Tranh minh họa của Mai Tâm
1.
Thế là đã hết một năm nữa. Những con số điện tử trên tờ lịch đổi chỗ cho nhau
nhanh đến chóng mặt. Thời gian cứ như bay như thổi. Bao nhiêu việc phải làm vẫn
còn nguyên đó. Vậy mà cứ hẹn lần hẹn lữa. Thôi để ngày mai. Thôi để tháng tới.
Thôi để năm tới. Thôi để… Cho đến khi không còn lần lữa được nữa. Nhìn những tờ
lịch vơi dần như sinh lực của mình cũng đang vơi dần mà tôi bất gíac rùng mình.
Năm cùng tháng tận cũng có nghĩa là sức mỏn hơi tàn. Vậy mà có người bạn gìa
vẫn còn chơi trống bỏi được. Tài thật. Nhưng mà có ích gì không khi cứ cố bám
lấy cái mà mình không còn khả năng nắm giữ được nữa? Ngày vui đã qua mau, rồi
thì ngày buồn cũng qua mau. Lâu rồi đời mình cũng… xong. Nhưng xong sao được
khi còn bao nhiêu việc phải làm, còn bao nhiêu món nợ chưa trả hết? chẳng lẽ
bắt con cháu chúng è lưng ra gánh?
Thật lạ lùng! Việc của cả năm lại cứ dồn vào tháng cuối cùng. Việc của cả đời
cũng cứ dồn vào lúc sắp sửa chào vĩnh biệt cuộc đời. Phải chi có được một cuộc
đời khác dự trữ thì tuyệt vời biết mấy! Nhưng rồi tôi lại tự hỏi: liệu khi đã
có một cuộc đời khác để dự trữ, người ta sẽ biết sử dụng nó một cách khôn ngoan
hơn hay lại cứ chứng nào tật nấy, vung phí nó khi còn trẻ và chỉ chịu dừng tay
khi nhìn lại quỹ thời gian sắp sửa cạn và khi chính mình không còn đủ sức để mà
vung phí nữa? Cuộc trần ai chỉ biết chảy về phía trước. Nó không cho người ta
có cơ hội để làm lại, dù chỉ một lần thứ hai. Vì thế, trong giây phút chuyển
mùa của thời tiết, của năm tháng, mấy ai không bùi ngùi nhìn lại con đường đã
đi qua, chép miệng thở dài, và mắt đăm đắm nhìn về phía trước, khỏang thời gian
sắp tới mà sợ hãi những bất trắc, những vô định.
Và sợ nhất là những khỏanh khắc vô nghĩa.
2.
Đứng trước con số ngày tháng thoăn thoắt nối đuôi nhau, tôi cũng giật mình nhận
ra mình đã trụ trên trang web nhỏ này một khỏang thời gian không phải là ngắn.
Nhớ lại không biết bao nhiêu đêm ngồi im lặng trước màn hình trắng xóa, đầu óc
khô khốc như những khớp xương gìa nua không còn tiết ra thứ chất nhờn cần thiết
để giúp cơ thể chuyển động dễ dàng. Nhiều lúc tôi tưởng mình đã khô máu, có cố
lắm thì cũng chỉ nhỏ ra được những giọt máu vô hồn vô tình vô cảm như những
giọt nước lã. Nhiều lúc, tôi đọc những hàng chữ mình viết mà thấy xa lạ như của
một ai đó, hay cảm thấy nhạt nhẽo như nồi nước lèo chưa nêm nếm gia vị. Nhiều
lúc tôi thấy mình chỉ biết sa đà với quá khứ, với những nỗi đau riêng, dù qúa
khứ ấy, nỗi đau ấy không phải chỉ của riêng mình tôi, mà có thể của nhiều
người, có thể của cả một thế hệ. Nhưng rồi tôi lại tự trách mình (trước khi có
người nào đó lên tiếng phàn nàn), có ích gì không khi cứ mãi sa đà với quá khứ
khi mà hiện tại còn biết bao điều cần nói, cần làm, cần suy tư động não. Dòng
sống như dòng sông, nó chảy về phía trước và chỉ có phía trước mới cần sự chú
tâm của mọi người. Hồi ức chỉ có gía trị nếu nó giúp người ta nhìn kỹ hơn hiện
tại và sẽ là điều tai hại nếu nó làm mất cân bằng cán cân hiện tại tương lai
vốn dĩ khá chênh vênh.
Một năm 365 ngày, 12 tháng, 52 tuần lễ. Lẫn trong những con số bất di bất
dịch là những lần tôi đặt dấu chấm cuối cùng trên trang viết của mình.
