Hồi mới qua Mỹ, lần đầu thấy tấm bảng ghi là Estate Sale cắm
ở góc đường, tôi đoán là một hình thức bán bớt đồ cũ trong nhà. Như bày bán ở
Garage thì gọi là Garage Sale; bày bán ở sân sau nhà thì gọi là Yard Sale; dọn
nhà thì người ta bán bớt những thứ không tiện đem theo với bảng cắm là Moving
Sale, còn Estate Sale… chắc cũng tương tự. Tự dặn là về phải tra tự điển, nhưng
rồi tôi quên luôn! Nhớ lại những ngày mới đến Mỹ, ra đường thấy chữ gì không hiểu
thì cứ nhủ lòng về tra tự điển, nhưng bao giờ cũng quên nhiều hơn là nhớ.
Cho tới một hôm tình cờ nghe cô bạn Mỹ làm chung kể chuyện, tôi mới hiểu chính
xác Estate Sale là bán sạch gia tài. Cổ kể là vợ chồng cổ mua được bộ bàn ăn
thuộc loại đắt tiền, còn rất mới nhưng với giá chỉ một phần mười giá trị thực của
bộ bàn ăn đó. Theo cô ấy cho biết, bộ bàn ăn trị giá năm ngàn đồng, dù nó còn mới
được tám mươi phần trăm, nên có phải mua với giá một, hai ngàn đồng, cô ấy cũng
đồng ý mua. Vậy mà vợ chồng cô ấy mua được với giá chỉ năm trăm đồng, từ một
căn nhà treo bảng Estate Sale. Cô ấy phải ghi xuống giấy ngày, giờ và địa chỉ của
căn nhà đó. Rồi thông báo cho chồng cô ta biết trước mấy ngày để đến đúng hôm
đó, hai vợ chồng phải dậy sớm mà đi xếp hàng. Khi lọt được vào ngôi nhà Estate
Sale, cô nhanh chóng quyết định, phải kể là may mắn nên cô đã mua được bộ bàn
ăn thuộc loại đắt tiền với giá quá rẻ.
Trò chuyện thêm với cô bạn, tôi mới hiểu ra Estate Sale là bán toàn bộ đồ đạc
trong nhà: từ ly tách muỗng chén, đến quần áo, giường ngủ, tủ trà, bệ thờ; tới
cả tranh, tượng, đồ kỷ niệm… Nhưng giá bán của Estate Sale không rẻ như Garage
Sale, Yard Sale, hay Moving Sale vì không phải là đồ thừa trong nhà. Lý do bán
hết các thứ trong nhà vì chủ nhà phải vô viện dưỡng lão chẳng hạn: những người
già neo đơn ấy không có thân nhân để có thể cho lại nên họ bán hết, bán sạch, với
giá cao hơn bán đồ cũ, đồ thừa của Garage Sale, Yard Sale, hay Moving Sale…
Và người Mỹ đi Estate Sale như đi hội chợ, nhất là Estate Sale ở những khu nhà
giàu. Ngay từ sáng sớm thiên hạ đã xếp hàng ghi tên, xe đậu dài hai ba blocks
đường. Tới giờ mở cửa, người ta tranh nhau mua. Sau đó bưng bê nườm nượp, náo nức
như được chia của.
