Năm 2017 gõ cửa nhà tôi. Gỡ tờ lịch
cuối cùng xuống như khép lại căn phòng thời gian đã hết, tôi nhìn thấy ba trăm
sáu lăm ngày mới, trắng tinh xếp hàng dài, im lặng nhìn mình. Và như mọi năm,
tôi lại tự hỏi với điều rất cũ “những gì sẽ đến, ngày mai, trên đất nước này?”.
Câu hỏi ấy, mỗi năm, tôi – và có lẽ
là còn nhiều người khác nữa – vẫn tự hỏi như vậy. Những niềm hy vọng thấp thỏm
về ngày mai tốt đẹp hơn trên quê hương luôn âm ỉ trong suy nghĩ. Những ngày mai
vô định như nhà thơ Antonio Machado (1875-1939) khi ngồi ở biên giới nước Pháp,
từng chiều nhìn qua hàng rào kẽm gai và nghĩ về quê hương Tây Ban Nha của mình.
Machado đã qua đời trong niềm hy vọng. Và chúng ta, đôi khi giật mình, vì từng
năm như vậy cứ chậm chập trôi qua, khi nhìn lại thì đã gần nửa thế kỷ, gần cạn
một đời người, cũng với niềm hy vọng đó.
Mọi lời chúc và hy vọng cho năm mới
vẫn như vậy. Tràn ngập trên facebook và điện thoại của tôi là những tin nhắn
mừng năm mới. Năm thì mới nhưng nội dung thì không mới: vẫn là hạnh phúc, thịnh
vượng… Con người ngàn đời luôn khắc khoải mang giấc mơ về ấm no và bình
yên. Nhưng hy vọng đó cũng là một loại ảo ảnh đáng sợ, nó lôi dắt con người
chạy mệt nhoài về phía trước.
Ở các quốc gia độc tài, khái niệm
hạnh phúc và bình yên được dùng như một loại ecstasy ảo giác toàn dân. Các nhà
lãnh đạo quen lối mị dân vẫn hàng ngày cất lên những bài hát ru về hạnh phúc và
bình yên ấy để mê mị đám đông, để họ tiện tay đục khoét đất nước và đặt ra
những luật lệ trói buộc con người, để bảo toàn sự thống trị thô bỉ của họ.
Tôi và bạn, chúng ta may mắn sinh ra
trong lòng một dân tộc truyền đời dạy cho nhau về yêu thương, về chia sẻ. Chúng
ta được học rằng người Việt sẽ vượt qua mọi thứ khi đoàn kết cùng nhau, cũng
như thề chết để gìn giữ quê hương và giá trị của tổ tiên để lại.
Nhưng rồi tôi và bạn chứng kiến rằng
dân tộc này khi đã thống nhất địa lý trong thời hiện đại, bị áp đặt lòng căm
thù với chính anh em của mình. Chúng ta chứng kiến rằng có một lớp người của
giai cấp thống trị đang chia chác nhau tài nguyên của đất nước này, phó mặc
nhân dân và tương lai vào nợ nần và cùng cực.
Chúng ta cũng sửng sốt khi nhận ra
rằng nước Việt bị những người cầm quyền nhân danh, tuyên bố đoàn kết với kẻ
thù, xóa bỏ lịch sử hôm qua đầy máu của các cuộc xâm lược từ phía Bắc, cũng như
lịch sử hôm nay biển và xác ngư dân là những câu chuyện đang bị nhấn chìm. Dân
tộc chúng ta với Trần Bình Trọng, như Nguyễn Trung Trực, như Nguyễn Thái
Học… đã thề chết cho quê hương mình, nhưng hôm nay, thì một câu nói của
chân thành về bọn ngoại xâm cũng có thể đổi lại bằng đày đọa và bất an.
Những ngày tháng hôm qua như vậy đó,
liệu chúng ta có nên mang một ước nguyện và hy vọng cho ngày mới rằng mọi thứ
cần phải được đổi thay? Tôi đang mơ cho đất nước này và dân tộc mình trước
những ngày như vậy, còn bạn?
Trong một chuyến đi với xe ôm Grab,
tôi nghe người bạn trẻ kể rằng anh cũng có facebook, nhưng trước đây chỉ dám
vào nghe, nhìn, đọc. Bấm một dấu like hay bình luận, anh cũng không dám. Anh
thú nhận rằng anh rất sợ. Nhưng rồi gần đây, khi đọc về những câu chuyện về dân
lành bị đánh chết trong đồn hỏi cung, do chính báo nhà nước đưa tin, khiến anh
cũng đã không dằn được và góp lời bình luận.
Nửa thế kỷ trước, chúng ta đầy sợ
hãi, nhưng hôm nay chúng ta có thêm những điều mới mẻ: đứng về phía lẽ phải và
đám đông đang ngóng về tương lai, con người đã biết cách vượt qua sợ hãi. Tôi
tin trong năm mới này, người thanh niên chạy xe ôm đó chắc cũng mơ một giấc mơ
giống tôi, dù đó là một giấc mơ thầm lặng.
Một cô gái nhỏ nhiều năm sống ở
Canada, về thăm nhà, kể rằng điều cô làm có ý nghĩa nhất, là đi mua cho ba một
chiếc smartphone mới, lập facebook và hướng dẫn cho ba mình vào xem tin tức tự
do, chỉ các trang cần theo dõi nhưng không quên dặn ba rằng nhớ đừng bấm nút gì
hay bình luận lời nào. Nhưng tôi không tin rằng ông chỉ im lặng, bởi ngày
thường, ông là một trí thức và luôn đau đáu về tương lai đất nước mình. Rồi
chắc chắn rằng, ông cũng đang mơ một giấc mơ giống như tôi.
Chủ nghĩa Phát xít và Cộng sản Châu
Âu từng có sách giáo khoa về cai trị giống nhau, rằng cứ nói dối, mãi rồi cũng
sẽ thành một loại sự thật. Những con người sống quen im lặng, vì sợ hãi hay vì
tự nhủ rằng nói ra chẳng để làm gì – nhưng đừng bao giờ quên nuôi hy vọng và
giấc mơ. Vì đó chính là khắc tinh của bài học cai trị. Một người nuôi
giấc mơ thì nhỏ, nhưng một ngàn người nuôi giấc mơ thì lớn, và khi một dân tộc
nuôi giấc mơ thì đó là sức mạnh thay đổi vận mệnh cho tất cả.
Truyền thuyết của nhân loại vẫn còn
đó câu chuyện về đoàn người nô lệ và không tương lai, nuôi giấc mơ của mình nên
đã cùng nhà tiên tri Moses bước qua dòng sông dữ và về đến vùng đất hứa.
Và cùng với ước mơ và hy vọng, mà dân tộc Việt Nam đã từng vượt qua ngàn năm đô
hộ, trăm năm thực dân.
Tôi nghe thấy năm mới gõ
cửa. Thời khắc của đổi thay như đang đến, bạn có nghe không? Tôi mời bạn cùng
tôi ước mơ và hy vọng. Và nếu bạn vẫn còn sợ hãi, thì cứ tạm giữ kín mọi thứ
trong trái tim mình, nhưng xin đừng bao giờ vùi chôn, hay lãng quên về một ngày
sẽ đến.
Tuấn Khanh
