Ngày 20/9/2024 vừa qua, Apple tung ra chiếc iPhone 16, dân chúng náo động lên. Dân chúng tôi nói đây là con em của chúng tôi. Chúng chờ và đổi iPhone mỗi khi Apple có động tĩnh. Apple đã gây ra một chứng nghiện mà tuổi trẻ năng nổ tham gia, nếu không thì thua em kém chị. Nói theo ngôn ngữ thời đại, đây là một loại “cuồng”. Người có lợi không phải là người bỏ tiền ra chạy theo con số của từng đợt iPhone mà là những bậc cha mẹ như chúng tôi. Cứ vớt vát phôn cũ do chúng thải ra cũng là niềm vui. Niềm vui không tốn xu teng nào.
Facebook hay YouTube là chốn “khoe” iPhone. Người ta thi
nhau “đập hộp” chiếc iPhone mới. Cũng lạ, có nhiều nhà sản xuất điện thoại di động,
bám sát theo Apple như Samsung chẳng hạn. Chiếc phôn tay của Samsung cũng xịn
xò không kém. Chú em và con trai tôi khá rành về điện tử nhất định không bao giờ
xài iPhone. Vừa mắc vừa rắc rối điều hành hơn. Vậy sao chẳng thấy ai “đập hộp”
phôn Samsung cả. Có lẽ Samsung không có hộp!
Steve Jobs đã giới thiệu chiếc iPhone đầu tiên cách
đây 17 năm vào ngày 9/1/2007.
iPhone là ma mới trong ngành phôn tay. Chiếc iPhone đầu tiên
trình làng vào tháng 6/2007 nhưng đã được cha đẻ của nó là Steve Jobs quảng cáo
từ tháng giêng cùng năm. Ông biết cách nắn gân thị trường khiến iPhone được người
ta chú ý tới. Chuyện này khỏi phải ngôn. Ông đã từ tay trắng vươn lên. Năm
1976, Steve Jobs mới 21 tuổi, đã bán chiếc xe van cũ Volkeswagen với giá 1.300
đô và bạn ông, Steve Wozniak, bán chiếc laptop Hewlett-Packard được 500 đô. Đó
là vốn ban đầu để lập nên Apple. Họ dùng nhà để xe của bố ông Steve Jobs làm
văn phòng công ty. Chỉ bốn năm sau, năm 1980, Apple đã được đưa lên thị trường
chứng khoán với giá trị thị trường lên tới 1,2 tỷ đô. Chỉ trong một ngày, giá
trị vọt lên 1,8 tỷ đô. Sau khi tung ra thị trường chiếc iPhone 4S, Steve Jobs
lìa đời vào ngày 5/10/2011. Thế giới điện tử xôn xao với cái chết vào năm 56 tuổi
của bậc kỳ tài trong ngành. Người ta nghĩ khi qua thế giới bên kia, Steve Jobs
vẫn sẽ là một kỳ tài bằng nhiều câu chuyện. Chẳng hạn như Steve sẽ giúp thánh
Peter trong việc lập sổ sách trên thiên đàng. Thánh Peter không còn luộm thuộm
với từng chồng giấy tờ mà hồ sơ tiên quốc sẽ được Steve giúp cho vào computer hết.
Chẳng hạn như các nhà chế đồ hàng mã tung ra hàng mới là chiếc iPhone để đốt xuống
âm phủ cho người thân quá cố vì dưới đó đã có Steve Jobs set up và
sửa chữa!
Ngôi nhà thời thơ ấu
của gia đình Steve Jobs trên đường Crist Drive ở Los Altos, California, với nhà
để xe là địa điểm ban đầu của Apple Computer. Ngôi nhà được đưa vào danh sách
các địa điểm lịch sử của Los Altos vào năm 2013.