Rất nhiều khi, những điều tôi trang trải trong những bài viết của mình quay trở
lại ám ảnh chính người viết, và để lại những dấu hằn như những vết chém khô
khốc trong tim. Đôi khi, những vết chém ấy đau đến độ làm chảy nước mắt. Đôi
khi, chúng chỉ nhoi nhói vừa đủ cho một cảm gíac mãn nguyện của thú đau thương.
Đôi khi, chúng làm tôi xấu hổ vì cái ngây thơ đến độ ngốc nghếch, đến độ hợm
hĩnh rất buồn cười của mình. Có lẽ, đó là cái gía phải trả cho những đam mê chữ
nghĩa. Nhất là khi người ta chấp nhận nỗi đam mê ấy với một thái độ nghiêm túc,
thành khẩn và một lòng tin mãnh liệt không kém đức tin vào một tôn gíao.
Và cũng đã có lúc, tôi nghi ngờ lòng tin của chính mình vào . . . chữ nghĩa.
Dù tôi không phải là kẻ làm văn chương. Và cũng chưa bao giờ tôi có ý định đó.
3.
Tổng số những trang viết, những bài viết sẽ chẳng là gì hết nếu chúng không
chứa đựng được “chút gì”. Cái “chút gì” ấy khiến người đọc phải nhíu mày, suy
nghĩ. Cái “chút gì” ấy có thể làm vui lòng một số người này, nhưng cũng có thể
gây khó chịu nơi một số người khác, có thể được sự tán đồng, và cũng có thể gây
nên tranh cãi. Cái “chút gì” ấy, chính là cái Nghĩa đi kèm theo với Chữ. Nếu
không thế, chữ nghĩa sẽ trở thành món hàng xa xỉ, đôi khi rất không cần thiết
với những cuộc sống đầy tất bật, lo toan. Nói cách khác, chữ là chiếc xe, và
nghĩa là thứ mà chiếc xe chữ chuyên chở. Thời buổi xăng cộ mắc mỏ mà xách chiếc
xe không chạy tới chạy lui chẳng hóa ra phí phạm lắm sao!
Phí phạm luôn cả những “mảnh đất” trang trọng của mặt tiền trang web. Phí
phạm cả sự tin cậy mà bạn hữu đã dành cho tôi. Phí phạm cả những đêm ngồi im
lặng giữa không gian tịch mịch, lắng nghe tiếng thở đều đặn trong giấc ngủ trẻ
thơ say nồng của lũ con mà tự tra vấn chính mình về ý nghĩa của những hàng chữ
đang nhẩy múa trước mặt, liệu chúng có ích gì cho cuộc sống ngày mai trong đó
có sự hiện hữu của con mình hay không.
Phí phạm nhất là thì giờ và tấm lòng người đọc. Không có người đọc, sẽ không
có người viết. Chả lẽ viết xong rồi chỉ để đêm đêm lấy ra đọc lại những gì mình
viết, như người điên cứ hay lảm nhảm nói một mình. Đã hết rồi cái thời người ta
đóng cửa thư phòng, bịt tai nhắm mắt trước những nhiễu nhương của thế sự và
bằng lòng với sự an bình riêng rất cỏn con, miễn hai bàn tay không nhuốm bùn
nhân thế. Tôi tin rằng khi mình viết là viết cho một người nào đó, những người
nào đó. Cũng như sống, là sống với ai đó, sống cho ai đó. Con người, chứ có
phải thần thánh đâu mà sống riêng một mình giữa cõi trời hiu quạnh. Và Chữ, là
để chuyên chở Nghĩa đến một địa điểm nào đó – người đọc, chẳng hạn – . Vì thế,
không có Nghĩa, Chữ chỉ là những cái vỏ khô khan, vô tích sự. Càng vô tích sự
hơn, cái người viết ra chữ mà không có nghĩa.
4.
Ngày đầu tiên của năm mới, tôi nhìn về phía trước, nghĩ đến 365 lần cập nhật
bài vở của 365 ngày sắp tới ngày sắp tới mà chợt bâng khuâng lo lắng. Riêng
phần tôi, trong góc của mình, tôi sẽ viết những gì? Những điều tôi viết là để
cho người đọc hay chỉ để thỏa mãn chính mình? Tuổi của tôi năm nay đã bước vào
“thất thập cổ lai hy”, liệu có còn đủ nhạy bén để “bắt mạch” được nhịp thở
chính yếu nhất của cuộc sống đang sôi nổi và biến dạng từng giây, từng phút
ngòai kia? Liệu tôi có trút bỏ được gánh nặng của quá khứ, của những công việc
(có thật và tưởng tượng) còn tồn đọng từ năm ngóai, năm kia để thảnh thơi làm
người ghi chép cần mẫn của hiện tại? Bao nhiêu câu hỏi là bấy nhiêu những ưu
tư. Có người bảo khi ngồi một mình trước trang giấy trắng là lúc người viết trở
thành tự do nhất, anh ta sẽ mặc tình tự tung tự tác, tả xung hữu đột, lên đông
xuống đòai với vũ khí là cây bút trong tay. Tôi không tin như vậy. Một người
viết nghiêm túc sẽ thấy thấp thóang trên trang giấy trắng bao con mắt nghiêm
khắc của độc gỉa, nhận rõ hậu quả sai hay đúng của những điều mình viết tác
động lên một con người, một tập thể, và quan trọng nhất, anh ta không được
quyền buông thả, dễ dãi. Nói cách khác, chính cái trách nhiệm của người cầm bút
với độc gỉa của mình đã giới hạn tự do của anh ta, hay đúng hơn, buộc anh ta sử
dụng quyền tự do tư tưởng của mình một cách cẩn trọng. Chữ nghĩa vốn là gia sản
của bao đời cha ông truyền lại, kẻ đi sau có bổn phận gìn giữ, phát triển và
làm giàu có thêm kho tàng ấy cho thế hệ nối tiếp mình. Chính vì thế sự cẩn
trọng và tinh thần trách nhiệm là phẩm chất không thể thiếu của một người viết
nghiêm túc.
