Từ một thời xa xăm nào đó cà phê được một vài tu sĩ công
giáo người Pháp mang vào Việt Nam trồng trong sân nhà thờ ở những vùng Hà Nam,
Quảng Bình, Kontum, sau đó các chủ đồn điền Pháp trồng ở Phủ Quỳ - Nghệ An rồi
tới Đắc Lắc và Lâm Đồng, nên người Việt trưởng thành ở miền Nam rất thân quen với
hương vị cà phê.
Trong Nam, thành phần nào trong xã hội cũng thưởng thức cà
phê buổi sáng, buổi trưa, buổi tối. Nghĩa là bất cứ lúc nào. Điểm tâm, hò hẹn
tình nhân, hẹn công việc làm ăn lớn, nhỏ, bàn thời sự, chính trị buổi trưa, hay
đi chơi buổi tối, không thể thiếu ly cà phê trước mặt.
Những tiệm ăn sáng bình dân nấu cà phê trong những chiếc túi
vải may theo hình chiếc vớ, được gọi là “Cà Phê Bí Tất”. Ly cà phê gọi tên là
Xây Chừng (chịu không biết do đâu mà có tên này). Đây có thể là phiên âm từ tiếng
Hoa sang. Trong quán Điểm Tâm của các chú Ba rất hào hoa, thường rót cà phê đầy
tràn ly, khách ẩm thực giới lao động cầm cả đĩa lên uống chỗ cà phê tràn trên
đĩa. Hoặc đôi khi họ đổ cà phê ra đĩa cho nguội, rồi mới bưng lên uống, (khỏi mất
thời giờ chờ lâu) nhưng ly cà phê của họ cũng nhỏ thôi, uống độ ba ngụm là hết.
Cách uống như thế nói lên cái dung dị của người lao động miền Nam.
Những nhà hàng lịch sự như: Brodar, Givral, Pagode là nơi của
các nhà văn, nhà báo, chính khách, tụ họp nhau cà phê bao giờ cũng phải cà phê
phin(Filter).Những người miền Bắc sau 1975 vào Nam ngỡ ngàng với phin cà phê, gọi
là “Cái nồi ngồi trên cái cốc,” rất tượng hình.
Cà phê hay đi đôi với thuốc lá. Thưởng thức cà phê, họ ngồi
nhìn những giọt lệ đen thong thả nhỏ xuống tách từng giọt một. Trong khi đợi cà
phê, đốm lửa lập lòe trên đầu điếu thuốc lá. Một hình ảnh rất đẹp trong những
chiều mưa bong bóng.
Cà phê ngon đúng độ, pha đúng cách phải có mầu nâu vàng đậm
óng ánh như màu cánh gián. Nếu đen thui là cà phê đó đã được pha chế vào một loại
hạt nào khác như ngô, đậu. Không thể nào cho bạn tách cà phê ngon được.
Có người nói, cà phê pha bằng máy Expresso ngon hơn pha
phin, vì độ nóng chính xác của hơi nước làm cà phê tiết ra mùi vị trung thực của
nó, pha phin không phải lúc nào cũng ngon như ý mình muốn. Họ quên mất một điều,
thưởng thức cà phê không phải chỉ bằng vị nếm mà còn bằng mắt nhìn.
Từng giọt, từng giọt rơi xuống cái ly thủy tinh trong suốt
như kéo thời gian chậm lại, níu lại một khoảng khắc nào đó trong đời. Đợi cà
phê rơi xuống có thể rơi theo một câu thơ, có thể là cái cớ thốt lên một lời hứa
hẹn, hay xóa tan một nỗi buồn.
Không còn gì tuyệt diệu hơn.
Tôi nhớ hồi đi học. Thầy dậy Pháp Văn của chúng tôi là một vị
tu xuất. Thầy thuộc rất nhiều thơ Việt, thơ Pháp. Chúng tôi chưa đủ giỏi để thuộc
những bài thơ Pháp khó khăn. Thầy hay kiếm bài giản dị đọc cho chúng tôi nghe
trong giờ giảng bài, vừa đọc vừa dịch. Thầy chọn bài nào cũng hay cả, tôi nhớ được
một bài giản dị nhất và theo tôi cũng là hay nhất trong những bài thầy đọc. Một
bài thơ về cà phê rất lãng mạn.
Bây giờ lớn tuổi nghĩ lại, tôi biết người thầy dạy Pháp Văn
của mình hồi đó phải có một chút thơ, có một chút lãng mạn trong máu, nên học trò
mới được thưởng thức những câu thơ của Jacques Pérvert, tôi xin trích một đoạn
trong bài Điểm Tâm - Déjeuner du matin
Il a mis le café
Chàng bỏ cà phê
Dans la tasse
vào trong cái tách
Il a mis le lait
chàng bỏ thêm sữa
Dans la tasse de café
vào tách cà phê
Il a mis le sucre
chàng bỏ thêm đường
Dans le café au lait
vào cà phê sữa
Avec la petite cuillère
với chiếc muỗng nhỏ
ll a tourné
chàng quấy
khe khẽ
Il a bu le café au lait
chàng uống nhè nhẹ
ly cà phê sữa
Et il a reposé la tasse
để cái tách xuống
Sans me parler
Không lời với tôi
Cái hình ảnh một thầy giáo trẻ cầm viên phấn trắng trên tay,
đi qua đi lại trong lớp học, có khi thầy ghé ngồi vào một góc đầu bàn của nam
sinh, cất tiếng đọc mấy câu thơ tiếng Pháp, những câu giản dị, dễ hiểu nhưng rất
gợi hình như những câu trên, học trò cứ ngây người ra nghe. Các nam sinh thì ao
ước được làm anh chàng đang tự pha cà phê đó, các nữ sinh thì mong được làm người
yêu, ngắm nghía chàng pha cà phê, uống cà phê, rồi… đội mũ lên đầu, bỏ đi. Sans
me parler- Không lời với tôi. Lãng mạn như thế, làm sao mà quên được!
