác điêu tàn.
Tôi đi thay quần áo để lên đường, đi
giúp một ông bạn già. Hôm nay ổng bán Estate Sale. Tuy hẹn chín giờ nhưng tôi
đi sớm để có thời gian ngồi uống với ông bình trà. Bởi đêm qua thao thức về
ông, tôi nghĩ sau hôm nay, có thể là lần cuối tôi gặp ông trong đời. Nhớ lại,
tôi quen biết ông chừng năm, bảy năm trước, dịp tôi phỏng vấn Cựu Thiếu tướng
Đỗ Kế Giai ở Trung tâm sinh hoạt cao niên trong thành phố. Bữa đó, chính
ông đã đến bắt tay tôi trước, hỏi tôi có phải là Phan mà ông thường đọc đó
không? Tôi có cảm tình ngay với một người lớn tuổi, hiền lành, đôn hậu. Tình
thân chưa có nhưng lòng cảm mến thì nhiều, tôi cho ông số điện thoại để tiếp tục
nói chuyện vào dịp khác bởi tôi đang bận với cuộc phỏng vấn…
Rồi tình thân nảy nở sau những lần
ông mời tôi đi uống cà phê, rất thỉnh thoảng, nhưng ông thực sự có hiện diện
trong tôi như một người bạn mà tôi thường tự trách là ít thăm hỏi ông, hay mời
ông đi uống ly cà phê. Giao tiếp với người già chỉ mất ít thời gian mà được lợi
rất nhiều về kiến thức và kinh nghiệm sống. Biết thế, nhưng khi có thời gian rảnh
thì tôi vẫn đi chơi với bạn trẻ nhiều hơn; Chỉ khi cần hỏi, là cần tới người
già thì tôi mới nhớ tới ông, gọi ông, mời ông đi uống ly cà phê… để hỏi. Tôi là
một con người hiện đại qua cách tìm thông tin là biết hỏi ai; và ông bạn già là
người thuộc thế hệ cũ qua việc sẵn sàng cho không kiến thức, kinh nghiệm tích
lũy cả đời. Sự cho và nhận co giãn theo tuổi đời thì tôi co ông giãn. Đó là ý
nghĩ hôm trời mới chớm thu, tôi gọi ông, mời ông đi uống ly cà phê vào một sáng
cuối tuần. Hôm đó, tôi không có gì để hỏi ông mà chỉ là bỗng nhớ tới một người
bạn mà quỹ thời gian của người đó không còn nhiều nên tôi dành thời gian rảnh rỗi
có được cho ông.
Hôm đó ông nói với tôi là, “…anh
cũng đã già.” Tôi tin nhận xét của ông vì tôi đã vừa từ chối bạn bè trang lứa rủ
nhau đi nông trại của một người bạn từ sáng sớm để hạ một con dê và nhậu tới
chiều. Chắc chắn là một cuộc vui, nhưng rồi cuộc vui nào cũng tàn. Bạn bè chưa
già thì còn dịp khác để gặp. Nhưng ông bạn già hiu hắt như gió thu, hôm tình cờ
gặp nhau ngoài chợ, lòng tôi bất an sau khi chia tay…
Hôm đầu thu đó, hỏi thăm ra mới biết,
vợ ông đã qua đời hồi hè. Ông không cho tôi biết vì bà đi thăm con gái với cháu
ngoại bên Cali, bị đột qụy và mất luôn ở bên ấy. Ông muốn đưa bà về Dallas để
lo ma chay vì bà đã sống ở Dallas mấy chục năm. Nhưng người con trai ông sống ở
Dallas thì lại muốn em gái lo ma chay cho mẹ luôn bên Cali cho tiện. Cái lý của
anh ta đưa ra là chết ở Mỹ thì lo ma chay ở đâu cũng chỉ là cái nhà quàn như
nhau…
Tôi chỉ quen biết ông như một người
viết và một độc giả, chưa bao giờ tôi uống với ông một ly bia vì ông không rượu
bia, không thuốc lá. Nhưng hôm đầu thu đó, ông tự tay mượn điếu thuốc lá đang
cháy dở trên tay tôi; ông hút một hơi thuốc thật sâu, rồi trả lại tôi. Tôi sợ
ông sặc, nhưng ông không sặc như tôi sợ. Ông nhả khói chậm rãi, và chìm vào tâm
sự, “Tôi chưa bao giờ nói với anh, cũng không nghĩ tới chuyện nói với ai. Nhưng
nỗi buồn trong tâm khảm tôi lớn dần như mầm bệnh ung thư tới hồi bộc phát. Tôi
biết là trước sau gì cũng chết, tôi không sợ chết, chỉ buồn lòng người làm cha
mà không biết dạy con mình…”
“…Vợ chồng tôi chỉ có hai người con.