Đã có lúc tôi nghĩ đến việc nhường sân chơi cho những người trẻ tuổi. Nhưng,
tâm trạng của tôi hệt như anh kép gìa về chiều thảm thương. Cả một đời say mê
ánh đèn sân khấu, bao nhiêu đêm từng đứng giữa tiền trường nhìn xuống phía khán
gỉa buồn thương giận ghét cùng với những vai diễn của mình, nay có người bảo
anh kép hát già rằng anh đã hết thời rồi, tốt nhất là anh nên giải nghệ để còn
giữ được những hình ảnh đẹp trong lòng khán gỉa. Hơn bất cứ ai, anh kép gìa
hiểu rõ điều đó. Nhưng anh lại không đủ can đảm nhìn thấy sự tàn tạ của chính
mình, không đủ can đảm dứt áo chia tay với nỗi đam mê của cả một đời. Bi kịch
của anh kép hát gìa về chiều cũng là bi kịch của nhiều người, và tôi tin rằng
mình không là ngọai lệ.
5.
Đêm giao thừa Tết Tây, như thường lệ hàng năm, tôi xem trực tiếp truyền hình
buổi lễ Countdown trong phút cuối cùng của năm cũ từ thành phố New York. Những
khuôn mặt hiện diện trên màn ảnh truyền hình, họ có thể đến từ khắp nơi trên
nước Mỹ hoặc thế giới, những khuôn mặt trẻ trung háo hức. Năm mới đến ai cũng
chờ đợi những điều tốt đẹp mới cho mình, cho người, cho đời. Ngòai cái háo hức
chờ đợi được chứng kiến một trong những sự kiện trọng đại nhất trên thế giới là
nghi lễ Countdown hạ qủa cầu thời gian (time ball) trên nóc tòa nhà One Times
Square có truyền thống hàng trăm năm, họ còn tin rằng họ đang ăn mừng thế giới
ngày mai sẽ thay đổi để trở nên tốt đẹp cho tất cả mọi người, không phân biệt
màu da, chủng tộc, địa lý.
Hòa cùng không khí lạc quan ấy, tôi cũng hy vọng rằng trong những lần trang
trải chữ nghĩa trên trang viết quen thuộc, tôi sẽ tránh được những lối mòn cũ
kỹ mà một anh kép hát gìa mắt mờ tai lãng vốn khó lòng nhận ra. Lập lại chính
mình, đi trên những con đường đã mòn vẹt, là những căn bệnh mà người không còn
trẻ hay mắc phải. Chữ nghĩa, tuy là báu vật truyền đời của một dân tộc, nhưng
luôn luôn mang khuôn mặt của thời hiện tại. Không có hơi thở và sức sống của
thời đại, chữ nghĩa sẽ giống như bộ xuơng tiền sử nằm trong căn phòng bụi bậm
của nhà khảo cổ học. Cuộc sống vốn thay đổi từng giờ từng phút, vậy mà cứ mỗi
một năm qua, người ta còn mong đợi thêm bao thay đổi, huống gì chữ nghĩa, tấm
gương phản chiếu trung thực nhất của thực tại.
Nghĩ thì nghĩ vậy, nhưng cứ mỗi một bước chân thời gian qua đi, đều lấy mất
ở tôi một chút cái cảm gíac tự tin vốn vô cùng mạnh mẽ khi tôi còn trẻ. Và vì
thế, ngày đầu tiên của năm mới, tôi nhìn 365 ngày sắp tới với một nỗi băn khoăn
của anh kép hát gìa vẫn chưa dứt được nỗi đam mê ánh đèn sân khấu, dù biết mình
sắp về chiều.
T.Vấn
(Wichita 01-01-2008 – Houston 01-01-2020)
