THƠ CỦA JON FOSSE, GIẢI NOBEL VĂN CHƯƠNG 2023 - Jon Fosse | Ngu Yên dịch

Nhà văn Jon Fosse vừa đoạt giải Nobel Văn chương về kịch nghệ năm nay, 2023. Ngoài ra, ông cũng nổi tiếng trong lãnh vực thơ và truyện. Tác phẩm của ông được dịch ra khoảng 50 ngôn ngữ. Tìm hiểu về mục đích sáng tác, ông cho biết, “I hope they can find a kind of peace in, or from, my writing.” (Tôi hy vọng người đọc có thể tìm thấy sự bình an trong các tác phẩm của tôi.)

Tác phẩm nổi tiếng với nội dung sâu đậm của ông là dãy “Septology”. Đây là một từ vựng mới, có ý nghĩa là một loạt bảy cuốn sách. Có lẽ, Septology phát xuất từ “Heptalogy” mà ví dụ rõ rệt nhất là dãy tác phẩm Harry Potter.

Tôi xin được giới thiệu đến độc giả một ít bài thơ của Fosse, những tư duy sâu sắc về thân phận con người.

NƠI NÀY CÓ MỘT NGƯỜI

 

Có một người ở đây

rồi biến mất

theo gió

tan vào

nội phương

cùng với đá di động

tạo thành ý nghĩa

trong duy nhất luôn luôn mới

của cái gì

và cái gì không phải

trong im lặng

nơi gió

hóa thân thành gió

nơi ý nghĩa

tạo thành ý nghĩa

trong di động biến thân

của tất cả tồn tại

ngay lập tức

từ nguồn thể

nơi âm thanh cưu mang nghĩa lý

trước khi ngôn từ phân thân

từ đó không bao giờ xa cách con người

Nhưng

nó ẩn trong toàn bộ tương lai và quá khứ

và ẩn trong

cái gì không hiện hữu

nơi ranh giới biến tan

giữa những gì hiện diện

và những gì sắp đến

nó vô tận không khoảng cách

trong cùng một chuyển động

nó sáng tỏ

rồi biến mất

mà vẫn còn

trong lúc biến thân

nó bừng sáng

sự tối

trong lúc nó nói

về sự im lặng

không có ở đâu

mà ở khắp nơi

khi gần

khi xa

xác và hồn nhập lại

như một

nhỏ

và lớn

như mọi thứ

nhỏ vốn không có gì

nơi toàn thể khôn ngoan tồn trữ

mà không biết

trong thâm tâm

nơi hư vô bị phân mảnh

ngay lập tức

mọi thứ trở thành một nó và tất cả

trong cái phân mảnh

mà không thể chia tách

trong ranh giới vô hạn Cách tôi để nó biến tan

trong sự hiện diện rõ ràng

trong chuyển động xóa bỏ

trong ngày đi loanh quanh

nơi cây là cây

nơi đá là đá

nơi ngôn từ toàn bộ không thể hiểu

về mọi thứ tồn tại

về mọi thứ biến mất

và những gì còn lại

là ngôn từ hòa đàm

 

(Bản Anh ngữ của May-Brit Akerholt.)

 

A HUMAN BEING IS HERE

 

A human being is here

and then disappears

in a wind

that vanishes

inwards

and meets the rock’s movements

and becomes meaning

in always new unity

of what is

and what is not

in a silence

where wind

becomes wind

where meaning

becomes meaning

in lost movement

of everything that has been

and at once is

from an origin

where the sound carried the meaning

before the word divided itself

and since then never left us

But it is

in all past and it is in all future

and it is

in something

that doesn’t exist

in its vanishing border

between what has been

and what shall come

It is infinite and without distance

in the same movement

It clears up

and disappears

and remains

while it disappears

And it lights up

its darkness

while it speaks

of its silence

It is nowhere

It is everywhere

It is near

It is far

and body and soul meet

there as one

and it is small

and as big

as everything that is

as small as no thing

and where all wisdom is

and no thing knows

in its innermost self

where nothing is divided

and everything is at once itself and everything else

in the divided

which is not divided

in endless boundary The way I let it disappear

in obvious presence

in vanishing motion

and walk around in the day

where tree is tree

where rock is rock

where wind is wind

and where words are an incomprehensible unity

of everything that has been

of everything that disappears

and thus remains

as conciliatory words

 

CHỈ BIẾT

 

ca khúc, ca khúc biển khơi

lướt từ dãy núi xuồng đồi dốc xuôi

rồi xuyên ngang khắp bầu trời

 

trong bay xanh, tỏa chơi vơi mờ mờ

về nơi chúng ta đang chờ

là nơi mãi mãi lặng lờ vô ngôn

 

thôi thì chỉ biết (nguồn cơn)

 

ONLY KNOW

 

the song, the song of the sea

slides down the steep mountains

and across sky

 

in blue flight, like a shimmering

in towards where we are together

and where we never say anything

 

and only know

 

NÚI NÍN THỞ

 

Một hơi thở thật sâu

Và ngọn núi đứng đó

Rồi ngọn núi tồn tại

Là thể thức núi hiện hình

 

Cúi mình

Đi xuống

Vào núi

Nín thở

 

Trong khi biển và trời

vỗ về và đánh đập

Ngọn núi nín thở

 

(Bản Anh ngữ của May-Brit-Akerholt.)

 

THE MOUNTAIN HOLDS ITS BREATH

 

there was a deep breath

and then the mountain stood there

then the mountains stood there

and that’s how the mountains stand there

 

and stoop downwards

and downwards

into themselves

and hold their breath

 

while heaven and sea

stroke and beat

the mountain holds its breath

 

ĐÔI ĐIỀU VỀ DIỄN VIÊN

 

Di chuyển nào bên trong

Như cuộc đời

Luôn di động ngắt khoảng

Là thứ tĩnh lặng

Và nặng nề

Như chính cuộc sống

Nặng nề Cho những ai

Hóa thân thật nhẹ

Cùng một lúc thật nặng

Họ bước ra khỏi đời

Đứng đó

Run rẩy

Hổ thẹn

Không biết nói gì

Không có gì để nói

Vì vậy phải nói đôi điều để ra đi

Bước chân nhẹ nhàng thẳng như gió

Họ tiến tới

Họ đứng lại

Bản thân nặng trĩu

Trong ánh sáng của nhau

Trong khi lòng xấu hổ

Tan biến

Và sáng lên như chú chó của thiên thần

Rồi thiên thần mở cánh rộng

Che phủ họ

 

Sau đó, người ta đồn đãi

 

SOMETHING ABOUT THE ACTOR

 

in that which moves

like life

always in gaping motion

is something quiet

and heavy

like life itself

is heavy For some

life becomes too light

and at once too heavy

and they step out of what happens

and stand there

shakily

ashamed

and don't know what to say

they have nothing to say

and therefore something must be said And they move forward

with steps light and straight as the wind

they move forward

and they stand there

heavy of themselves

in each other's light

while the shame

dissolves

and becomes as light as the dog's angel

 

And then the angel's wings open

and spread across them

 

And then it is said

 

Jon Fosse

Ngu Yên dịch