Lo được cho thằng lớn ăn học tới ra đại học không phải nợ tiền học đồng nào. Nó
đi làm, lãnh lương cất riêng vào trương mục nhà băng của nó. Ngày ngày vẫn về
nhà ăn, ở, cha mẹ lo. Nó cho đó là lối sống Mỹ, và nó chọn cách sống ấy.
"Cha mẹ đừng tọc mạch vào thu
nhập của con cái". Nhưng khi nó muốn lấy vợ thì nó chọn lối sống của người
Việt là dù sống ở đâu trên địa cầu thì chuyện cưới hỏi của con cái, cha mẹ người
Việt cũng đứng ra lo cho con.
Thế là vợ chồng tôi lo cưới vợ cho
con trai. Tôi không lấy gì làm buồn lòng vì cha mẹ tôi cũng đi cưới vợ cho tôi
khi xưa. Nhưng rồi con tôi muốn mua nhà. Nó trình bày với vợ chồng tôi, nó mua
nhà trăm rưỡi, cần mượn nhà băng một trăm ngàn, nếu trả trong ba mươi năm thì tổng
số tiền nó phải trả cho nhà băng lên tới ba trăm ngàn. Nghĩa là một trăm ngàn vốn
với hai trăm ngàn tiền lời trong ba mươi năm. Nó muốn cha mẹ giúp đỡ cho nó mượn
một trăm ngàn, để nó trả dứt căn nhà ngay khi mua, không phải trả tiền lời cho
nhà băng. Nếu nó phải trả ra số tiền ba trăm ngàn trong ba mươi năm, thì mười
năm cho một trăm ngàn. Nó sẽ trả cho cha mẹ một trăm ngàn trong mười năm là khả
năng có thể.
Tôi bắt đầu thất vọng về con trai
tôi. Vì gom hết tiền 401-K của cha mẹ thì đủ một trăm ngàn cho nó mượn. Vợ chồng
đã về hưu thì tiền già gói gém cũng đủ sống, nhưng tiền đâu lo cho con em nó còn
trong đại học để khỏi mượn nợ học như nó? Tôi suy nghĩ nhiều đêm, đằng nào cũng
mất con rồi! Đó là cái giá phải trả cho mưu cầu tương lai của con cái. Tôi đưa
nó đến Mỹ chứ tự nó đâu đi một mình được. Tôi sinh ra nó, chứ nó đâu tự xuất hiện
trên đời này được… Nhưng tôi thất bại trong chuyện dạy nó sống đùm bọc với người
thân. Tôi có lỗi đã để nó hấp thụ lối sống ích kỷ của xứ sở này. Đằng nào tôi
cũng mất con rồi. Nếu đồng ý cho nó mượn một trăm ngàn không tiền lời là tôi đã
thẳng thắn nhìn nhận mình thua cuộc; không bao giờ dạy được con quay lại lối sống
đùm bọc nhau của người Việt mình nữa. Nhưng từ chối nó… thì tôi mất luôn vợ! Vì
mẹ nào chả thương con, thương càng mù quáng tình mẫu tử càng lên ngôi.
