Tết không đơn thuần là cột mốc đặc biệt của tháng năm ghi dấu nơi tờ lịch mà là một phần của tâm thức tồn tại vĩnh viễn bên trong hồn người. Chỉ cần đến tháng chạp nó thức dậy những kỷ niệm tưởng tạm ngủ yên suốt gần một năm qua và gửi gắm những ước muốn vào năm mới với biết bao hy vọng mong chờ...
1. Những
cái tết xưa, dưới khói bếp của nồi bánh tét trước sân nhà với hai cây mai mà
ông nội chắc trồng từ trẻ, khi mình sinh ra đã thấy nó trước sân rồi, cảnh vật
đó như một bức ảnh mùa xuân mà người ta hay sắp xếp để chụp hình thì mình may mắn
trải qua cái không gian sống rất thực đó. Có ông bà cha mẹ cùng quây quần gói
bánh tét, và những đứa bé như mình thì làm những đòn bánh tét nhỏ như cái cổ
tay xinh xắn, nhỏ bé nhưng lại chứa đựng niềm vui rất lạ. Hay khói bếp củi của
những mẻ mứt mẹ làm dưới những đêm sương ngày giáp tết đủ để làm cay mắt một đứa
bé, nhưng vẫn cứ ôm cánh tay mẹ, chờ những mẻ mứt đầu tiên để cảm nhận những
cái ngọt ngào của mứt đậu trắng, mứt cà rốt, bí đao. Sự thèm thuồng của trẻ thơ
rất đơn giản và vì thế dấy lên những hạnh phúc mà chỉ tuổi thơ mới có thể đón
nhận tuyệt đối vẹn tròn. Để rồi khi lớn lên, dù không còn khói xám nơi mái
tranh ngày cũ, mà mắt vẫn cay khi kỷ niệm ùa về, ùa về vì nó không về từ từ, vì
ngày tháng cứ nghiêng xuống biết mấy nhớ thương như những cơn mưa xuân cứ thả bụi
mờ gương trời đất, lan man như không muốn tạnh bao giờ.
Những ngày
chuẩn bị Tết là khoảng thời gian tưởng như đời thường, vẫn còn mặc những chiếc
áo cũ, nhà cửa vẫn còn ngổn ngang, mứt bánh hoa quả đang chuẩn bị dần nhưng khi
nhớ lại thì người ta lại dễ nhớ nhất. Bởi cái cảm xúc cộng hưởng của tình cảm,
sự gắn bó của các thành viên trong gia đình Việt. Ông và ba sẽ chuẩn bị lau dọn
bàn thờ, sơn lại cửa, quét lại tường vôi. Bà và mẹ thì làm mứt, làm dưa món, và
đi chợ mua những thứ cần thiết để cúng chiều ba mươi, đêm giao thừa, sáng mồng
một. Sắm những bộ đồ đẹp nhất cho con cái để mặc vào ngày đầu một năm.
Sự đồng
hành cùng nhau đã kết nối sợi dây tình cảm của nhiều thế hệ. Tết thiêng liêng
nhưng bắt nguồn từ những điều bình dị.
2. Với mình
đêm ba mươi của những ngày thơ bé là đêm với chập chờn mộng mị. Bởi tuổi thơ
thì thèm ngủ, nhưng tiếng phaó hoa đêm giao thừa lại đánh thức mình dậy, nửa tỉnh
nửa mơ. Để như lạc một miền không gian rất lạ giữa cái đêm trời tối hơn mọi
khi, nghe mùi trầm hương lẫn mùi tiền vàng mã vừa đốt, bước ra sân trước với
cành mai gầy guộc giữa cái bàng bạc của màu khói chơi vơi cùng sương khuya mà
ngỡ như bước lạc vào không gian cổ tích. Và trong cái thời khắc hoán đổi tháng
năm của đất trời người ta thành tâm cầu nguyện mong bình an cho gia đạo mới thấy
tết nó mang đến cái điều gì đó kỳ diệu của nhân gian, mà những ước mong đã được
con người ký thác hết nỗi niềm của mình trong khoảnh khắc chia tay cái cũ để
đón nhận cái mới. Cũng có khi là hoài niệm ngày cũ, ôn cố tri tân để biết có
hôm nay đã phải trải qua biết bao bước đường rong ruổi của đời người đầy gập ghềnh
dâu bể. Giao thừa có lẽ là thời khắc thiêng liêng mà cũng gần gũi như những câu
chuyện tâm tình cùng nhau giữa các thành viên. Ở cái thời khắc cuối cùng của một
đoạn hành trình người ta thường lặng lẽ nghĩ về nhau, mong cầu cho nhau và cả
những lời hứa với chính mình về một năm mới sẽ cố gắng hơn nữa, yêu thương hơn
nữa để những mái nhà Việt vẫn mãi ấm nồng như ly rượu vừa nhấp những ngụm thấy
cay đó, chát đó mà nghe sao rất đỗi ấm lòng.