Một tay tổ khác đã để nhiều dấu ấn cho iPhone tại Apple là
ông Gerard Richard Williams. Cái tên này nghe quen quen. Đó là ông tỷ phú, chồng
của cô ca sĩ Bích Tuyền bị Đàm Vĩnh Hưng kiện đang gây xôn xao dư luận. Ông làm
việc cho Apple trong gần chục năm, từ năm 2010, đứng đầu bộ phận thiết kế
con chip Apple A7 cho iPhone bắt đầu từ iPhone 5S. Con chip nhỏ
này khi xuất hiện đã làm kinh ngạc giới chuyên môn và đưa iPhone lên hàng bá chủ
của điện thoại di động. Sau khi rời Apple, ông thành lập công ty Nuvia, chuyên
chế tạo các con chip được dùng trong các điện thoại không phải
là iPhone. Không lâu sau khi thành lập, Nuvia đã được hãng chế tạo chip lớn
nhất thế giới Qualcomm mua với giá 1,4 tỷ. Ông Gerard Williams leo vào hàng ngũ
các tỷ phú. Một ông tỷ phú rất văn nghệ, từng nhiều lần xuất hiện trên sân khấu
với áo dài, hát nhạc Việt rất tới.
Ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng song ca
cùng tỷ phú Gerard Richard Williams III. Ảnh: Báo
Thanh Niên
iPhone mới chỉ có từ năm 2007 nhưng chiếc điện thoại di động
đã có từ trước đó khá lâu. Ngày 3/4/1973, Martin Cooper đứng trước khách sạn
Hilton trên Đại lộ số 6 ở Manhattan, thành phố New York, tay ôm một “cục gạch”
nặng hơn 1 ký. Ông bấm số và gọi cho ông Joel Engel đang ở Murray Hill, tiểu
bang New Jersey, cách đó khoảng 30 dặm. Ông Martin Cooper còn nhớ như in giây
phút lịch sử đó: “Tôi bấm vào số máy bàn của Joel Engel rồi nói: ‘Chào
Joe, Marty Cooper đây’. Bên kia chào lại: ‘Chào Marty’. Tôi bèn nói ngay: ‘Tôi
đang gọi cho anh bằng chiếc điện thoại di động, di động thực sự, điện thoại di
động cầm tay’. Đầu dây bên kia im lặng hồi lâu. Tôi đoán là cậu ta tức điên
lên. Nhưng rồi cậu ta cũng tỏ ra nhã nhặn và chúng tôi kết thúc cuộc gọi”. Cuộc
gọi chỉ giản dị có vậy nhưng đó là cuộc gọi điện thoại di động đầu tiên trên thế
giới. Tại sao bên nghe lại tức tối? Vì họ là đối thủ cạnh tranh nhau. Ông
Martin Cooper lúc đó đang làm cho Motorola, một công ty nhỏ và Joel Engel làm
cho Bell Labs, một công ty lớn. Hai bên ganh đua nghiên cứu về điện thoại di động.
Martin Cooper đã về tới đích trước. Cú khoe cuộc gọi di động đầu tiên là cú chọc
quê của anh chàng tý hon gửi cho anh chàng khổng lồ. Ông hớn hở cho biết: “Họ
là công ty lớn nhất thế giới, còn chúng tôi là một doanh nghiệp nhỏ ở Chicago.
Họ không nghĩ chúng tôi đã hoàn tất được một thứ rất quan trọng như vậy”.
“Cục gạch” biết nghe biết nói đầu tiên mà Martin Cooper sử dụng là chiếc điện
thoại ban sơ Motorola DynaTAC 800X, nặng tới 1 ký, dài tới 25,4 phân. Mỗi lần sạc
pin phải mất 10 tiếng và chỉ sử dụng được có 35 phút. Khi thực hiện cuộc gọi đầu
tiên này, Motorola đã phải thiết lập một trạm thu phát đặt trên nóc tòa cao ốc
Burlington Consolidated, nay là tòa nhà Alliance Capitol Building.
Một chiếc Motorola DynaTAC 8000X từ năm 1984.
Kỹ sư điện Martin
Cooper đã thực hiện cuộc gọi di động cầm tay đầu tiên được công bố trên mẫu máy
DynaTAC vào ngày 3 tháng 4 năm 1973. Đây là sự kiện tái hiện vào năm 2007.
