Cuối cùng cũng đến ngày em gái út cùng chồng và con sang Mỹ định cư. Thế là
lại thêm một gia đình người thân nữa của tôi rời bỏ
đất nước này.
43 tuổi, em đang có việc làm ổn định ở một doanh nghiệp nhà nước với mức thu
nhập vài chục triệu đồng mỗi tháng. Hai vợ chồng có biệt thự, xe hơi và chồng
còn sở hữu một cơ ngơi làm ăn riêng, tuy nhỏ nhưng cũng đáng để cho nhiều người
phải mơ ước. Vậy mà điều gì đã khiến các em bỏ hết mọi thứ và dắt díu ba đứa
con nhỏ dại từ giã quê hương để bắt đầu làm lại cuộc sống nơi xứ người cách đây
nửa vòng trái đất? Câu trả lời nghe vẫn quen thuộc như nhiều lần tôi đã từng
nghe: “Vì tương lai con cái!”.
Vâng! Đó là lý do mà rất nhiều người Việt trong dòng chảy nhập cư nước ngoài
những năm gần đây thường nêu lên để giải thích cho việc ra đi của mình. Thật
chua chát khi hơn 40 năm sau ngày 30-4-1975, ký ức “thuyền nhân” lại trở về
dưới một dạng thức khác. Lần này, các “thuyền nhân” ra đi không phải trong tâm
thế trốn chạy hoảng loạn, vội vã mà là được cân nhắc, chuẩn bị cẩn thận. Không
phải trên những chiếc thuyền lênh đênh đầy bất trắc mà là trên những chuyến bay
tiện nghi, an toàn. Không phải lén lút, vô định mà là công khai và được chuẩn
bị sẵn mọi thứ cho đến khi cầm visa trong tay mới lên đường. Các công ty tư vấn
nhập cư dạo này nhan nhản khắp nơi với những chương trình mời gọi đi định cư
châu Âu, Mỹ, Canada, Úc…
Giờ gặp nhau, người ta hỏi thăm đã có PR (permanent resident) của nước nọ
nước kia chưa, như một điều bình thường! Người có tài tìm đường đi theo dạng
skill worker hoặc doanh nhân khởi nghiệp. Người có tiền thì bỏ tiền ra mua quốc
tịch hoặc “thẻ xanh” cho nhanh. Người ít cả tiền và tài thì hy vọng kiếm được
một suất đi lao động nước ngoài rồi tìm đường ở lại bằng đủ cách. Lớp trẻ đi du
học hầu hết cũng không muốn trở về. Năm 2014, báo chí thông tin có 12/13 quán
quân của cuộc thi “Đường lên đỉnh Olympia” không trở về nước sau khi kết thúc
thời gian du học ở Úc với học bổng toàn phần cho người chiến thắng chung cuộc.
Con số đó đến nay chắc đã tăng thêm sau bốn năm.
Tháng 7-2017, Hiệp hội Quốc gia chuyên viên địa ốc Hoa Kỳ công bố báo cáo
hằng năm cho thấy Việt Nam đứng trong top 10 nước hàng đầu mua nhà tại Mỹ. Trả
lời BBC, tổ chức này cho biết chỉ trong thời gian từ tháng 4-2016 đến tháng
3-2017, công dân Việt Nam đã mua bất động sản tại Mỹ trị giá lên tới 3,06 tỷ
USD. Đó là mới tính số tiền chuyển đi để mua nhà tại Mỹ chứ chưa tính ở các
nước khác và tất nhiên, đó cũng chỉ là phần nổi của tảng băng! Đất nước như một
bao gạo bị thủng để trí lực, tài lực cứ chảy dần ra nước ngoài cho đến khi rỗng
ruột. Quê hương chôn rau cắt rốn ở đây mà dường như chỉ là chốn dừng chân tạm
bợ với rất nhiều người Việt bây giờ…
Làm sao có thể trách em tôi cũng như hàng triệu người dân khác đã và đang tính
bỏ nước ra đi? Bởi cái lý do “vì tương lai con cái” nghe nhẹ bâng vậy mà trĩu
nặng quá chừng! Sự lo toan và hy sinh vô bờ cho con cái vốn là nét văn hoá đặc
trưng của người Việt. Những bậc cha mẹ thuộc nhiều thế hệ đã trải qua các cuộc
chiến tranh trên đất nước nhỏ bé này, càng khổ cực nhiều ở đời mình lại càng
thấm thía sâu sắc ước mơ về một cuộc sống bình yên và hạnh phúc cho đời con
cháu. Nhưng nỗi lo bây giờ không còn là chuyện cơm ăn áo mặc hàng ngày cho phần
“con”, như trong thời kỳ phải thắt lưng buộc bụng vì chiến tranh và sự mông
muội. Nỗi lo bây giờ là về chất lượng cuộc sống cho nhu cầu của phần “người”.
