Nguyễn Ánh (1762-1820)
Nguyễn Ánh bị Huệ ép cho cùng đường đành sang cầu cứu Xiêm La và người Pháp.
Một mưu thần dưới trướng bảo Ánh:
– Thưa minh công, theo ngu ý của tôi ngài nên nằm gai nếm mật đợi thời chờ
cho lực lượng nhà Tây Sơn suy yếu rồi hãy phản công bằng thực lực của chính
mình. Nếu bây giờ dựa vào sức ngoại bang có thể ngài sẽ dành lại được giang sơn
mau chóng nhưng tôi e là sẽ xảy ra thảm cảnh rước voi dày mả tổ chăng?
Ánh trợn trừng hai con ngươi mà rằng:
– Nhà ngươi có đứng vào vị trí của ta mới hiểu được lòng ta. Toàn bộ gia tộc
nhà ta bị một tay bè lũ Tây Sơn giết hại nếu ta không trả được thù thì có xứng
làm kẻ đứng trong trời đất hay chăng?
Kẻ đó nói:
– Thưa tôi hiểu mối uất hận của ngài. Nhưng thiển nghĩ thù nhà tuy quan
trọng nhưng non sông này còn quan trọng hơn ngàn vạn lần. Nếu một mai ngài trả
được mối hận nhà mà non sông lại lọt vào tay giặc thì biết tính sao?
Ánh vắt tay lên trán suy nghĩ rất lung. Những thây người đẫm máu, những
tiếng than khóc xé ruột của người thân lần lượt hiện về trong tâm trí Ánh. Ánh
ngẩng đầu lên dứt khoát:
– Đúng sai gì hãy để hậu thế phẩm bình, nay ta hãy cứ thỏa mãn chí tang bồng
của ta. Ngươi có biết không, ai cũng nghĩ ta chỉ vì thù tư mà dựa dẫm người
Xiêm La và người Pháp để tiêu diệt nhà Tây Sơn, thật sự tất cả các ngươi đều
lầm, các ngươi biết một mà không biết hai. Ánh nghĩ một lát lại thở dài nói
tiếp. Hiện nay nền chính trị cũng như đời sống xã hội nước ta đang sa vào vũng
lầy cổ tục, nếu không chấn hưng thì e là sẽ tụt hậu trầm trọng so với các nước
lân bang.
Ta nhìn ra phương Tây thấy tư tưởng cũng như nền văn hóa của họ vượt xa
chúng ta cả mấy trăm năm, nếu được sau khi mượn tay họ trả mối thù giết hại
dòng tộc ta muốn dựa vào họ để cải cách lại nền văn hóa nước nhà.
Kẻ mưu sĩ nhìn Ánh đầy nghi hoặc. Ánh cười ha hả:
– Ôi chí của chim hồng chim hộc loài cỏ lác có thể hiểu được sao? Ta nói cho
ngươi hay Huệ là một tay thân thịt áo lông, lòng chồn dạ cáo. Bên ngoài hắn tỏ
vẻ vì dân nước và phục tùng nhà Tây Sơn nhưng thật sự trong bụng hắn chứa đầy
tham vọng.
Kẻ mưu sĩ lắc đầu cười thầm cúi mình xá Ánh rồi cáo lui. Ba hôm sau kẻ mưu
sĩ ấy bỏ Ánh mà chạy sang đầu quân cho Huệ. Huệ nhìn kẻ ấy thấy mình hạc mặt
chuột thì nghĩ:
– Cổ nhân bảo mình hạc thì ác mặt chuột thì gian, kẻ này ta có nên sử dụng
hay chăng?
Tính Huệ xưa nay vốn hào sảng yêu chuộng người tài bởi vậy chỉ nghĩ thoáng
qua một chút rồi cười nói:
– Ta áo vải cờ đào, một niềm đau đáu vì non sông nòi giống nay ngươi bỏ chỗ
tối sang nơi sáng nguyện giúp ta tiêu trừ tên chuột nhắt Nguyễn Ánh âu cũng
thuận theo lẽ tự nhiên vậy.
Kẻ mưu sĩ cúi gập mình mà rằng:
– Cảm tạ sự ưu ái thâu nhận của ngài tôi nguyện óc gan lầy đất cũng không từ
nan.
Huệ hỏi:
– Nhà ngươi ở dưới trướng của hắn bao lâu?
Kẻ sĩ đáp:
– Dạ thưa gần mười năm.
Huệ nói:
– Vậy là người theo hắn từ thuở hắn còn trứng nước? Ta muốn ngươi nói rõ cho
ta về tính cách cũng như suy nghĩ của hắn liệu có được chăng?