Dân chúng tuy háo hức với cái máy alô tiện dụng này nhưng phải
dài cổ chờ cho tới 11 năm sau, năm 1984, Ủy Ban Truyền Thông Liên Bang Hoa Kỳ (Federal
Communications Commission) mới cấp phép cho công ty DynaTAC bán ra thị
trường chiếc điện thoại đầu tiên. “Cục gạch” này đã được làm nhẹ từ 1 ký xuống
còn 794 gram, dài 25,4 phân. Mỗi lần sạc đầy pin chỉ sử dụng được 60 phút. Vài
năm sau tôi đã được thấy tận mắt chiếc điện thoại này do một tên bạn đồng nghiệp
da màu sử dụng. Hắn giắt bên người như cảnh sát giắt bao súng, kềnh càng vẹo một
bên sườn khi đi đứng. Mỗi lần phôn phải kéo cần antenne dài
thòng ra. Thấy chúng tôi cười, hắn sừng sộ cho biết phải bỏ ra bạc ngàn mới mua
được. Nay dò giá mới biết cục gạch này có giá 3.900 đô Mỹ. So với thời giá ngày
nay khoảng 12 ngàn đô! Bèn phục ông bạn chịu chơi. Hãng Motorola đã bán được 8
triệu chiếc DynaTAC này.
Chiếc phôn tay đầu tiên này chỉ làm được một nhiệm vụ duy nhất
là alô. Nhưng như thế cũng là phúc đức rồi. Từ nay cái phôn không còn
dính vào bàn nữa mà tung tăng khắp chốn. Chỉ phải cái vác nặng. Nhưng ông bạn
tôi dân da màu, đô con, chuyện vác cái phôn nặng 794 gram là chuyện nhỏ. Không
biết ông có dùng nó tới một thập niên không vì chiếc phôn sau này ngon lành hơn
nhiều.
Đó là phôn Simon của IBM được trình làng vào năm 1993. Đây
là chiếc smartphone, phôn thông minh hẳn hoi. Máy có màn hình cảm ứng
LCD rộng 4,5 inch nhưng chưa có màu. Chỉ black &
white. Ngoài chuyện alô, máy Simon có thể gửi hay nhận mail và
có kèm theo cây viết stylus. Giá bán 899 đô.
Chuyện các anh chị đang yêu đương rất hay bấm trên điện thoại
thông minh là tin nhắn SMS (Short Message Service). Đánh tin
nhắn, gửi đi, người yêu ở xa nhận được liền, cứ như bá vai bá cổ nhau nhắn nhủ.
Bản tin nhắn đầu tiên trên điện thoại do kỹ sư người Anh Neil Papworth gửi cho
bạn là Richard Javis, nội dung chỉ vỏn vẹn có hai chữ: “Merry
Christmas”. Khi đó mới là ngày 3/12/1992. Còn 3 tuần nữa mới tới Giáng
Sinh. Chắc ông này nôn nóng gửi tin khi mới tìm ra “trò” mới.
32 năm trước, Neil Papworth là người đã gửi tin nhắn
SMS đầu tiên “Giáng sinh vui vẻ” tới một đồng nghiệp
Tin nhắn thường gọn gàng, đủ để chuyên chở lời nhắn, không
phải là thư, càng không phải là thư tình. Sợ các cô các cậu lòng thòng tâm sự
nên phải đặt ra giới hạn. Sau nhiều lần thử nghiệm bằng nhiều nội dung tin nhắn
khác nhau, kỹ sư người Đức Friedhelm Hillebrand giới hạn chỉ 160 chữ.
Smartphone có thêm tính năng chụp hình vào năm
1997. Đây là công trình của kỹ sư người Pháp Philippe Kahn. Ông đã chụp bức
hình đầu tiên trên điện thoại vào ngày 11/6/1997. Đó là bức hình cô con gái sơ
sanh của ông tên Sophie. Phải 3 năm sau, các cô các cậu mới được hưởng tính
năng thú vị này khi chiếc smartphone có ống kính chụp hình tên
J-SH04 ra đời.