Có thể nào sống an yên khi môi trường bị phá hoại tàn khốc, tài nguyên đất nước
bị khai thác tới cạn kiệt, thực phẩm bẩn tràn lan khắp nơi và tham nhũng thì
như ổ dịch bệnh hoành hành từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài? Có thể nào
sống hạnh phúc khi nền giáo dục và y tế ngày càng xuống cấp, các phúc lợi xã
hội không chỉ kém chất lượng mà còn tiếp tục giảm sút, các giá trị văn hoá –
đạo đức bị tha hoá và đảo lộn?…
Bây giờ, bước ra đường là thấy lo: Lo nạn cướp giật, móc túi; lo tai nạn
giao thông; lo ăn uống bị ngộ độc thực phẩm; lo hít khói bụi bị ung thư; lo bọn
trẻ bị dụ dỗ sa vào ma túy hoặc bị xâm hại, bắt cóc… Cứ thế mà ngút ngàn triền
miên lo. Thà chỉ phải lo cơm áo như ngày xưa còn dễ hơn bội phần! Xã hội càng
bất ổn, lòng người càng bất an. Làm sao có thể yên tâm để con cái lớn lên trong
một môi trường sống như vậy? Chưa kể, những lời đồn đoán về một tương lai xám
xịt của đất nước gắn với những thỏa thuận của Việt Nam và Trung Quốc trong Hội
nghị Thành Đô năm 1990 cũng là một trong những nguyên nhân gây hoang mang khiến
cho nhiều người phải tính đường tháo chạy trước. 28 năm qua, Đảng cộng sản và
Nhà nước Việt Nam vẫn giữ bí mật, nhất quyết không công khai những nội dung đã
ký kết với Đảng cộng sản và Nhà nước Trung Quốc trong Hội nghị Thành Đô. Vì
thế, những đồn đãi càng ngày càng lan rộng, bất chấp mọi nỗ lực trấn an dân
chúng của chính quyền. Và dù đã bước sang thế kỷ 21, thế nhưng nhà nước Việt
Nam vẫn chủ trương quản lý, định hướng về tư tưởng và bưng bít thông tin không
khác gì ở trong thế kỷ trước.
Hôm biết tin Quốc hội đã thông qua Luật An ninh mạng, một người quen của tôi
là tiến sĩ trong lĩnh vực tài chính từng hăm hở từ Mỹ trở về nước cách đây 10
năm ngậm ngùi chia sẻ: “Em đã hoàn tất thủ tục cho cả gia đình trở lại Mỹ cách
đây mấy tháng, nhưng vẫn còn cố nấn ná… Giờ thì phải ra đi thôi chị ạ, không
thể để bọn trẻ lớn lên trong bầu không khí ngày càng ngột ngạt thế này…”. Bao nhiêu
người trẻ có tri thức và nặng tình với quê hương đã “vội vã trở về, vội vã ra
đi” như thế?
***
Hồi đi thăm Israel, tôi thường đứng lặng thật lâu trước hình ảnh những con
tàu hồi hương hiện diện khắp mọi nơi, như một niềm kiêu hãnh trong lịch sử lập
quốc của đất nước này. Đó là những chuyến tàu từ châu Âu, châu Mỹ… đưa hàng
triệu người Do Thái ở khắp nơi trên thế giới trở về xây dựng quê hương sau khi
Israel chính thức được thành lập vào năm 1948. Những gương mặt người Do Thái
hồi hương khi ấy còn vương nét nhọc nhằn sau Thế chiến, nhưng vẫn bừng sáng
niềm hy vọng vào tương lai và ý chí quyết tâm kiến thiết quốc gia. 70 năm sau
khi lập quốc, ngày nay Israel đã trở thành một trong số các quốc gia phát triển
hàng đầu và là nền kinh tế lớn thứ 34 thế giới (tính theo GDP danh nghĩa năm
2016). Những chuyến tàu hồi hương ngày đó đã mang về cho quốc gia này vốn liếng
quý nhất là những con người tinh hoa để xây dựng thành công một đất nước đã
từng không có tên trên bản đồ thế giới.
Còn chúng ta? Sau 73 năm thành lập và thống nhất đất nước (dài hơn thời gian
lập quốc của Israel), những chuyến tàu (cả tàu thuỷ và tàu bay) sao lại chỉ
mang dân ta ra đi mà không có trở về? Lịch sử dân tộc Việt Nam dường như gắn
liền với các cuộc di dân, nhưng chua xót hơn là cho tới tận bây giờ, những cuộc
di dân ra nước ngoài vẫn chưa biết bao giờ mới dừng lại? Bao câu hỏi cứ quay
quắt trong tôi khi nghĩ đến em gái. Ngoài kia, trời Sài Gòn vẫn vần vũ mưa.
Tiếng hát Thái Thanh vọng từ nhà ai đó nghe nức nở: “Tiếng nước tôi! Bốn ngàn năm
ròng rã buồn vui, khóc cười theo mệnh nước nổi trôi, nước ơi…”.
Và trong tôi, không hiểu sao cứ thấp thoáng khôn nguôi hình ảnh những con
tàu hồi hương về Israel cùng những con tàu ly hương rời Việt Nam
Nguyễn Thị Oanh (fb)
27/06/2018
