(Tác giả gửi tới
BBC từ Tp HCM)
Vài tháng trước, tôi có tình cờ biết được Phan Thị Kim Phúc – cô gái
trong bức ảnh “Em bé Napalm” hiện đang sống tại Canada.
Một chút thắc mắc hiện ra trong đầu: tại sao một người là nạn nhân của “Chủ
nghĩa tư bản” lại sống dưới vòm trời của một trong những trùm tư bản quốc tế, lại
đi sang đất nước mà Quốc hội thông qua luật 30/4 – tức coi ngày 30 tháng 4 là
ngày quốc lễ Canada để tưởng niệm những nạn nhân cộng sản Việt Nam đã liều chết
vượt biên ra đi tìm tự do?.
Không có lý gì như thế cả, cô ấy phải là một người yêu Chủ nghĩa Cộng sản, căm
thù đế quốc Mỹ và những đồng lõa của nó vì đã gây ra vết thương không bao giờ
có thể xóa mờ trên cơ thể và tâm trí mới phải. Thế mà Kim Phúc không chỉ sống tại
Canada một cách đơn thuần, cô đã phải bỏ trốn, xin tị nạn chính trị tại quốc
gia láng giềng của “đế quốc Mỹ” này.
Nguồn gốc của bức ảnh
Youtube còn một đoạn video ghi lại gần như toàn bộ diễn biến sự việc từ lúc máy
bay ném bom cho đến khi các em nhỏ trong đó có Kim Phúc chạy ra. Bức ảnh của Nick
Út chỉ là một trong những khoảnh khắc ấy.
Cái lạ ở đây là các em nhỏ ấy lại chạy về phía lính Việt Nam Cộng hòa để kêu cứu
mà không một chút sợ sệt, sao các em không chọn những người lính Cộng sản Bắc
Việt cũng đang lẩn trốn ở ngay gần đó?
Ngay từ đầu người dân đã biết lính Việt Nam Cộng hòa đến không phải để giết hại
họ. Nếu muốn thế, lính Mỹ đã bắn hết những ai chạy ra và chẳng để Nick Út sơ cứu
rồi mang Kim Phúc đi chữa trị làm gì.
Tại sao Kim Phúc phải chạy trốn khỏi Việt Nam?
Năm 1982, một nhiếp ảnh gia người Đức đến Việt Nam muốn tìm lại cô bé trong bức
hình và Kim Phúc trở thành công cụ hoàn hảo cho bộ máy tuyên truyền. Nếu những
gì trong ảnh đúng theo những gì người ta tưởng tượng (về tội ác của đế quốc Mỹ)
thì mọi việc chẳng có gì đáng nói và Kim Phúc chẳng bị nhà cầm quyền kiểm soát
gắt gao như thế. Cô bị bắt nói ra những điều chính quyền muốn. Sau đó, cô bỏ trốn,
bị truy lùng, bắt lại, bị buộc thôi học, quản thúc tại gia nghiêm ngặt,
giám sát 24/24h “chỉ trừ lúc đi vệ sinh”.
Và cuối cùng, khi có cơ hội Kim Phúc đã chạy trốn và xin tị nạn chính trị ở
Canada.
Chiến tranh có phải thứ khủng khiếp nhất?
Chiến tranh luôn đại diện cho điều đáng sợ nhất. Đối với cá nhân Kim Phúc, đó
là vết sẹo trên cơ thể và trong tâm chí cô, nhưng những nỗi đau ấy còn có thể
xoa dịu bằng niềm tin ở Chúa (cô đã cải đạo sang Tin Lành), còn sự khủng bố
tinh thần ngay trong thời bình mới chính là thứ làm cho cô không thể chịu đựng
được.
Trong trường hợp này, chiến tranh liệu có còn là điều khủng khiếp nhất? Sẽ nhiều
người phản đối, nhưng khoan đã, hãy nhớ lại có bao nhiêu người vô tội phải chết
trong Cải cách ruộng đất khi chính quyền đã về tay nhân dân, đó chỉ là một
trong rất nhiều tội ác của nhà cầm quyền mang danh nghĩa “do dân vì dân”. Người
ta không chết trong thời chiến mà lại chết trong thời bình, cái chết nào ít
đáng sợ hơn, và tội ác nào đỡ ghê sợ hơn? Nhưng một nhiếp ảnh gia như Nick Út
không bao giờ có cơ hội ghi lại những khoảnh khắc ấy, vì chính quyền Cộng sản
không bao giờ cho phép. Ông chỉ được hoạt động ở một nơi tôn trọng nhân quyền,
tôn trọng báo chí mà thôi.