Tấm hình đầu tiên trong lịch sử được chụp từ một chiếc
điện thoại di động
Điện thoại cầm tay thông minh ngày càng được cải tiến, hình
hài được thu nhỏ lại, tính năng được thêm vào. Ngày nay hầu như không người
nào, kể cả các nông dân trong các nước đang phát triển, không ra đường với chiếc
điện thoại kè kè bên mình. Họ chọc chọc bấm bấm bất cứ nơi nào: trong nhà hàng,
khi ngồi chờ trong các phòng mạch, trong trạm metro hay xe
buýt, trên tàu trên xe. Kể ra không hết. Hình như khi còn thở là ngón tay còn
hoạt động. Họ mằn mằn nối cuộc sống với cả thế giới. Chong mắt đọc thư, coi tin
nhắn, coi hình, hỏi anh Google mọi chuyện đông tây kim cổ, rà Facebook, coi
YouTube. Cả thế giới thu nhỏ trong màn hình càng ngày cũng càng nhỏ.
Chiếc điện thoại nhẹ nhàng, xinh xắn có thể nằm gọn trong túi theo người dùng
đi ta bà thế giới. Nó là người tình bé bỏng không rời của già trẻ lớn bé. Theo
báo cáo của Liên Minh Viễn Thông Quốc Tế (International
Telecommunication Union), một tổ chức của Liên Hiệp Quốc, vào năm
2022, 72% dân số thế giới từ 10 tuổi trở lên sở hữu ít nhất một chiếc điện thoại
thông minh. Tại các nước giầu, dân có thu nhập cao, tỷ lệ này là 95%. Tại các
nước dân có thu nhập thấp, tỷ lệ là 49%.
Với tỷ lệ dân số thế giới sử dụng điện thoại cao như hiện
nay, người ta thấy cần phải tri ân người sáng chế ra điện thoại cầm tay: kỹ sư
Martin Cooper. Ông sanh ngày 26/12/1928 tại Chicago, tiểu bang Illinois, dòng
dõi Do Thái tỵ nạn từ Ukraine. Ông tốt nghiệp kỹ sư điện tại Illinois
Institute of Technology (IIT) năm 1950. Ông gia nhập Hải quân và tham
chiến tại Cao Ly. Sau khi giải ngũ vào năm 1954, ông làm cho Motorola. Năm
1957, ông tốt nghiệp cao học tại cùng trường IIT. Năm 2004, khi đã 76 tuổi ông
mới nhận bằng Tiến Sĩ danh dự. Trả lời phỏng vấn của trang mạng Motherboard,
ông khẳng định là từ nhỏ ông đã biết mình sẽ làm nghề kỹ sư điện vì tính ưa tò
mò, cái chi cũng mày mò tháo ráp. Năm nay đã 95 tuổi, ông vẫn theo dõi sự tiến
triển của điện thoại cầm tay thông minh.
Nói về điện thoại ngày nay, ông Martin Cooper cho rằng nhiều
kỹ sư đang bị cuốn vào cái mà họ gọi là kỹ nghệ tiện ích, phần cứng, mà quên đi
mục đích của kỹ nghệ là làm cho cưộc sống tốt hơn. Ông nói với AFP: “Mọi người
quên điều đó, và tôi phải liên tục nhắc nhở họ. Chúng tôi đang cố gắng cải thiện
trải nghiệm của con người. Đó là tất cả những gì kỹ nghệ hướng tới. Điện thoại
bây giờ đã trở thành một phần mở rộng của con người…Mỗi thế hệ smartphone sẽ
trở nên thông minh hơn. Con người cũng sẽ học cách sử dụng chúng một cách thông
minh hơn”. Vẫn theo ông Martin Cooper, điện thoại cầm tay sẽ cách mạng hóa giáo
dục và y tế. Một ngày nào đó, điện thoại sẽ được kết nối với một loạt cảm biến
cơ thể, có khả năng phát hiện bệnh tật trước khi bệnh phát triển. Mới đây, tại
Hội Nghị Di Động Quốc Tế (Mobile World Congress) họp tại
Barcelona, Tây Ban Nha, ông nhìn về tương lai: “Thế hệ tương lai sẽ có điện thoại
cấy dưới da tai của họ”. Điện thoại tương lai không cần phải sạc điện vì chúng
sẽ lấy một số năng lượng nhỏ từ chính cơ thể con người. Cơ thể con người là bộ
sạc hoàn hảo nhất vì nó có thể tạo ra năng lượng khi chúng ta ăn. Tầm nhìn của
ông không viển vông vì trong thực tế, một số công ty trong đó có Neuralink đã
thử nghiệm giao điện não – máy tính.