Câu chuyện về Estate Sale như một hiểu biết thêm về đời sống Mỹ trong đầu óc mới
tới định cư của tôi. Rồi thời gian và cuộc sống cá nhân, gia đình quay cuồng
theo cơm áo gạo tiền nên chả nhớ gì tới Estate Sale nữa. Cho tới một sáng cuối
Thu, đã bảy giờ nhưng mặt trời còn chưa ló dạng. Không gian yên ắng tới chỉ nghe
mỗi tiếng đồng hồ tích tắc trên tường. Ngoài cửa sổ, sương còn phủ ngọn đồi sau
nhà mờ ảo màu lá vàng phai. Không gian đẹp nhưng buồn quá, nhất là cái lạnh đã
len lỏi về, đậu trên những ngón tay cảm giác điêu tàn. Tôi đi thay quần áo để
đi giúp một ông bạn già: Hôm nay ổng bán Estate Sale. Tuy hẹn chín giờ nhưng
tôi đi sớm để có thời gian ngồi uống với ông bình trà. Bởi đêm qua thao thức về
ông, tôi nghĩ sau hôm nay, có thể là lần cuối tôi gặp ông trong đời. Nhớ lại,
tôi quen biết ông chừng năm, bảy năm trước, dịp tôi phỏng vấn cựu Thiếu Tướng Ðỗ
Kế Giai ở trung tâm sinh hoạt cao niên trong thành phố. Bữa đó, chính ông đã đến
bắt tay tôi trước, hỏi tôi có phải là Phan mà ông thường đọc đó không? Tôi có cảm
tình ngay với một người lớn tuổi, hiền lành, đôn hậu. Tình thân chưa có nhưng
lòng cảm mến thì nhiều, tôi cho ông số điện thoại để tiếp tục nói chuyện vào dịp
khác bởi tôi đang bận với cuộc phỏng vấn,…
Rồi tình thân nảy nở sau những lần ông mời tôi đi uống cà phê, rất thỉnh thoảng,
nhưng ông thực sự có hiện diện trong tôi như một người bạn mà tôi thường tự
trách là ít thăm hỏi ông, hay mời ông đi uống ly cà phê. Giao tiếp với người
già chỉ mất ít thời gian mà được lợi rất nhiều về kiến thức và kinh nghiệm sống.
Biết thế, nhưng khi có thời gian rảnh thì tôi vẫn đi chơi với bạn trẻ nhiều
hơn; Chỉ khi cần hỏi, là cần tới người già thì tôi mới nhớ tới ông, gọi ông, mời
ông đi uống ly cà phê… để hỏi. Tôi là một con người hiện đại qua cách tìm thông
tin là biết hỏi ai; và ông bạn già là người thuộc thế hệ cũ qua việc sẵn sàng
cho không kiến thức, kinh nghiệm tích lũy cả đời. Sự cho và nhận co giãn theo
tuổi đời, tôi co thì ông giãn. Ðó là ý nghĩ hôm trời mới chớm Thu, tôi gọi ông,
mời ông đi uống ly cà phê vào một sáng cuối tuần. Hôm đó, tôi không có gì để hỏi
ông mà chỉ là bỗng nhớ tới một người bạn mà quỹ thời gian của người đó không
còn nhiều nên tôi dành thời gian rảnh rỗi có được cho ông.
Hôm đó ông nói với tôi là, “…anh cũng đã già.” Tôi tin nhận xét của ông vì tôi
đã vừa từ chối bạn bè trang lứa rủ nhau đi nông trại của một người bạn từ sáng
sớm để hạ một con dê và nhậu tới chiều. Chắc chắn là một cuộc vui, nhưng rồi cuộc
vui nào cũng tàn. Bạn bè chưa già thì còn dịp khác để gặp. Nhưng ông bạn già
hiu hắt như gió thu, hôm tình cờ gặp nhau ngoài chợ, lòng tôi bất an sau khi
chia tay…
Hôm đầu Thu đó, hỏi thăm ra mới biết, vợ ông đã qua đời hồi Hè. Ông không cho
tôi biết vì bà đi thăm con gái với cháu ngoại bên Cali, bị đột quỵ và mất luôn ở
bên ấy. Ông muốn đưa bà về Dallas để lo ma chay vì bà đã sống ở Dallas mấy chục