Ý nghĩa thực sự của “Em bé Napalm”?
Nhìn vào bức ảnh ấy, người ta không biết rằng lỗi một phần không nhỏ là do lính
Bắc Việt đã chạy vào nơi có dân đang trú ngụ không phải để bảo vệ mà gián tiếp
đe dọa tính mạng của họ. Người dân nơi Kim Phúc đang sống lúc đó không hề “rên
xiết dưới gót giày quân xâm lược” nên chẳng cần ai đến để cứu giúp họ. Nếu
không có sự xuất hiện của người lính Cộng sản ở một nơi không đúng chỗ như thế,
sự việc đáng tiếc đã không xảy ra với Kim Phúc.
Còn ai nghi ngờ về điều trên có thể tìm hiểu về cuộc tháo chạy của những người
miền Nam khỏi thứ “độc lập, tự do” mà chính quyền Cộng sản đã trao cho họ.
Trong số đó có rất nhiều người phải bỏ quê cha đất tổ, bất chấp tính mạng để
lênh đênh trên biển tìm nơi ở khác.
Khi nhìn vào một bức ảnh mà người ta chỉ thấy một phần rất nhỏ sự thật,
bức ảnh ấy có thực sự còn nguyên giá trị?
Bức hình ấy khiến nhân dân Mỹ có một cái nhìn khác về Cuộc chiến Việt Nam, góp
phần đẩy mạnh phong trào phản chiến tại Mỹ và đòi Mỹ rút quân khỏi Việt Nam.
Đến ngày hôm nay, có khi nào Nick Út nghĩ rằng việc tồn tại của Mỹ ở miền Nam
hoặc thậm chí chiến thắng toàn diện ở Việt Nam lại là tốt cho người dân Việt?
Mỹ đã rời đi, nay được vời lại để chống lại người anh em Cộng sản lúc đó giúp
cách mạng Việt Nam đánh Mỹ. Jane Fonda – biểu tượng của phong trào phản chiến Mỹ,
người từng đến miền Bắc Việt Nam năm 1972 (năm mà bức ảnh “Em bé Nepalm” ra đời)
mới đây cũng đã phải thừa nhận sai lầm và xin lỗi các cựu chiến binh Mỹ.
Thử hình dung rằng tôi chớp được khoảnh khắc người cha phạt con mình. Thực tế
ngoài đời đứa con đáng bị phạt nhưng bức ảnh lại trở thành biểu tượng của nạn bạo
hành trẻ em, thì thà bức ảnh ấy đừng bao giờ xuất hiện. Bản thân bức ảnh ấy
không có lỗi gì cả, khoảnh khắc ấy với người xem ảnh có thể đúng, nhưng bản
chất của sự việc thì không.
Vậy bức ảnh “Em bé Napalm” có ý nghĩa gì?
Nó làm người ta nghĩ đến sự độc ác của Mỹ trong khi họ không hoàn toàn có lỗi.
Nó khiến Mỹ rút quân rồi giờ đây Việt Nam muốn Mỹ trở lại. Nick Út được nhà cầm
quyền phe “đế quốc” cho tác nghiệp, được đi cùng với lính Mỹ để chụp ảnh, nhưng
sản phẩm của ông sau này chống lại chính những người tôn trọng, bảo vệ cho nghề
nghiệp và tính mạng của ông.
Nhà cầm quyền Việt Nam - phía đáng lẽ ra được hưởng lợi nhiều nhất từ tấm ảnh
này lại không hề chào đón nó. Người ta đã từng từ chối triển lãm ảnh của Nick
Út năm 2007 và nếu Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng không chuẩn bị thăm Mỹ thì chắc
cũng khó có chuyện bức hình “Em bé Napalm” được xuất hiện chính thức ở Hà Nội.
Cũng dễ hiểu vì không lãnh đạo nào muốn nhắc đến cái tên Phan Thị Kim Phúc –
người lẽ ra cũng nên có mặt tại buổi triển lãm với tư cách chứng nhân lịch sử.
Không biết lòng thành của Việt Nam được bao nhiêu, vì họ vẫn còn sợ sự thật
lắm. Nhưng nếu tôi có bức ảnh hay một bài báo không được mọi người hiểu
đúng ý hoặc không thể toát ra những cái mà tôi muốn truyền đạt để rồi làm công
cụ cho một sự tuyên truyền lệch lạc, tôi không thể tự hào và thà đừng nhắc đến
nó còn hơn.
Đức Hồng