Hầu như không ai sống trên trái đất này mà không kè kè chiếc
điện thoại di động bên người. Cha đẻ của chúng nói với Đài CNN: “Chúng tôi từng
tưởng tượng một ngày nào đó, khi sanh ra bạn sẽ được chỉ định một số điện thoại.
Nếu không tương tác với điện thoại bạn sẽ chết!”.
Cạnh những điểm cộng như trên, điện thoại di động cũng có những
điểm trừ. Điểm trừ không phải do chính chiếc điện thoại ngày càng gọn gàng,
xinh xắn, đẹp như một thứ trang sức mà ở cách con người dùng điện thoại. Có một
thời, người ta phô trương điện thoại quá đáng. Vào tiệm ăn uống, điều đầu tiên
là thả chiếc điện thoại trên bàn để…khẳng định. Điện thoại càng xịn, độ vênh của
khuôn mặt càng lớn. Ngày nay trò này coi bộ xẹp dần. Có thể vì bệnh nghiện điện
thoại đang tràn lan. Từ nhỏ tới lớn. Mấy đứa cháu tôi, chỉ vài tuổi quèn, vừa bỏ
quấn tã, đã lướt điện thoại như máy. Bệnh nghiện điện thoại khiến cho người
phát minh ra điện thoại di động phải lo lắng. Theo ông, con người đang trong
giai đoạn “nhìn chằm chằm một cách vô thức vào điện thoại”. Có những người băng
qua đường, mà vẫn chăm chú nghe điện thoại, bất kể nguy hiểm. Theo một khảo
sát trên ScienceDirect vào năm 2022, 14,4% bộ hành không chú ý tới giao thông
khi băng qua đường. Nhóm nghiên cứu gọi hiện tượng này là “vấn đề an toàn giao
thông mới nổi”. Mới nhưng chúng ta gặp hàng ngày. Sáng nay, khi lái xe trên khu
Côte des Neiges, mấy chàng và nàng đi bộ băng ngang đường, mặc cho đoàn xe sốt
ruột chờ hết người để di chuyển, tỉnh bơ khệnh khạng vừa băng qua đường vừa mằn
mằn điện thoại.
Trong một lần xuất hiện trên chương trình “BBC
Breakfast”, ông Cooper ngẩn người khi cô xướng ngôn viên dẫn chương
trình cho biết cô đã dành khoảng 5 tiếng mỗi ngày trên điện thoại. Ông hỏi lại:
“Thật hả? Cô thực sự dành 5 giờ mỗi ngày dùng điện thoại? Hãy sống cho đàng
hoàng đi!”. Sau đó ông tiết lộ ông chỉ dành khoảng 5% thời gian trong ngày cho
điện thoại di động.
Cha đẻ cell
phone là người…lạc hậu. Theo một khảo sát của Statista vào năm 2021,
46% người Mỹ dành từ 5 tới 6 tiếng mỗi ngày cho điện thoại di động, 11% sử dụng
điện thoại 7 tiếng mỗi ngày hoặc lâu hơn.
Bạn đừng hỏi tôi
dành bao nhiêu giờ mỗi ngày cho smartphone, đó là một câu hỏi thiếu
tế nhị!
Song Thao
