Trong cuốn The Importance of
Living của Lâm Ngữ Đường (Nguyễn Hiến Lê dịch là Một Quan Niệm Sống Đẹp)
có một chương đề cập tới Kim Thánh Thán, một nhà phê bình và cũng là một nhà
văn nổi tiếng sống trong thế kỷ 17 dưới triều nhà Thanh. Lâm Ngữ Đường kể là
trong một chiều mưa khi ngồi với một người bạn trong một ngôi miếu cổ, Kim
Thánh Thán đã ghi lại những chuyện trải qua trong đời sống mà ông cho là đã đem
lại cho ông những niềm vui lớn nhất trong đời. Ông kể lại được tất cả 33 điều.
Đọc những điều đem lại lạc thú cho Kim Thánh Thán người ta thấy đó không phải
là những gì vĩ đại cho lắm mà hầu hết chỉ là những chuyện khá tầm thường, như
một cơn mưa ào đổ xuống giữa trưa hè, đống tuyết ngoài sân, mầu đỏ của ruột
trái dưa hấu, xóa nợ cho một người quen, con mèo thình lình xuất hiện khiến lũ
chuột phá phách phải bỏ chạy… Những chuyện đó đều kết thúc bằng một câu hô
thán: “Chẳng cũng khoái ư!”
Đọc hết những điều đó, những điều mà
Kim Thán Thán cho là đem lại sướng khoái cho ông, thì người ta có cảm tưởng là
ông kể chúng ra như một cách cảm ơn chúng. Ông cảm ơn những điều đã đem lại cho
ông những niềm vui trong đời sống. Những điều ấy sau đó được ghi chung trong
bài phê bình Tây Sương Ký rất nổi tiếng của ông. Những điều ghi xuống trong lúc
ngồi trong miếu nhìn mưa rơi đó được coi là một bài tản văn hay nhất cổ kim của
văn học Trung quốc.
Vậy thì ngay cả những chuyện tầm
thường cũng vẫn có thể là những thứ đáng để được cảm ơn trong đời sống chứ
chẳng cần phải là những điều gì cao siêu khó làm, khó thấy trong đời sống.
Tự nhiên tôi nhớ mấy câu tội nghiệp
này, chắc là của một cô gái nghèo ở một vùng quê nào đó:
Cảm ơn cái cối, cái chầy
Đêm đêm giã gạo có mày, có tao
Cảm ơn cái cọc cầu ao
Nửa đêm vo gạo có tao, có mày…
Người phụ nữ trẻ đầu tắt mặt tối lo
công việc nhà cho chủ quần quật vẫn tìm được an ủi nơi những đồ vật vô tri gần
gũi chung quanh: cái cối, cái chầy giã gạo, cái cầu ao … Cô đơn và tội nghiệp
biết chừng nào. Có lẽ vì thế mà cô cảm ơn chúng.
Ngày lễ Tạ Ơn năm nay tôi cũng thấy
phải cảm ơn nhiều thứ ngoài những điều vẫn tâm nguyện cảm ơn mỗi đầu ngày khi
thức dậy với ngày mới chứ chẳng cần phải đợi cho đến Thanksgiving…
Thí dụ cha mẹ, gia đình chị, em, con
cháu … cả những người đã ra đi, bạn bè, nước Mỹ đem cho đời sống bình an, những
ân tình của bạn bè suốt chiều dài đời sống, những năm tháng đã sống trên đời
này, quá khứ, tuổi thơ kỷ niệm, những cuốn sách đã đọc, những bài thơ, những
bản nhạc nghe rồi vẫn còn ở lại trong trí, mùi nước hoa, mùi mái tóc, mùi cà
phê buổi sáng, mùi đất khi những giọt mưa vừa rơi xuống… Bằng ấy điều phải cảm
ơn mỗi lúc thoáng qua trí nhớ. Nhưng cũng còn biết bao nhiêu điều, biết bao
nhiêu thứ chưa kể ra vì trí nhớ cũng có lúc mỏi mệt không tìm lục thấy.
Chẳng hạn như cái mở chai tire
bouchon đang nằm trước mặt. Thiếu nó thì làm sao … giải quyết cái chai đỏ
tối khuya hôm nay. Nó không là cái cối giã gạo, cái chầy, cái cọc cầu ao nhưng
không có thì khổ. Hai ba giờ sang đi mua ở đâu? Hay cái hộp viễn khiển remote
control giữa lúc bệnh lười vùng lên không muốn đứng dậy đổi đài khác để
khỏi phải xem những đoạn pha trò vô duyên hay … lại đổi đài để tránh một cuốn
phim Tầu cho đầu óc khỏi bị nhiễm độc. Hay là cái ly chân dài rót đầy Pinot
Noir, Cabernet Sauvignon… bị (?) ánh sáng đèn chiếu hắt qua. Hay một bản nhạc
có giọng ca thân thiết một thời. Rồi cũng phải cảm ơn cuốn sách cũ đọc từ mấy
chục năm trước vừa tìm lại được và mở lướt qua vài trang là bao nhiêu thứ lũ
lượt kéo trở lại, lôi theo cả những cơn mưa trong cái thành phố chưa trở lại từ
gần nửa thế kỷ nay. Hay đôi mắt mà Đinh Hùng thấy “có thơ mùa hạ / má phấn hồng
lên bóng phượng hoa”. Nhiều khi chỉ là một câu hát lạc lõng trong đầu cứ trở
lại hoài trên môi…”Gió chiều thầm vương bao nhớ nhung…”. Hay cũng cần cảm ơn
một chuyện tử tế bất ngờ đến nào đó, như tô mì Quảng treo tòn ten ở cửa trong
lúc không có nhà giữa lúc đang phân vân không biết làm sao đối phó với cái ông
dạ dầy khó tính đang thức giấc. Hay những giấc mơ gặp lại dăm ba người, ngửi
lại được mùi hơi thở thơm của những đứa con và luôn cả mùi khai của chiếc
giường trong căn nhà cũ ở Sài Gòn. Những buổi sáng chủ nhật chở chúng đi chơi,
nét hân hoan trên mặt chúng, những âm thanh của thành phố không còn trở lại
được nữa. Lại cũng phải cảm ơn “mảnh tàn y” còn giữ lại được như như chiếc áo
thị Bằng còn gây quyến luyến cho nhà vua sau sự ra đi vĩnh viễn. Thôi cũng phải
cảm ơn cái iPhone: không có nó làm sao sống.
Vậy nên hôm nay, ngày Thanksgiving,
phải cảm ơn thêm những thứ vừa kể ở trên, sợ rằng vài ba năm nữa, trí nhớ bỏ đi
thì làm sao nhớ lại được mà … Thanksgiving chúng.
Cảm ơn tất cả. Cảm ơn đời sống (coi
vậy mà) rất đáng sống này.
Bùi Bảo Trúc