Kẻ sĩ sửa áo đáp:
– Ánh là kẻ bên ngoài cương nhưng bên trong nhu. Điểm yếu chết người của hắn
là luôn mang nặng trong lòng mối thù gia tộc, tôi nghĩ kẻ nào mà chỉ đau đáu
trả tư thù thì trí tuệ sẽ luôn bị bó buộc bởi hai chữ vì thân. Nếu Ánh nghĩ
thông suốt đem lợi ích quốc gia dân tộc lên hàng đầu hắn sẽ là một tay anh hùng
lật đất đổi trời. Kẻ có tham vọng làm vương mà hạ mình cầu cứu ngoại bang đã là
một sai lầm nghiêm trọng, theo ngu ý của tôi tốt nhất mình hãy tự lực tự cường.
Muốn đất nước phát triển có thể nhìn vào nền văn minh của người ta mà thay da
đổi thịt nhưng không đồng nghĩa với việc để cho người kiềm tỏa mình. Ánh nói
thì hay mà suy nghĩ của Ánh tôi nghĩ còn nhiều điều chưa thoát ly khỏi gấu váy
đàn bà.
Huệ cười thầm tự nhủ:
– Tên này ăn nói cũng khéo đấy, vừa nói về Ánh nhưng đồng thời hắn “dạy
khéo” cả ta.
Kẻ mưu sĩ chưa lập gia đình nên Huệ cho hắn tạm thời sang ở cùng Ngô Thời
Nhậm.
Từ đó kẻ mưu sĩ đã ngày đêm cống hiến nhiều kế hay giúp cho Huệ lắm phen
khiến quân của Ánh khốn đốn. Ánh thề một ngày tiêu diệt được Tây sơn sẽ băm vằm
kẻ phản tặc.
Năm 1792 Huệ đột ngột lâm trọng bệnh qua đời khi mới 40 tuổi. Con trai Huệ
là Quang Toản lên nắm quyền. Quảng trí hèn, tài sơ cuối cùng bị Ánh tiêu diệt,
vương triều Tây Sơn hoàn toàn sụp đổ. Sau khi giành thắng lợi Ánh bắt đầu cuộc
trả thù bỉ ổi nhất trong lịch sử Việt Nam. (1)
Ánh cho người lùng xục khắp hang cùng ngõ hẻm quyết tìm cho được kẻ mưu sĩ.
Hơn mười ngày quân lính xục xạo từ hang chuột góc bếp vẫn không thấy kẻ ấy.
Mấy năm sau, vào một buổi sáng Ánh lúc này đã lên ngôi lấy niên hiệu là Gia
Long, đang thiết triều thì được quân lính canh cổng thành vào bẩm báo có một kẻ
cụt chân hò hét bên ngoài đòi diện kiến cho bằng được nhà vua.
Ánh cho là sự lạ liền khiến quân lính cho kẻ đó vào.
Nhìn kẻ đứng dưới vóc hạc mặt chuột, Ánh hơi nghi nghi nhưng kẻ này râu ria
xồm xoàm lại chột một bên mắt nên Ánh chưa dám chắc bèn hỏi:
– Ngươi là ai muốn gặp trẫm có chuyện gì?
Kẻ cụt chân cười ha hả nói:
– Cách xa chưa bao lâu lẽ nào ngài vội quên kẻ mưu sĩ đã theo ngài từ thuở
còn hàn vi?
Ánh ồ lên một tiếng, rồi cười nói:
– Qủa nhiên là ngươi, nếu là mấy năm trước khi ta vừa tiêu diệt xong Huệ tìm
được ngươi hẳn ta đã ban cho ngươi cái chết không nhẹ nhàng, nhưng bây giờ ta
đã ở ngôi cao muôn dân trong vào ta cũng chả thèm chấp một kẻ đã thành đứa vô
dụng như ngươi.
Kẻ cụt chân con mắt còn lại long sòng sọc nhìn Ánh:
– Khi các người kéo quân đánh vào quân Tây Sơn lẽ ra ta đã bị vùi xác trong
chiến loạn nhưng ta đã gắng gượng chạy thoát và cố gắng sống cho đến ngày hôm
nay, ngài có biết vì sao chăng?
Ánh lắc đầu:
– Thú thật là ta không biết, ngươi có thể nói rõ ta nghe được chăng?
Ánh nhìn kẻ ấy vẻ tò mò. Kẻ cụt chân vung gậy chỉ vào mặt Ánh:
– Là để gặp lại ngươi đấy.
Ánh giật nảy mình suýt chút nữa thì đứng bật dậy. Nhưng Ánh cố kìm nén ngồi
im.