năm. Nhưng người con trai ông sống ở Dallas thì lại muốn em gái lo ma chay cho
mẹ luôn bên Cali cho tiện. Cái lý của anh ta đưa ra là chết ở Mỹ thì lo ma chay
ở đâu cũng chỉ là cái nhà quàn như nhau…
Tôi chỉ quen biết ông như người viết với độc giả, chưa bao giờ tôi uống với ông
một ly bia vì ông không rượu bia, không thuốc lá. Nhưng hôm đầu Thu đó, ông tự
tay mượn điếu thuốc lá đang cháy dở trên tay tôi; ông hút một hơi thuốc thật
sâu rồi trả lại tôi. Tôi sợ ông sặc, nhưng ông không sặc như tôi sợ. Ông nhả
khói chậm rãi, và chìm vào tâm sự, “Tôi chưa bao giờ nói với anh, cũng không
nghĩ tới chuyện nói với ai. Nhưng nỗi buồn trong tâm khảm tôi lớn dần như mầm bệnh
ung thư tới hồi bộc phát. Tôi biết là trước sau gì cũng chết, tôi không sợ chết,
chỉ buồn lòng người làm cha mà không biết dạy con mình… Vợ chồng tôi chỉ có hai
người con. Lo được cho thằng lớn ăn học tới ra đại học không phải nợ tiền học đồng
nào. Nó đi làm, lãnh lương cất riêng vào trương mục nhà băng của nó. Ngày ngày
vẫn về nhà ăn, ở, cha mẹ lo. Nó cho đó là lối sống Mỹ, và nó chọn cách sống ấy.
“Cha mẹ đừng tọc mạch vào thu nhập của con cái.” Nhưng khi nó muốn lấy vợ thì
nó chọn lối sống của người Việt là dù sống ở đâu trên địa cầu thì chuyện cưới hỏi
của con cái, cha mẹ người Việt cũng đứng ra lo cho con.
Thế là vợ chồng tôi lo cưới vợ cho con trai. Tôi không lấy gì làm buồn lòng vì
cha mẹ tôi cũng đi cưới vợ cho tôi khi xưa. Nhưng rồi con tôi muốn mua nhà. Nó
trình bày với vợ chồng tôi, nó mua nhà trăm rưởi, cần mượn nhà băng một trăm
ngàn, nếu trả trong ba mươi năm thì tổng số tiền nó phải trả cho nhà băng lên tới
ba trăm ngàn. Nghĩa là một trăm ngàn vốn với hai trăm ngàn tiền lời trong ba
mươi năm. Nó muốn cha mẹ giúp đỡ cho nó mượn một trăm ngàn để nó trả dứt căn
nhà ngay khi mua, không phải trả tiền lời cho nhà băng. Nếu nó phải trả ra số
tiền ba trăm ngàn trong ba mươi năm thì mười năm cho một trăm ngàn. Nó sẽ trả
cho cha mẹ một trăm ngàn trong mười năm là khả năng có thể.
Tôi bắt đầu thất vọng về con trai tôi. Vì gom hết tiền 401-K của cha mẹ thì đủ
một trăm ngàn cho nó mượn. Vợ chồng đã về hưu thì tiền già gói ghém cũng đủ sống,
nhưng tiền đâu lo cho con em nó còn trong đại học để khỏi mượn nợ học như nó?
Tôi suy nghĩ nhiều đêm, đằng nào cũng mất con rồi! Ðó là cái giá phải trả cho
mưu cầu tương lai của con cái. Tôi đưa nó đến Mỹ chứ tự nó đâu đi một mình được.
Tôi sinh ra nó, chứ nó đâu tự xuất hiện trên đời này được… Nhưng tôi thất bại
trong chuyện dạy nó sống đùm bọc với người thân. Tôi có lỗi đã để nó hấp thụ lối
sống ích kỷ của xứ sở này. Ðằng nào tôi cũng mất con rồi. Nếu đồng ý cho nó mượn
một trăm ngàn không tiền lời là tôi đã thẳng thắn nhìn nhận mình thua cuộc;
không bao giờ dạy được con quay lại lối sống đùm bọc nhau của người Việt mình nữa.
Nhưng từ chối nó… thì tôi mất luôn vợ! Vì mẹ nào chả thương con, thương càng mù
quáng tình mẫu tử càng lên ngôi.
