Hỏi ra mới biết ông ta là một người tù cải tạo qua định cư tại Hoa Kỳ dưới dạng tị nạn chính trị sau khi vượt biên qua ngả Thái Lan. Ông đi một mình để lại vợ con ở quê nhà. Qua Mỹ ông bắt đầu làm việc kiếm sống. Nhưng không may ông bị tai nạn lao động gãy một chân nên từ đó không kiếm được việc làm. Ông sống với sự trợ cấp của chính phủ. Nơi ở của ông là một căn phòng nhỏ thuê lại của chủ nhà. Ông sống cô đơn không người thân, không bạn bè, thậm chí ông không có đến một phương tiện gì để giải trí như TV, Radio... Cuộc sống của ông là những chuỗi ngày thầm lặng bên lề xã hội. Mặc dù tật nguyền ốm yếu, ông cũng tự lo lấy đời sống qua ba việc rất đỗi bình thường: đi chợ mua thức ăn nấu sẵn, tự giặt giũ quần áo và tối đến là lên giường ngủ. Vợ ông ở Sài Gòn đã đi lấy chồng và không còn liên lạc với ông nữa. Ông cũng không có đủ khả năng để bảo lãnh hai đứa con qua Mỹ, đành âm thầm sống một mình trong cô đơn giữa một xã hội văn minh vốn có sẵn nhiều phương tiện kỹ thuật tân tiến.
Đã mấy năm nay, mỗi sáng sớm tôi vẫn thấy ông đi ngang qua
nhà tôi, một mình lủi thủi lê bước chân khập khểnh, tay tựa trên chiếc gậy mong
manh như thân xác gầy gò, xanh xao không còn sinh lực của ông. Ông bước đi chậm
rãi, luôn luôn cúi mặt xuống đất không nhìn lên trời, có lẽ ông không muốn nhìn
thấy cảnh đời bon chen xuôi ngược để cho cõi lòng mình được yên bình thanh thản.
Hình như chiếc mũ lưỡi trai chụp trên đầu cũng đồng tình với ông, nó che khuất
tầm nhìn lên của ông. Sáng sớm ông đi và đến xế trưa ông mới trở về. Ông sống
nơi phồn hoa đô hội mà cầm bằng như ở chốn lâm tuyền. Ông chỉ biết một con đường
từ nhà ông đến chợ và trở về. Đôi khi mỏi mệt ông dừng chân trước sân nhà tôi để
ngắm những bông hoa cây cảnh trong vườn. Ông chiêm ngưỡng thật lâu những cánh
hoa màu đỏ thắm của cây lựu nở rộ vào mùa xuân. Có thể màu đỏ thắm của hoa lựu
làm ông nhớ lại màu hoa phượng vĩ trước sân trường ghi dấu ấn những kỷ niệm êm
đềm của thời dĩ vãng, thời học sinh thơ mộng xa xưa...
Mùa Đông năm nay ở Dallas thời tiết khá lạnh không như những
năm trước đây và kéo dài rất lâu. Ban đêm hàn thử biểu xuống 25 – 28 độ F, ban
ngày lên chút đỉnh đến 30 – 40 độ F. Ngồi trong xe còn phải mở máy nóng. Thế
nhưng ông vẫn mặc chiếc áo mỏng với chiếc quần kaki cũ kỷ và vẫn bình thản đi
đi về về bất chấp cái lạnh buốt xương. Ông phải đi để mua thức ăn hàng ngày đã
nấu sẵn ở chợ; ông không biết làm bếp, và bà chủ nhà không cho ông sử dụng tủ lạnh
để trữ thức ăn. Hoàn cảnh của ông thật bi đát. Cảm thông cảnh ngộ của ông, tôi
đem tặng ông chiếc áo khoác bằng nĩ và một cái khăn choàng giúp ông đỡ lạnh.
Ông vui vẻ nói lời cám ơn.
Viết đến đây tôi nhớ đến câu chuyện xảy ra bên Trung Quốc
nói về tình cảm của con người với nhau. Ngày xưa đời Tam Quốc, nơi vườn đào, ba
người bạn cùng thề sống chết có nhau, đó là Lưu Bị, Quan Vân Trường và Trương
Phi. Khi Quan Vân Trường bị lầm kế của Lữ Mông là tướng Đông Ngô và bị giết chết,
Trương Phi vì nóng nảy bị thuộc hạ là Phạm Cương, Trương Đạt đâm chết trong lúc
say rượu rồi cắt đầu đem dâng cho Đông Ngô, còn Lưu Bị vì nóng lòng báo thù cho
hai em, bị kế hỏa công của Lục Tốn đốt 700 dặm trại, tổn thất nặng, phải lui về
Bạch Đế thành mang bệnh mà chết. Trong thơ có câu:
“Nguyện thề sanh tử bạn hiền,
Lưu, Quan, Trương nợ đào viên nặng thề”.