Kẻ cụt chân nói tiếp:
– Ngươi từng nói với ta sẽ không vì tư thù mà rước ngoại bang vào dày xéo
non sông, ngươi lại còn vung vít rằng sẽ
thay da đổi thịt cho đất nước này. Nay thì sao? Ngươi diệt nhà Tây Sơn trả thù
một cách bỉ ổi táng tận lương tâm đến cầm thú cũng phải ghê sợ. Nay người ngồi
ngôi cao lại đặt ra sưu cao thuế nặng khiến sinh linh khốn khổ. Ta đã từng nghĩ
ngươi rốt cuộc cũng chỉ là kẻ miệng chó mõm quạ nay thì thật đúng lắm thay. Nếu
ta là ngươi thì đã không như bây giờ. Tại sao ngươi không lập nên đất nước của
riêng ngươi cùng Huệ chia đôi hai miền nam bắc ngươi quản Nam để Bắc Hà cho Huệ
song song cùng tồn tại, gạt bỏ mối tư thù, nước sông không phạm nước giếng. Nếu
ngươi làm được như vậy thì hậu thế ngàn đời ngợi ca ngươi thay vì ngươi trở
thành mảnh gương xấu cho muôn đời phỉ nhổ.
Nghe những lời ấy Ánh rúng động tâm can lẩm bẩm:
– Nếu ta làm vậy liệu có được không?
Nhìn kẻ cụt chân nói:
– Nếu ta làm như ngươi nói thì liệu Huệ có tha cho ta chăng? Huệ là tay tham
vọng không hề nhỏ.
Kẻ cụt chân nói:
– Đúng vậy Huệ tham vọng không nhỏ nhưng tấm lòng vì dân vì nước của Huệ là
vô cùng bao la. Nếu như ngươi cố quên thù cũ đưa ra sách lược cùng Huệ chia đôi
hai miền để non sông ổn định thì Huệ chắc chắn sẽ nghe.
Ánh nói:
– Tại sao trước đây ngươi không nói cho ta điều này?
Kẻ cụt chân cười:
– Ngươi còn nhớ có lần ta dâng ngươi một chiếc túi chăng, ta nói trong chiếc
túi đấy có chứa một cẩm nang giúp ngươi thực hiện được hoài bão của ngươi mà
không cần phải đổ máu người dân vô tội nhưng ngươi chỉ cười trừ xem ta là tên
nói xằng.
Kẻ cụt chân thở dài:
– Dù sao mọi sự cũng đã rồi nói nhiều cũng chả được gì. Từ nay ta mong ngươi
hãy suy nghĩ thấu đáo vì nhân dân mà thay đổi những đạo luật hà khắc. Dân là
gốc triều đình là ngọn không có nhân dân thì ngôi cao quyền trọng cũng chỉ là
phù du, kẻ nào dùng cái ác để quản lý đất nước lấy bất công để cai trị bá tánh
thì sớm muộn cũng bị diệt vong mà thôi.
Kẻ cụt chân nặng nề lê tấm thân tàn rời hoàng cung. Ánh ra lệnh cho quân
lính không được cấm cản hắn.
Đêm đấy Ánh đang nằm ngủ, giật mình choàng dậy vì một giấc mơ kinh hoàng.
Ánh thấy rất nhiều người máu me be bét quây quanh mình khóc lóc, chửi bới đòi
đền mạng. Khuôn mặt Huệ uy nghi hai mắt như điện chiếu thằng vào Ánh mà nói:
– Ta sẽ được ngàn đời nhắc đến với sự ngưỡng vọng nuối tiếc còn ngươi sẽ bị
hậu thế nguyền rủa.
Ánh hét lớn:
– Không, không ta không phải thế, ta không phải thế.
Một tiếng sét đinh tai, rồi mưa như trút. Ánh hốt hoảng chạy lại mở toang
cửa nhìn ra sân. Từng dòng nước mưa chảy tràn, dưới làn chớp sáng ngời đỏ quạch
như máu người…
Trương Đình Phượng
(1) Quang Tự, Quang Điện, Nguyễn Văn Trị rồi các con của Nguyễn Nhạc gồm
Thanh, Hán, Dũng bị giết ngay sau khi bị bắt, 31 người có quan hệ huyết thống
với Nguyễn Huệ đều bị xử lăng trì. Quang Toản và những người con khác của
Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ là Quang Duy, Quang Thiệu và Quang Bàn bị 5 voi xé xác,
đầu bị bỏ vào vò và giam trong ngục. Nữ tướng Bùi Thị Xuân và con gái bị voi
giày, chồng bà là Trần Quang Diệu do trước đó đã có lần tỏ ra khoan thứ cho
quân Nguyễn nên xin được Nguyễn Ánh tha cho mẹ già 80 tuổi trước khi bị xử
chết… Lăng mộ nhà Tây Sơn như các lăng của vua Thái Đức và vua Quang Trung bị
quật lên, hài cốt bị giã nát quăng đi, đầu ba vua Tây Sơn (Thái Đức, Quang
Trung và Cảnh Thịnh) và bài vị vợ chồng Nguyễn Huệ thì bị giam trong ngục tối.
Các quan văn khác của Tây Sơn như Ngô Thì Nhậm và Phan Huy Ích ra hàng thì cho
đánh đòn và được tha về (riêng Ngô Thì Nhậm thì bị Đặng Trần Thường trước có
thù riêng nên cho người đánh chết. (trích từ bách khoa toàn thư điển tử
Wikipedia).