Nó trả lời cho tôi câu hỏi, “Tiền đâu để lo cho em nó?” “Thì ba mẹ lấy tiền con
trả hàng tháng để lo cho nó.” Tôi định hỏi câu hỏi quan trọng nhất theo kinh
nghiệm của tôi là, “Nhưng con có chắc là con sẽ trả cho ba mẹ hàng tháng. Hay
trả vài tháng… rồi quên luôn?”
Tôi thương vợ tôi nên đã làm điều tôi biết trước nhưng vẫn làm là tôi cho con
trai tôi mượn một trăm ngàn. Vợ tôi mất tinh thần nhiều năm sau đó vì đúng là
nó không trả. Nhưng chúng tôi được Trời Phật cho lại đứa con gái muộn màng. Nó
là nguồn an ủi, niềm vui còn lại cho vợ chồng tôi. Lúc nào nó cũng vui vẻ nói
là ba mẹ chết rồi thì tài sản cũng để lại cho anh em con thôi. Anh Hai cần trước
thì anh Hai lấy trước. Ba mẹ đừng có giận anh Hai nữa, chỉ tổn hao sức khỏe cho
ba mẹ thôi. Còn con, nợ học thì ai đi học ở Mỹ mà không nợ. Chừng con ra trường
thì con trả. Ba mẹ đừng lo nữa…
Con bé lạc quan nói sao làm vậy. Về sau, nó lấy chồng bên Cali nên về Cali sống.
Vợ tôi muốn bán nhà, dọn về Cali ở với con gái thì thằng con trai không cho đi
vì bà nội phải ở Dallas để trông con cho vợ chồng nó đi làm…
Ðến cái chết đột ngột của mẹ nó. Tôi muốn đưa bà ấy về Dallas để lo ma chay vì
bà ấy sống ở đây đã như là quê hương. Nó ngại tốn kém nên lý lẽ bất dung tình với
cả cha mẹ. Tôi không buồn sao được anh…
Ôi, cái hôm đầu Thu đó! Nhớ lại sao mà buồn. Và tại sao lại có hôm nay, tôi đến
giúp ông bạn bán Estate Sale, bán hết gia tài một lần để giã biệt. Buổi chiều
cuộc đời như không gian thu tràn ngập lá vàng bay, những nảy nở mùa xuân, khoe
sắc hạ, thu úa, đông về… Người ta có sống tới trăm tuổi thì mùa thu thứ một
trăm của cuộc đời cũng phải rời bỏ ngôi nhà không cần bật đèn giữa nửa đêm cũng
biết lối đi tới nơi muốn tới; bán bỏ cả cái thìa khuấy ly cà phê mỗi sáng đã
không thể nhớ nổi nó có trong nhà từ bao giờ mà người gia chủ chỉ nhớ chắc là
khuấy ly cà phê bằng cái thìa khác sẽ không ngon; bức tranh mua garage sale có
vài đồng bạc hồi mới qua Mỹ, nhưng không có nó trên tường nhà thì cứ tưởng mình
đang ở chơi nhà bạn, hay nhà bà con chứ không phải nhà mình; đến tiếng cái đồng
hồ nhà mình cũng khác hẳn tiếng đồng hồ nhà khác mà chỉ có mình phân biệt được…
lại còn nắm đất quê hương trên bàn thờ, hồi ra đi mình mang theo để nhớ đường về.
Nhưng nó nằm im lặng đã bốn mươi năm. Bây giờ người đem nó đi còn gởi lại nắm
xương ở quê người thì nắm đất quê hương ấy trở thành oan nghiệt. Cho không ai lấy,
bán chẳng ai mua, mà ném qua cửa sổ thì hóa ra mình đã biến thành thú vật.