Nó trả lời cho tôi câu hỏi, ‘tiền
đâu để lo cho em nó?’ ‘Thì ba mẹ lấy tiền con trả hàng tháng để lo cho nó.’ Tôi
định hỏi câu hỏi quan trọng nhất theo kinh nghiệm của tôi là, ‘Nhưng con có chắc
là con sẽ trả cho ba mẹ hàng tháng. Hay trả vài tháng… rồi quên luôn?’
Tôi thương vợ tôi nên đã làm điều
tôi biết trước nhưng vẫn làm là tôi cho con trai tôi mượn một trăm ngàn. Vợ tôi
mất tinh thần nhiều năm sau đó vì đúng là nó không trả. Nhưng chúng tôi được trời
phật cho lại đứa con gái muộn màng. Nó là nguồn an ủi, niềm vui còn lại cho vợ
chồng tôi. Lúc nào nó cũng vui vẻ nói là ba mẹ chết rồi thì tài sản cũng để lại
cho anh em con thôi. Thì anh Hai cần trước thì anh Hai lấy trước. Ba mẹ đừng có
giận anh Hai nữa, chỉ tổn hao sức khoẻ cho ba mẹ thôi. Còn con, nợ học thì ai
đi học ở Mỹ mà không nợ. Chừng con ra trường thì con trả. Ba mẹ đừng lo nữa…
Con bé lạc quan nói sao làm vậy. Về
sau, nó lấy chồng bên Cali nên về Cali sống. Vợ tôi muốn bán nhà, dọn về Cali ở
với con gái thì thằng con trai không cho đi vì bà nội phải ở Dallas để trông con
cho vợ chồng nó đi làm…
Đến cái chết đột ngột của mẹ nó. Tôi
muốn đưa bà ấy về Dallas để lo ma chay vì bà ấy sống ở đây đã như là quê hương.
Nó ngại tốn kém nên lý lẽ bất dung tình với cả cha mẹ. Tôi không buồn sao được
anh…”
Ôi, cái hôm đầu thu đó! Nhớ lại sao
mà buồn. Và tại sao lại có hôm nay, tôi đến giúp ông bạn bán Estate Sale, bán hết
gia tài một lần để giã biệt. Buổi chiều cuộc đời như không gian thu tràn ngập
lá vàng bay, những nảy nở mùa xuân, khoe sắc hạ, thu úa, đông về… Người ta có sống
tới trăm tuổi thì mùa thu thứ một trăm của cuộc đời cũng phải rời bỏ ngôi nhà
không cần bật đèn giữa nửa đêm cũng biết lối đi tới nơi muốn tới; bán bỏ cả cái
thìa khuấy ly cà phê mỗi sáng đã không thể nhớ nổi nó có trong nhà từ bao giờ
mà người gia chủ chỉ nhớ chắc là khuấy ly cà phê bằng cái thìa khác sẽ không
ngon; bức tranh mua garage sale có vài đồng bạc hồi mới qua Mỹ, nhưng không có
nó trên tường nhà thì cứ tưởng mình đang ở chơi nhà bạn, hay nhà bà con chứ
không phải nhà mình; đến tiếng cái đồng hồ nhà mình cũng khác hẳn tiếng đồng hồ
nhà khác mà chỉ có mình phân biệt được… lại còn nắm đất quê hương trên bàn
thờ, hồi ra đi mình mang theo để nhớ đường về. Nhưng nó nằm im lặng đã bốn
mươi năm. Bây giờ người đem nó đi còn gởi lại nắm xương ở quê người thì nắm đất
quê hương ấy trở thành oan nghiệt. Cho không ai lấy, bán chẳng ai mua, mà ném
qua cửa sổ thì hóa ra mình đã biến thành thú vật.