Thế rồi tự nhiên tôi liên tưởng đến câu chuyện ngày xưa kể về
hai nhân vật điển hình nói về sự giàu có và nghèo hèn: Lưu Bình và Dương Lễ.
Lưu Bình vốn là con nhà giàu có, còn Dương Lễ thì xuất thân trong chốn bần hàn.
Nhưng Lưu Bình đối đãi với Dương Lễ rất thân tình mật thiết, xuất tiền nuôi
Dương Lễ lo trau dồi đèn sách. Đến khoa thi cả hai cùng lên đường ứng thí.
Dương Lễ được chấm đậu bổ ra làm quan. Lưu Bình thi rớt trở về. Vì ỷ mình giàu
có, không chăm học hành, Bình vẫn thi rớt luôn. Bình lại có tính hào phóng, ăn
tiêu phung phí tiền của không tiếc tay. Gặp khi loạn lạc, tài sản bị mất hết,
quá sa sút. Lưu Bình bèn tìm đến để nhờ Dương Lễ giúp đỡ. Tuy ra làm quan Dương
Lễ vẫn nhớ đến người bạn cũ, nay nghe Lưu Bình đến lấy làm mừng rỡ. Nhưng Dương
Lễ vốn biết tính bạn hay chơi bời lêu lổng, chẳng chịu học hành, kịp nghĩ lại
muốn tìm cách khéo léo khuyên bạn. Dương Lễ liền giả vờ lãnh đạm, tiếp rước Lưu
Bình một cách lơ là. Cho lính lệ mời Lưu Bình ra ở nhà ngoài, dọn toàn là cơm hẩm
với những món ăn xoàng, lại cho uống nước lã. Nghĩ tủi thân và giận người bạn
vong ân bội nghĩa, Bình liền bỏ ra về. Về dọc đường Bình gặp một người đàn bà
còn trẻ và đẹp hỏi han gợi chuyện. Bình bèn đem những gì buồn tủi kể hết cho
nàng nghe. Nghe xong, nàng tỏ ý muốn giúp đỡ tiền bạc cho Bình ăn học. Nàng cho
biết nếu Lưu Bình chịu nghe lời nàng, cố gắng trau dồi kinh sử, đạt được chữ
công danh làm cho người bạn vong ân bội nghĩa Dương Lễ sáng mắt ra, chừng ấy
nàng sẽ xin theo chàng suốt đời sửa túi nâng khăn. Lưu Bình đang cơn bơ vơ,
nghèo túng, đành ưng chịu. Sau đó Lưu Bình ngày đêm mài miệt học hành, một phút
không rời sách vở. Ít lâu sau, gặp kỳ thi, Lưu Bình liền ra ứng thí. Lưu Bình
đã thi đỗ nhưng khi về nhà thì người đàn bà kia bỏ đi mất tăm dạng. Bình vô
cùng đau đớn vì yên chí thi đỗ sẽ làm vừa ý người đẹp và có dịp rửa được mối hờn
xưa. Trong dịp này, Dương Lễ vội cho người mang lễ vật đến chúc mừng và khẩn
khoản mời Lưu Bình đến chơi. Ban đầu Lưu Bình định từ chối không nhận lễ mừng
và quyết không bao giờ bước chân đến dinh của Dương Lễ nữa. Nhưng Lưu Bình lại
muốn xem Dương Lễ còn giở trò gì nên cũng gắng gượng đến thăm Dương Lễ. Lưu
Bình nghĩ thầm sẽ tìm ra những lời cay cú nặng nề mắng vào mặt tên phản bạn kia
mới hả tức ngày trước. Khi Lưu Bình đến, Dương Lễ đã vui mừng ra tiếp rước một
cách nồng hậu rồi lại cho người thiếp ra chào Lưu Bình. Bấy giờ Lưu Bình mới tỉnh
ngộ: Thì ra người đàn bà đẹp đến giúp Lưu Bình tiền bạc và dùng lời lẽ khuyến
khích Lưu Bình ăn học bấy lâu nay chính là nàng Châu Long, hầu thiếp của Dương
Lễ. Thế là tình bạn tâm giao càng thêm mật thiết. Về sau, để nói về tình bạn gắn
bó người ta thường dùng truyện Lưu Bình Dương Lễ để dẫn giải. Có câu:
Dù cho vật đổi sao dời,
Lưu Bình Dương Lễ đời đời thâm giao.
Mùa Đông rồi cũng qua đi qua đi, mùa Xuân lại đến. Những cây
cảnh trước nhà tôi đã cùng với tiết Xuân đâm hoa nở nhụy. Cây lựu đã nở rộ những
chùm hoa đỏ rực tươi thắm như mời gọi khách qua đường dừng chân chiêm ngưỡng.
Nhưng mùa Xuân năm nay, từ cửa sổ thư phòng nhìn ra vườn, tôi không còn thấy
bóng dáng người đàn ông đi ngang qua nhà tôi nữa.