Tôi ứa nước mắt trên tay lái, làm sao ông bạn tôi có thể sống sau hôm nay khi
chính tay ông bán hết những gì đã gắn bó với ông cả đời. Tôi, chính tôi, đã tiếp
tay thần chết sớm bắt ông rời bỏ thói quen và kỷ niệm; rồi rời bỏ tới người
thân, cuối cùng là rời bỏ cuộc đời… Nhưng nhớ lại tâm sự đầu Thu của ông, ông
đi dự đám tang của vợ ông bên Cali như người quen biết cũ, mấy chục năm vợ chồng
còn lại cái trống không trong lòng già; con trai ông đi dự đám tang của mẹ dửng
dưng đến mức trên đường về, anh ta nhắc ông trên phi cơ là ba phải làm di chúc
căn nhà lại cho con, vì ba đi đột ngột như má thì chính phủ sẽ lấy nhà…
Tôi nghĩ chắc anh ta không chỉ muốn lấy căn nhà đã trả hết mà muốn lấy luôn cả
phần bảo hiểm nhân thọ của cha nên mới chọc giận ông đúng thời điểm tinh thần
và thể lực của ông suy kiệt nhất sau mấy ngày đám tang bên Cali.
Tôi biết anh ta, có gặp mặt vì Dallas đâu có mấy nhà hàng của người Việt. Nhưng
chưa chào hỏi anh bao giờ để cất giữ bí mật cho cha anh – là bạn tôi. Anh là ai
trong gia đình lớn của anh, gia đình nhỏ của anh, trong xã hội anh đang sống…
Tôi không quan tâm tới địa vị hay tên tuổi của anh ở địa phương. Tôi chỉ biết
là tôi đã có lỗi với một người không có lỗi gì với tôi là anh. Tôi đã đồng ý với
con gái của ông bạn, dù chỉ nghe ông kể, “…con còn phải đi làm và lo lắng cho
gia đình con. Con không thể chăm sóc cho ba mỗi ngày như má. Nhưng má mất rồi
thì ba không thể ở một mình. Ba có chuyện gì, không ai biết, không ai hay… làm
sao con yên tâm. Con xin ba giao hết nhà cửa cho anh Hai… muốn làm gì làm bên
Dallas. Ba về Cali với con. Ba phải ở viện dưỡng lão vì con không thể và không
có thời gian để lo cho ba như má. Nhưng vài hôm con sẽ có thời gian ghé thăm ba
một, hai tiếng đồng hồ; con nấu được gì ngon, con đem vô cho ba ăn… ba có chuyện
gì, người chăm sóc cho ba sẽ báo ngay cho con, con vô ngay với ba…”
Tôi có tào lao lắm không khi không lên tiếng về chuyện nhà người khác? Tôi nói
với ông hôm đầu Thu, “Chia buồn với ông về sự mất mát người thân nhất của ông
mà tôi không biết, cho dù ông có cho hay thì tôi chắc cũng không có điều kiện
bay qua Cali để viếng tang của bà. Thôi thì ngày nào còn sống hãy tính chuyện đời
cho xong để êm xuôi khi ra đi. Ông bà đã giúp con trai không phải nợ tiền học
(tôi tính nhanh là ông bà đã cho anh ta) năm chục ngàn.
Ông bà cho mượn một trăm ngàn mua nhà, không hoàn lại. Vậy là ông bà đã cho con
trai một trăm năm chục ngàn. Nên bây giờ ông bán căn nhà đã trả hết mà ông đang
ở, cũng cỡ một trăm năm chục ngàn. Số tiền đó cho hết con gái, là công bằng với
con cái. Ông về Cali sống với đề nghị của con gái là hoàn toàn hợp lý. Số tiền
bảo hiểm nhân thọ của vợ ông, gởi con gái để lo cho ba những ngày cuối đời ba,
lo cả hậu sự cho ba. Thừa thiếu gì thì tôi tin là con gái ông không tính toán với
ông. Còn phần bảo hiểm nhân thọ của ông thì di chúc lại cho con gái. Nhưng chỉ
nhờ cô ta quản lý số tiền đó để về sau chia đều cho hết cháu nội, cháu ngoại của
ông bà. Cứ đứa nào vô đại học thì được nhận một khoản tiền do ông bà để lại cho
con cháu ăn học. Tôi biết, với đà lạm phát và trượt giá ở nước Mỹ thì số tiền học
bổng miễn hoàn lại cho con cháu sẽ không nhiều, nhưng rất có ý nghĩa về mặt
tinh thần với đời thứ ba của gia đình ông trên nước Mỹ…”
Câu chuyện đầu Thu mới đó mà đã cuối Thu rồi! Ông bạn tôi đúng là người độ lượng
như tôi đã tin ông sẽ hành xử như thế! Ông giao căn nhà cho con dâu để cho mướn
kiếm thêm tiền chợ cho cháu nội ông được sống sung túc hơn.