Tôi ứa nước mắt trên tay lái, làm
sao ông bạn tôi có thể sống sau hôm nay khi chính tay tôi bán hết những gì đã gắn
bó với ông cả đời. Tôi, chính tôi, đã tiếp tay thần chết sớm bắt ông rời bỏ
thói quen và kỷ niệm; rồi rời bỏ tới người thân; cuối cùng là rời bỏ cuộc đời…
Nhưng nhớ lại tâm sự đầu thu của ông, ông đi dự đám tang của vợ ông bên Cali
như người quen biết cũ, mấy chục năm vợ chồng còn lại cái trống không trong
lòng già; con trai ông đi dự đám tang của mẹ dửng dưng đến mức đường về, anh ta
nhắc ông trên phi cơ là ba phải làm di chúc căn nhà lại cho con, vì ba đi đột
ngột như má thì chính phủ lấy nhà…
Tôi nghĩ chắc anh ta không chỉ muốn
lấy căn nhà đã trả hết mà muốn lấy luôn cả phần bảo hiểm nhân thọ của cha nên mới
chọc giận ông đúng thời điểm tinh thần và thể lực của ông suy kiệt nhất sau mấy
ngày đám tang bên Cali. Tôi biết anh ta, có gặp mặt vì Dallas đâu có mấy nhà
hàng của người Việt. Nhưng chưa chào hỏi anh bao giờ để cất giữ bí mật cho cha
anh – là bạn tôi. Anh là ai trong gia đình lớn của anh, gia đình nhỏ của anh,
trong xã hội anh đang sống… tôi không quan tâm tới địa vị hay tên tuổi của anh ở
địa phương. Tôi chỉ biết là tôi đã có lỗi với một người không có lỗi gì với tôi
là anh. Tôi đã đồng ý với con gái của ông bạn, dù chỉ nghe ông kể, “…con còn phải
đi làm và lo lắng cho gia đình con. Con không thể chăm sóc cho ba mỗi ngày như má.
Nhưng má mất rồi thì ba không thể ở một mình. Ba có chuyện gì, không ai biết,
không ai hay… làm sao con yên tâm. Con xin ba giao hết nhà cửa cho anh Hai… muốn
làm gì làm bên Dallas. Ba về Cali với con. Ba phải ở viện dưỡng lão vì con
không thể và không có thời gian để lo cho ba như má. Nhưng vài hôm con sẽ có thời
gian ghé thăm ba một, hai tiếng đồng hồ; con nấu được gì ngon, con đem vô cho
ba ăn… ba có chuyện gì, người chăm sóc cho ba sẽ báo ngay cho con, con vô ngay
với ba…”
Tôi có tào lao lắm không khi khi
không lên tiếng về chuyện nhà người khác? Tôi nói với ông hôm đầu thu, “Chia buồn
với ông về sự mất mát người thân nhất của ông mà tôi không biết, cho dù ông có
cho hay thì tôi chắc cũng không có điều kiện bay qua Cali để viếng tang của bà.
Thôi thì ngày nào còn sống hãy tính chuyện đời cho xong để êm xuôi khi ra đi.
Ông bà đã giúp con trai không phải nợ tiền học. Tôi tính nhanh là đã cho anh ta
năm chục ngàn. Ông bà cho mượn một trăm ngàn mua nhà – và không hoàn lại. Vậy
là ông bà đã cho con trai một trăm năm chục ngàn. Nên bây giờ ông bán căn nhà
đã trả hết mà ông đang ở, cũng cỡ một trăm năm chục ngàn. Số tiền đó cho hết
con gái, là công bằng với con cái.