Bao nhiêu năm tháng trôi qua, vào những sáng mưa nho nhỏ, với
ly cà phê nho nhỏ, đứng nhìn ra cửa sổ, mưa bay bay trên con dốc, trên những
tán lá xanh ngọc, uống từng ngụm cà phê cũng nho nhỏ, những câu thơ lãng mạn đó
lại quay về trong lồng ngực.
Mưa ở Seattle tinh khiết hơn bất cứ ở đâu nên màu diệp lục
trên những tán lá óng ả, mượt mà hơn. Cà Phê Starbucks, Cà Phê Seattle Best, đều
gần lắm, gần như ở ngay bên cạnh hiên nhà. Những giọt cà phê nho nhỏ, thơm ngát
rơi rất nhẹ vào chiếc tách sứ mong manh có hoa văn hay chiếc ly thủy tinh trong
suốt đều cho một nỗi quyến rũ rất dịu dàng
Cà phê ơi cà phê ơi!
Giọt ngọt giọt đắng em mời môi thơm.
Ừ thì có giọt đắng hơn
Em nghiêng tách xuống rót buồn sang anh.(tmt)
Bạn tới thăm Seattle đi, thế nào tôi cũng phải đưa tới tiệm
Starbucks đầu tiên được thành lập ở Down Town Seattle. Chúng ta sẽ tuần tự, lịch
sự, kiên nhẫn, xếp hàng chờ tách cà phê được đưa ra cho bạn đón lấy, rồi ngồi
xuống ghế. Hay bạn đợi để có một ly cao hơn một chút, có thể mang ra ngoài, vừa
uống từng ngụm nhỏ vừa nhìn ngắm chợ hoa bên kia đường. Starbucks được một
trong ba người sáng lập là nhà văn, hai người kia là giáo sư Anh Văn và giáo sư
môn Sử. Cả ba người điều thấm đậm tinh hoa của văn chương, chữ nghĩa, nên có phải
nhờ đó những ly cà phê của họ làm ra đến với giới thưởng ngoạn, có cái thanh
cao, nhã đạm ở từng giọt tan trong miệng mình.
Bao nhiêu bài thơ được viết xuống, bao nhiêu bài tường thuật
tin tức và bao nhiêu những trăn trở, tính toán, lo toan, vui buồn, chẩy xuống
theo những giọt cà phê?
Ai còn nhớ cà phê trong những phòng trà của Sài Gòn, uống từng
ngụm nhỏ theo tiếng hát của Thái Thanh, Lệ Thu, Thanh Thúy hay trong những quán
nhỏ bên đường, nơi hò hẹn của những người bắt đầu yêu hay đã yêu, hai người uống
chung một tách cà phê.
Người ta hay nghe được câu gọi cà phê như thế này ở những cặp
tình nhân trẻ trong quán cà phê ở Đakao của một Sài Gòn thủa trước.
- Cho một ly cà phê sữa và một ly sữa cà phê
Người chủ quán biết ngay là ly của chàng thì cà phê đậm đặc
với một chút sữa và ly của nàng thì sữa với một chút cà phê cho thơm thôi.
Cà phê là một khía cạnh văn hóa rất đẹp của miền Nam. Những
người ra đi mang theo văn hóa này đến những phần đất họ cư ngụ nên rất nhiều
người bản xứ biết và thích “Cà Phê Việt Nam”.
Tôi may mắn có Cà phê Starbucks nổi tiếng thế giới ngay
trong thành phố tôi ở. Tôi cứ đi vài ba ngã tư đường lại thấy một quán
Starbucks.
Starbuck theo chân ta đến khắp mọi nơi và trao cho ta những
giọt cà phê thanh nhã, những ngụm cà phê tuyệt vời.
Starbucks sang Việt Nam và sang đến cả Trung Hoa. Đây là
hình ảnh tôi được xem trên trang mạng vào ngày trái đất 22 tháng 4 năm 2017.
Theo truyền thông Trung Cộng đưa tin, hưởng ứng Ngày Trái
Đất thế giới 22/4, hãng cà phê nổi tiếng Starbucks đã có một số chương trình hoạt
động khuyến mãi vô cùng hấp dẫn.
Theo đó, khách hàng mang cốc riêng đến một số cửa hàng
trong chuỗi Starbucks sẽ được uống cà phê miễn phí. Để đáp ứng lời mời ngọt
ngào ấy, từ sớm, một hàng dài người đã xếp hàng chờ tới giờ mở cửa. Điều đáng
nói ở đây, là mọi người tới không phải mang theo cốc, mà là tô lớn, nồi, chảo,
chậu rửa mặt, thậm chí can đựng nước 20 lít.
Chao ơi! Hình ảnh những người cầm nồi, chảo đi nhận cà phê miễn
phí trông thật đau lòng.
Tôi nhớ dân tộc Trung Hoa với tách trà, ấm cổ, nổi tiếng
thanh lịch về trà và về cách uống trà. Sao từ trà sang cà phê lại đến nỗi này.
Có phải những người Trung Hoa trong sách tôi đọc ngày xưa và
những người Trung Hoa ngày nay không cùng một chủng tộc.
Một anh bạn văn nói, xem hình này thấy phục Starbucks quá!
Đem thau chậu to, nhỏ, cỡ nào cũng được rót đầy. Đây mới gọi là hành động
thương mại siêu việt.
Còn tôi, chỉ biết thảng thốt kêu:
Cà phê ơi! Cà phê ơi!
Trần
Mộng Tú
5/5/2017