Ông di chúc lại căn nhà cho con dâu của ông chứ không bán. Giấy tờ xác quyết là
tài sản riêng của con dâu,“để nhỡ… vợ chồng con xảy ra chuyện gì bất trắc sau
khi ba mất. Thì ba mẹ chỉ giúp được con một chỗ ở để nuôi mấy đứa cháu nội của
ba mẹ. Cảm ơn con.”
Ông cho hết con gái khoản tiền bảo hiểm nhân thọ của mẹ cô ấy. Ông nghe tôi về
khoản tiền bảo hiểm nhân thọ của ông. Ông chỉ còn giữ lại hàng hà kỷ niệm trong
từng đồ vật mà tôi đang bán ra cho những người không quen biết.
Thế nên mắt ông lạc thần trông theo từng kỷ niệm vĩnh biệt ông lần cuối khi ra
cửa một mái ấm gia đình đã tới hồi kết.
Buổi sáng một ngày cuối Thu mà tôi sẽ không bao giờ quên hình ảnh một người đàn
ông biệt xứ lúc cuối đời, tay khép lại cánh cửa nhà mình lần cuối, bình thản
nói với vợ, “Thôi, mình đi nghe em…” là di ảnh của bà mà ông kẹp ở nách để khóa
cửa ra đi…
Ngoài đường, những trang trí cho ngày lễ Halloween đã lên đèn dọc lối đi. Tôi
nhìn ông thả bộ ra xe mà thấy một kiếp người đến với cuộc đời cách nay tám mươi
năm, chỉ có tiếng khóc là gia tài thì hôm nay là món cuối cùng Estate Sale. Bởi
ông trầm ngâm buổi sáng, thở dài buổi trưa, rồi ngấn lệ buổi chiều theo từng kỷ
niệm vĩnh biệt ông ra đi. Nhưng cuối ngày ông lại mỉm cười với di ảnh vợ lúc
khóa cửa, cái nháy mắt tinh nghịch của ông với di ảnh bà là bằng chứng ông đến
với cuộc đời này bằng một tiếng khóc, nhưng khi ra đi ông đã đem theo một người
tình.
Tôi nhìn theo ông ấy tan vào thế giới ma quỷ và màn đêm phủ về. Nhìn lại mình
sau một ngày tiếp tay thần chết, nách tôi kẹp chai rượu thần chết thưởng cho
tôi nhưng quân sĩ của thần chết đã giao lộn vào nhà một người không uống rượu
nên phải nằm chờ tới Estate Sale của ông bạn.
Tới Estate Sale của tôi, cũng là kinh doanh từ vốn một tiếng khóc chào đời, tôi
sẽ kẹp nách mang theo được gì lúc ra đi? Chỉ biết chai rượu thường nhưng để lâu
năm cũng ngon như nước cam tuyền… từ đầu tiên mộng tới phiền muộn sau.
Ðâu đó là thơ Bùi Giáng. Nên, uống xong ly rượu cùng nhau/ hẹn rằng mãi mãi
quên nhau muôn đời…
Khi hiểu được thơ Bùi Giáng thì cuộc đời coi như đã tàn Thu.
Còn bạn?
Phan