Ông về Cali sống với đề nghị của con
gái là hoàn toàn hợp lý. Số tiền bảo hiểm nhân thọ của vợ ông, gởi con gái để
lo cho ba những ngày cuối đời ba, lo cả hậu sự cho ba. Thừa thiếu gì thì tôi
tin là con gái ông không tính toán với ông. Còn phần bảo hiểm nhân thọ của ông
thì di chúc lại cho con gái. Nhưng chỉ nhờ cô ta quản lý số tiền đó để về sau
chia đều cho hết cháu nội, cháu ngoại của ông bà. Cứ đứa nào vô đại học thì được
nhận một khoản tiền do ông bà để lại cho con cháu ăn học. Tôi biết, với đà lạm
phát và trượt giá ở nước Mỹ thì số tiền học bổng miễn hoàn lại cho con cháu sẽ
không nhiều, nhưng rất có ý nghĩa về mặt tinh thần với đời thứ ba của gia đình
ông trên nước Mỹ…”
Câu chuyện đầu thu mới đó mà đã cuối
thu rồi! Ông bạn tôi đúng là người độ lượng như tôi đã tin ông như thế! Ông
giao căn nhà cho con dâu để cho mướn kiếm thêm tiền chợ cho cháu nội ông được sống
sung túc hơn. Ông di chúc lại căn nhà cho con dâu của ông chứ không bán. Giấy tờ
xác quyết là tài sản riêng của con dâu, “để nhỡ… vợ chồng con xảy ra chuyện bất
trắc gì sau khi ba mất. Thì ba mẹ chỉ giúp được con một chỗ ở để nuôi mấy đứa
cháu nội của ba mẹ. Cảm ơn con.”
Ông cho hết con gái khoản tiền bảo
hiểm nhân thọ của mẹ cô ấy. Ông nghe tôi về khoản tiền bảo hiểm nhân thọ của
ông. Ông chỉ còn giữ lại hàng hà kỷ niệm trong từng đồ vật mà tôi đang bán ra
cho những người không quen biết. Thế nên mắt ông lạc thần trông theo từng kỷ niệm
vĩnh biệt ông lần cuối khi ra cửa một mái ấm gia đình đã tới hồi kết.
Buổi sáng một ngày cuối thu mà tôi sẽ
không bao giờ quên hình ảnh một người đàn ông biệt xứ lúc cuối đời, tay khép lại
cánh cửa nhà mình lần cuối, bình thản nói với vợ, “thôi, mình đi nghe em…” là
di ảnh của bà mà ông kẹp ở nách để khoá cửa ra đi...
Ngoài đường, những trang trí cho
ngày lễ Halloween đã lên đèn dọc lối đi. Tôi nhìn ông thả bộ ra xe mà thấy một
kiếp người đến với cuộc đời cách nay tám mươi năm, chỉ có tiếng khóc là gia tài
thì hôm nay là món cuối cùng Estate Sale. Bởi ông trầm ngâm buổi sáng, thở dài
buổi trưa, rồi ngấn lệ buổi chiều theo từng kỷ niệm vĩnh biệt ông ra đi. Nhưng
cuối ngày ông lại mỉm cười với di ảnh vợ lúc khoá cửa, cái nháy mắt tinh nghịch
của ông với di ảnh bà là bằng chứng ông đến với cuộc đời này bằng một tiếng
khóc, nhưng khi ra đi ông đã đem theo một người tình. Tôi nhìn theo ông ấy tan
vào thế giới ma quỷ và màn đêm phủ về. Nhìn lại mình sau một ngày tiếp tay thần
chết, nách tôi kẹp chai rượu thần chết thưởng cho tôi nhưng quân sĩ của thần chết
đã giao lộn vào nhà một người không uống rượu nên phải nằm chờ tới Estate Sale
của ông bạn.
Tới Estate Sale của tôi, cũng là
kinh doanh từ vốn một tiếng khóc chào đời, tôi sẽ kẹp nách mang theo được gì
lúc ra đi? Chỉ biết chai rượu thường nhưng để lâu năm cũng ngon như nước cam
tuyền… từ đầu tiên mộng tới phiền muộn sau.
Đâu đó là thơ Bùi Giáng. Nên, uống
xong ly rượu cùng nhau/ hẹn rằng mãi mãi quên nhau muôn đời…
Khi hiểu được thơ Bùi Giáng thì cuộc
đời coi như đã tàn thu. Còn bạn?
Phan