3. Sáng mồng
một thức dậy với nụ cười và lời chúc đầu năm trong bộ đồ mới mà mẹ dẫn đi may
những ngày giáp tếp, áo quần mới đến độ cảm giác lòng người cũng như những đường
chỉ vừa mới khâu lại những tách rời và chia cắt những mảnh vải thành một cái áo
hoàn thiện. Có lẽ ngày đầu một năm mọi sự trọn vẹn là điều mà ai cũng hướng tới
và đặt dấu chân hướng tới cột mốc tương lai cùng niềm hy vọng. Mình vẫn nhớ bà
nội, cả năm vẫn trong bộ áo bà ba màu nâu cũ, khoác ngoài cái áo len. Đến sáng
mồng một là thay một bộ đồ ba ba màu trắng mới, rồi trong bọc áo là gói thuốc cẩm
lệ bọc trong bịch ni lông, và lấy tiền mừng tuổi cho các cháu. Ba mẹ cũng lì xì
đầu năm để lấy may mắn cho năm mới. Nhưng mình vẫn nhớ nhất là lời dặn khi có
ai lì xì thì vòng tay cám ơn và không được mở ra xem trước mặt khách. Cũng như
khách có đến thì ra chào dạ thưa rồi lui vào nhà sau để ba mẹ nói chuyện, không
được hóng hớt chuyện người lớn. Tết ngoài là những ngày lễ hội còn là những
sinh hoạt mang bao phong tục tập quán. Ở đó những bài học về văn hoá, tập tục
cũng được truyền dạy cho những thế hệ tiếp theo. Để khi lớn lên thì vẫn mang
theo những lời dặn đó, những bài học rất đời mà cũng rất cần thiết để thành
nhân.
Tết đã lưu
truyền tự bao đời để nhắc nhớ con người về nguồn cội với lễ chạp mộ trước tết,
và những sớm mai đầu năm viếng mộ thắp nhang để thấy có những cuộc trò chuyện
tưởng như với chính mình qua lời khấn khẽ mà hoá ra là đối thoại với tiền thân.
Và cảm nhận rằng sợi dây tình cảm của người Việt vẫn nối tiếp hai cõi hữu hình
và vô hình thông qua kỷ niệm. Kỷ niệm tưởng thiu thiu ngủ êm trong đời sống, tết
bước tới lay thức để làm chỗ dựa tâm linh cho con người hướng về tổ tiên khi
kính cẩn dâng hương với tấm lòng thành.
4. Có lẽ
không ai biết tết đã có tự bao giờ, cũng như không ai dạy người ta ăn tết chơi
tết. Nhưng đời sống trên quê hương Việt Nam với sự gắn bó của tình cảm gia đình
đã làm người ta ngóng đợi mùa xuân đoàn viên khắc khoải đến nhường nào. Những
năm không về quê ăn tết, nghe những bài nhạc xuân về mái nhà có bà mẹ đang chờ
con, có người cha vẫn trầm ngâm đợi bước con về hẳn ai cũng ngậm ngùi vì còn
lưu lạc tha phương để xây ước mơ đời mình nơi viễn xứ. Nỗi đoạn trường là thước
đo thử thách sự thuỷ chung của tình cảm, để rồi khoảnh khắc sum vầy mới vỡ oà hạnh
phúc sau những tháng năm dài cách trở. Người ta biết trân trọng những lần đoàn
viên ngày một hiếm hoi hơn khi mùa xuân cứ gieo xuống mái đầu màu của thời gian
nhuộm theo tuổi mình. Và người ta vẫn hoài mong ngóng ngày về quê hương, nỗi
ngóng chờ cứ như những giọt sương nhớ đất nhớ trời mùa xuân mà lắng đọng lại
trên những cánh mai vàng sân trước. Và tấc lòng mình cũng ướt sũng bởi những kỷ
niệm của những ngày tết Việt như thế. Như những cơn mưa phùn cứ bay nhẹ trong
xuân như sương như khói mà ám ảnh trọn đời.
Saigon,
ngày 8/01/2025
